Ο ιός κι εμείς

Το σημερινό μας άρθρο δεν θα ασχοληθεί με τα προβλήματα της επικαιρότητας όπως τα ελληνοτουρκικά, τον πόλεμο Δύσης -Ρωσίας στην Ουκρανία που κινδυνεύει να αφανίσει τον πλανήτη και την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου με τους αμετανόητους οπαδούς της 4ης Αυγούστου του δικτάτορα Μεταξά με το όχι του λές και του άφησαν περιθώρια οι Ιταλοί να πεί ναι πέρα της εξάρτησης του από τον Αγγλόφιλο Βασιλιά.

Παρ'όλα αυτά όπως καταμαρτυρούν ανώτατοι αξιωματικοί πρώτης γραμμής η άμυνα ήταν για να ρίξουν πέντε ντουφεκιές για την τιμή των όπλων.

Άλλωστε αυτό ήταν το λογικό αν υπολογίσουμε την ιδεολογική συγγένεια με τα φασιστικά καθεστώτα και το ναζιστικό της Γερμανίας.

Εξωτερική πολιτική

 Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, ο Μεταξάς προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ της Βρετανίας, η οποία ήταν η κυρίαρχη ναυτική δύναμη της Μεσογείου και προς την οποία άλλωστε στρέφονταν οι συμπάθειες του βασιλιά, και της Γερμανίας, με το ολοκληρωτικό καθεστώς της οποίας υπήρχε ιδεολογική συνάφεια, αλλά και στενότατοι οικονομικοί δεσμοί. Φαίνεται, όμως, ότι, ήδη από το 1936, η Ελλάδα είχε ευθυγραμμιστεί απόλυτα με τους Βρετανούς. Οι δεσμεύσεις του Μεταξά προς το Λονδίνο φάνηκαν λίγο μετά την επιβολή της δικτατορίας, στις 20 Αυγούστου 1936, όταν σύνηψε συμφωνία με τους Άγγλους κατόχους Ελληνικών ομολόγων, με την οποία αύξησε το τοκοχρεολύσιο του εξωτερικού δημοσίου χρέους από 30% που προβλεπόταν για τη διετία 1935-1937 σε 40%. Αναφέρει, επίσης, σε επιστολή του στον Πρέσβη της Ελλάδος στην Αγγλία ότι αι μόναι προνομιακαί επιχειρήσεις εν Ελλάδι είναι αι Αγγλικαί.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%84%CF%8E%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_4%CE%B7%CF%82_%CE%91%CF%85%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85#%CE%9F_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_'40

Το φασιστικό τελεσίγραφο και το «Όχι» του Μεταξά

28 Οκτωβρίου, 2018

του Γιάννη Κορδάτου*

Καλλιεργήθηκε από τα κάθε λογής όργανα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου η ιδέα πως ο Μεταξάς τα ξημερώματα της 28 Οκτώβρη 1940, που δέχτηκε στο σπίτι του την επίσκεψη του Ιταλού πρεσβευτή Ε. Γκράτσι, κράτησε όλη του την ψυχραιμία και στο φασιστικό τελεσίγραφο απάντησε με ένα «Όχι». Τόσα έχουν γραφεί από τις ελληνικές εφημερίδες του καιρού εκείνου ώστε παρ' ολίγο να σχηματισθεί και ολόκληρος θρύλος γύρω στο ζήτημα αυτό. Και όμως τα πράγματα δεν έγιναν όπως το Γραφείο του Τύπου του τεταρτοαυγουστιανού καθεστώτος, πλαστογραφώντας την αλήθεια, τόνιζε σ' όλους τους τόνους της προπαγάνδας. Ο Μεταξάς κανένα «Όχι» δεν είπε στον Ιταλό πρεσβευτή. Το «Όχι» το είπεν ο Ελληνικός λαός και στο Αλβανικό μέτωπο και ύστερα στον καιρό της κατοχής με την εθνική του αντίσταση.

***

Τον πόλεμο λοιπόν του τον επέβαλε ο ιταλικός φασισμός. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Και υπάρχουν και ντοκουμέντα. Ο τότε πρεσβευτής της φασιστικής Ιταλίας Ε. Γκράτσι έγραψε σα να πούμε τις αναμνήσεις του και τις δημοσίευσε κιόλας. Πρέπει δε προκαταβολικά να τονίσουμε πως απ' όσα δημοσίευσε ο Γκράτσι βγαίνουν πολλά στοιχεία που χαρακτηρίζουν καλά τον Έλληνα δικτάτορα στις κρίσιμες για τη χώρα μας εκείνες στιγμές.

Ο Μεταξάς ήταν ως το κόκαλο γερμανόφιλος και ιταλόφιλος κι αν ο Μουσολίνι δεν ήταν τόσο προκλητικός ίσως ο αρχηγός του τεταρτοαυγουστιανού καθεστώτος να 'βρισκε τον τρόπο να τα στρίψει και να πάει με τον Άξονα. Απ' την αιτία αυτή κήρυχνε στην Πάτρα κι αλλού, λίγους μήνες πριν ξεσπάσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, πως «είναι μωροί εκείνοι που βλέπουν στον διεθνή ορίζοντα περιπλοκάς και πολέμους». Και από την ίδια αιτία άφησε ανέτοιμη την Ελλάδα και παράδωσε τον ελληνικό στρατό στα χέρια ανίκανων αξιωματικών.

Ήταν της ιδέας -κι όταν πια κηρύχθηκε ο παγκόσμιος πόλεμος- πως οι φίλοι του, ο Γκαίμπελς και ο Γκαίριγκ θα τον προστάτευαν και δεν θ' άφηναν τα πράγματα να πάρουν την τροπή που πήραν. Ακόμα πίστευε πως και ο Μουσολίνι δεν θα κατέβαινε πιο κάτω από την Αλβανία, όχι γιατί φοβόταν τους Εγγλέζους -αυτοί δεν υπολογίζονταν τότε- αλλά γιατί στην Ελλάδα υπήρχε φασιστικό καθεστώς - δηλαδή «αδελφόν καθεστώς» όπως έλεγε ο Νικολούδης λίγες μέρες πριν μας κηρύξει ο Μουσολίνι τον πόλεμο.

Εξάλλου ο Ι. Πολίτης, ο τότε πρεσβευτής μας στη Ρώμη, είδε κι έπαθε όσο να πείσει τον Μεταξά πως η φασιστική Ιταλία ετοιμάζονταν να μας χτυπήσει. Ο ίδιος ο Πολίτης σε μια ιδιαίτερη συνομιλίας μας, λίγο καιρόν πριν φύγει κρυφά από την Ελλάδα, στον καιρό της κατοχής, μου ανακοίνωσε πως έβρισκε μεγάλη αντίδραση στο υπουργείο Εξωτερικών, γιατί δεν ήθελαν να τον πιστέψουν πως η Ιταλία μια μέρα θα μας χτυπούσε! Τέτοια νοοτροπία είχαν οι περίφημοι κυβερνήτες της χώρας μας όταν και τα μικρά παιδιά το καταλάβαιναν πως ο ορίζοντας ολοένα σκεπαζόταν από νέφη και ο ιταλικός φασισμός μάς ετοίμαζε την ίδια τύχη της Αλβανίας.

Μα και όταν το μαχαίρι έφθασε στο κόκαλο και ο φασισμός μάς χτυπούσε απειλητικά την πόρτα, πάλι ο Μεταξάς δεν έπαιξε τον ιστορικό ρόλο που καλούσαν οι περιστάσεις να παίξει. Ως την τελευταία στιγμή έλπιζε πως ο Μουσολίνι δεν θα μας επιτίθονταν, γιατί πολλά περίμενε από το Χίτλερ που τον πίστευε φίλο και προστάτη της Ελλάδας!

Ο Μεταξάς μέσω του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών Σαράτσογλου διαπραγματεύονταν με τον Χίτλερ για να βρεθεί μια διέξοδος στην ιταλοελληνική διαφορά και να σταματήσει ο πόλεμος. Επίσης δυσφορούσε για τις προετοιμασίες των Εγγλέζων γιατί δεν ήθελε να βρουν οι φίλοι του Γερμανοί καμία αντίσταση από ξένο στρατό, όταν την άνοιξη θα κατέβαιναν στην Ελλάδα. Έτσι σκέπτονταν κι αυτά μαγείρευε ο «εθνικός» κυβερνήτης

***

Γι' αυτό, όταν στις 4 το πρωί της 28 του Οκτώβρη 1940 τον ξύπνησε ο Ιταλός πρεσβευτής Γκράτσι για να του επιδώσει το τελεσίγραφο, δεν κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο -έτσι διηγείται ο Γκράτσι που κατά τα άλλα γράφει με πολλή συμπάθεια για τον Μεταξά- κι άρχισε τις φιλοφρονήσεις. Άμα δε διάβασε το τελεσίγραφο, ούτε αγρίεψε, ούτε κράτησε την ψυχραιμία του, ούτε βρήκε δύο λέξεις, από κείνες που μένουν ιστορικές, να πει για λογαριασμό της Ελλάδας, παρά δάκρυσε. Κι ήταν τα δάκρυά του αυτά δάκρυα συγκίνησης φυσικά, αλλά συγκίνησης γιατί δεχόταν το ράπισμα από το φασισμό που τόσο πολύ τον εξυπηρέτησε.

«Ο Μεταξάς -γράφει ο Γκράτσι- άρχισε να διαβάζει το τελεσίγραφο. Τα χέρια του, καθώς διάβαζε, έτρεμαν ελαφρά και διαμέσου των γυαλιών του είδα τα μάτια του να δακρύζουν, όπως συνέβαινε όταν βρίσκονταν σε μεγάλη συγκίνηση. Άμα τέλειωσε το διάβασμα με κοίταξε κατάματα και με φωνή συγκινημένη, αλλά σταθερή, μου είπε (γαλλικά) "Ώστε έχουμε πόλεμο". Του απάντησα πως αυτό δεν ήταν απαραίτητο και ότι η ιταλική κυβέρνηση έλπιζε πως η ελληνική θα δεχόταν την αξίωσή της να περάσουν ελεύθερα τα Ιταλικά στρατεύματα που θ' άρχιζαν τις κινήσεις τους στις 6 το πρωί. Ο Μεταξάς μου είπε τότε πως αυτό ήταν αδύνατο κι αν θα ήθελε να ενδώσει, δεν μπορούσε να βρει μέσα σε τρεις ώρες τον καιρό να πάρει διαταγές απ' το Βασιλέα και να μεταβιβάσει τις αναγκαίες οδηγίες. Ο Μεταξάς με ρώτησε αν τουλάχιστον μπορούσα να του δείξω ποια ήταν τα στρατηγικά σημεία που ήθελε να καταλάβει η ιταλική κυβέρνηση. Φυσικά υποχρεώθηκα να του απαντήσω ότι δεν είχα καμιά ιδέα. Ο Μεταξάς απάντησε: "Βλέπετε ότι είναι αδύνατο (να κάνω τίποτα). Η ευθύνη του πολέμου βαρύνει την ιταλική κυβέρνηση".»

Όπως φαίνεται απ' τη στιχομυθία αυτή, ο Μεταξάς, αν το τελεσίγραφο ήταν κάπως ελαστικό θ' άρχιζε διαπραγματεύσεις, δηλαδή θα υποχωρούσε, αφού φυσικά πρώτα έκανε τις ανάλογες μεταβολές στο ναυτικό και στο στρατό, γιατί ύστερα από τον τορπιλισμό της «Έλλης» ο Ελληνικός στρατός και λαός είχαν εξαγριωθεί και ο Μεταξάς βρισκόταν σε πολύ δύσκολη θέση. Τον δέχτηκε λοιπόν τον πόλεμο σαν αναγκαίο κακό, περιμένοντας την ηθική υποστήριξη του Χίτλερ, γι' αυτό όταν ήλθαν οι Άγγλοι στην Ελλάδα ως σύμμαχοι και έφερναν πολεμικό υλικό και βαριά τανκς, άρχισε να δυσφορεί και να διαμαρτύρεται έμμεσα, όπως μου έλεγε τότε ο Γεώργ. Καρτάλης, που ως στρατιώτης είχε εμπιστευτική θέση.

Έβαλε μάλιστα και τις αρμόδιες Ελληνικές υπηρεσίες να δηλώνουν στους Εγγλέζους πως τα γεφύρια των ελληνικών δρόμων δεν αντέχουν για να μεταφερθεί στο εσωτερικό το αγγλικό υλικό και υπάρχει κίνδυνος να γίνουν δυστυχήματα και καταστροφές.

***

Δηλαδή ο Μεταξάς, που στο μεταξύ, όπως έγραψαν ευρωπαϊκές εφημερίδες, μέσω του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών Σαράτσογλου, διαπραγματεύονταν με τον Χίτλερ για να βρεθεί μια διέξοδος στην ιταλοελληνική διαφορά και να σταματήσει ο πόλεμος, δυσφορούσε για τις προετοιμασίες των Εγγλέζων, κι αυτά γιατί δεν ήθελε να βρουν οι φίλοι του Γερμανοί καμία αντίσταση από ξένο στρατό, όταν την άνοιξη θα κατέβαιναν στην Ελλάδα. Έτσι σκέπτονταν κι αυτά μαγείρευε ο «εθνικός» κυβερνήτης.

* Άρθρου του ιστορικού Γιάννη Κορδάτου που δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη στις 28 Οκτωβρίου 1945

https://edromos.gr/to-fasistiko-telesigrafo-kai-to-ochi-tou-metaksa/?amp

Το κύριο άρθρο όμως είναι μία ομιλία του Γιατρού Αντώνη Λαγγουράνη, ο Ιός και εμείς.

Το  αναδημοσιεύουμε για να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε τι είναι για την υγεία το βασικό και τι το επικουρικό.

Επικουρικό είναι ο εμβολιασμός όταν τα εμβόλια θεωρούνται ασφαλή και έχει δοθεί κανονική άδεια κυκλοφορίας.

Το βασικό είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η ανθρωπότητα επέζησε όχι από τα εμβόλια αλλά από το ανοσοποιητικό σύστημα, κάτι που πολλοί γιατροί ξεχνάνε.

Ο ιός και εμείς

January 8, 2022

Του Δρ. Αντώνη Λαγγουράνη (*)

Αγαπητές συμπατριώτισσες και αγαπητοί συμπατριώτες,

σας εύχομαι χρόνια πολλά, υγεία και πρόοδο για το 2022, που όλοι θέλουμε να είναι καλύτερο από τα προηγούμενα, ιδίως από τα δύο τελευταία, χρόνια. Ευχές και ευχαριστίες στον φίλο και Πρόεδρο Μπάμπη Καρέλη, καθώς και στα λοιπά μέλη του διοικητικού
συμβουλίου του Συλλόγου των Απανταχού Αμφισσέων, για την τιμητική πρόσκληση να επικοινωνήσω μαζί σας, μέσω αυτού του κειμένου.

Λόγω του κορωνοϊού, που μας έχει αναστατώσει και μας ταλαιπωρεί από διετίας, αισθάνθηκα την ανάγκη να σταθώ σε μια πλευρά αυτού του προβλήματος στην οποία δεν έχουμε δώσει τη δέουσα σημασία. Πιστεύω ότι αυτά τα οποία θα αναφερθούν εδώ δεν θα σας είναι αδιάφορα και θα φροντίσω να μην είναι πολύ κουραστικά.

Πριν συνεχίσω, θεωρώ απαραίτητο να επανεξετάσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε την, έν τινι μέτρω, σχέση μας με τα μικρόβια, διότι αυτή συνδέεται άμεσα με το σημερινό μας θέμα, και να υπενθυμίσω ότι ο βασικός εχθρός μας δεν είναι μόνο τα μικρόβια αυτά
καθ' εαυτά, αλλά και, κυρίως, ο εαυτός μας. Μεγαλύτερη σημασία έχει η άμυνα, το φρούριο, δηλαδή η αντίσταση του οργανισμού μας και μικρότερη οι εντός και εκτός ημών υπάρχοντες μικροοργανισμοί.

Αυτή η αντίσταση, η οποία εξαρτάται από τις συνήθειες και γενικά από τον τρόπο της ζωής, τις περιβαλλοντικές επιδράσεις και τις γενετικές προδιαθέσεις, που διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα της εν ισορροπία ή όχι συμβίωσής
μας με τα πανταχού παρόντα και τα πάντα πληρούντα μικρόβια. Η παρουσία μικροβίων είναι συμφυής με την ανθρώπινη ύπαρξη. Ζωή χωρίς μικρόβια δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, ούτε είναι ποτέ δυνατόν να υπάρξει.

Το δέρμα, οι βλεννογόνοι του αναπνευστικού και του πεπτικού συστήματος, ιδίως του παχέος εντέρου αποικίζονται, φυσιολογικά, από τρισεκατομμύρια μικρόβια. Αυτά τα μικρόβια βρίσκονται σε δυναμική αλληλεπίδραση, οικολογική ισορροπία και ωφέλιμη
συνεργασία όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά και με τον οργανισμό μας. Έως και βιταμίνες παράγονται από αυτά τα μικρόβια στο παχύ έντερο, όπως η βιταμίνη Β6, η Β12, η Κ κ.ά. Ο συνολικός αριθμός αυτών των μικροβίων (υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 100
τρισεκατομμύρια) αποτελεί το αποκαλούμενο μικροβίωμά μας και περιλαμβάνει σταφυλοκόκκους, στρεπτοκόκκους, εντεροκόκκους, πρωτείς , κολοβακτηρίδια, ψευδομονάδες, γαλακτοβάκιλους και πολλά άλλα είδη μικροοργανισμών. Σε μια έρευνα που διεξήχθη στην Αμερική, προ τριακονταετίας, διαπιστώθηκε ότι οι συμμετέχοντες σ'
αυτή, σε ποσοστό 20%, φιλοξενούσαν στον φάρυγγά τους στρεπτοκόκκους χωρίς να νοσούν.

Όταν για διάφορους λόγους δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και προϋποθέσεις, κάποιο από αυτά τα μικρόβια μπορεί να πολλαπλασιαστεί υπέρμετρα, με επακόλουθο την ανάπτυξη μίας νόσου (οξεία αμυγδαλίτιδα από στρεπτόκοκκο, πνευμονία από
πνευμονιόκοκκο ή από κάποιο άλλο μικρόβιο, ουρολοίμωξη από κολοβακτηρίδιο και πολλές άλλες).

Τα αντιβιοτικά, που τις περισσότερες φορές λαμβάνονται χωρίς απόλυτη ένδειξη, αποτελούν μόνο μία από τις πολλές αιτίες διατάραξης της οικολογικής ισορροπίας, διότι εξολοθρεύουν πολλά είδη μικροβίων, τα οποία είναι ευαίσθητα σε αυτά, με αποτέλεσμα τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό, λόγω ελλείψεως ανταγωνισμού, των ανθεκτικών ειδών.

Επίσης, η κατανάλωση σύνθετων και απλών ραφιναρισμένων υδατανθράκων, ιδίως της ζάχαρης του εμπορίου, που απαντάται στα γλυκά, τα αναψυκτικά και σε διάφορες άλλες ανθυγιεινές τροφές, τις οποίες καταναλώνουμε αφειδώς, ευνοεί την ανάπτυξη των δυνητικά παθογόνων μικροβίων και μυκήτων.

Αποτέλεσμα της κατάχρησης αντιβιοτικών - και της κατανάλωσης ανθυγιεινών τροφίμων - μπορεί να είναι η δημιουργία άλλων, ειδικού τύπου, λοιμώξεων, από τις πιο απλές, όπως
η στοματίτις και η αιδοιοκολπίτις από μύκητες, μέχρι τις πιο βαριές, όπως μια σταφυλοκοκκική ή μυκητιασική κολίτις, οι οποίες είναι πιθανόν να αποβούν μοιραίες.

Παρενθετικά, τα πιο ωφέλιμα για τον οργανισμό μας μικρόβια (διάφορα είδη γαλακτοβακίλλων και δισχιδών βακτηριδίων) αποκαλούνται «προβιοτικά» και οι υγιεινές τροφές, οι οποίες ευνοούν την ανάπτυξή τους, «πρεβιοτικές», σε αντίθεση με τις
ανθυγιεινές που προάγουν τον πολλαπλασιασμό των δυνητικά παθογόνων μικροβίων.
Όταν είμαστε καλά, δηλαδή όταν η ψυχικο-σωματικο-διανοητική κατάστασή μας είναι φυσιολογική και, επομένως, η φυσική ανοσία μας (κυτταρική και χημική) ακέραιη τα υπάρχοντα στον οργανισμό μας μικρόβια, καθώς και τα περιβαλλοντικά, δεν μπορούν να
δημιουργήσουν εύκολα νόσο. Πρέπει να υπάρξουν οι κατάλληλες γενικές και τοπικές συνθήκες (οι προδιαθεσικοί παράγοντες) εντός του οργανισμού μας, για να μπορέσουν οι διάφοροι μικροοργανισμοί να δράσουν βλαπτικά εκεί που αδυνατούσαν προηγουμένως.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους ιούς, με τη διαφορά ότι, σε αντίθεση με τα μικρόβια, αυτοί δεν συνυπάρχουν φυσιολογικά με τον οργανισμό μας. Πάντοτε εισβάλλουν είτε δια της αναπνευστικής είτε δια της πεπτικής οδού (π.χ. ο ιός της γρίπης και της ηπατίτιδας Α,
αντίστοιχα) είτε υποδορίως, ενδομυϊκώς ή ενδοφλεβίως, όπως ο ιός που δημιουργεί το σύνδρομο της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS) και ο ιός της ηπατίτιδας Β.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τον κορωνοϊό, αυτόν τον πολύ μεγάλης μεταδοτικότητας ιό,
που δημιούργησε αυτή τη λαίλαπα, την πανδημία, η οποία είχε (και συνεχίζει να έχει) ως επακόλουθο τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων και την ανεργία και, επομένως, την οικονομική εξαθλίωση εκατοντάδων άλλων εκατομμυρίων.

Οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, πέραν των άλλων προβλημάτων που δημιούργησαν (και δημιουργούν), συμβάλλουν και στην αύξηση της πιθανότητας για εμφάνιση άλλων παθολογικών καταστάσεων, ανεξαρτήτως κορωνοϊού, όπως είναι η
υπέρταση, τα εγκεφαλικά επεισόδια, οι καρδιακές αρρυθμίες, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, η κατάθλιψη και πλείστα όσα άλλα δεινά. Αυτά οφείλονται στο άγχος, τη στενοχώρια, τον φόβο, την ανασφάλεια, την αβεβαιότητα για το μέλλον (που έπληξαν , κυρίως, τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα) και στην κακή διατροφή. Όποιος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να καλύψει βασικές ανάγκες του και να τραφεί υγιεινά, αναπόφευκτα, θα στραφεί προς φθηνές, κακής ποιότητας, δηλαδή σε ανθυγιεινές τροφές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Δεν πρέπει επίσης να μας διαφεύγει και ένας άλλος παράγων που συμβάλλει στην αύξηση αυτού του είδους της νοσηρότητας. Πολλοί πάσχουν από διάφορα χρόνια προβλήματα υγείας, τα οποία κατά το παρελθόν αντιμετώπιζαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, έχοντας συστηματική ιατρική παρακολούθηση, ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Την περίοδο της πανδημίας αποφεύγουν να πάνε στους γιατρούς και στα νοσοκομεία, λόγω φόβου μετάδοσης του ιού.

Χειρουργικές επεμβάσεις (και άλλου είδους ιατρικές παρεμβάσεις) αναβάλλονται, εργαστηριακές εξετάσεις αίματος, ούρων και άλλων βιολογικών υγρών, καθώς και απεικονιστικοί και ενδοσκοπικοί έλεγχοι δεν διενεργούνται, με ολέθρια μερικές φορές αποτελέσματα. Π.χ., μια ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου, για διερεύνηση σιδηροπενικής
αναιμίας, τυχαίως ανακαλυφθείσας σ' ένα ηλικιωμένο άτομο, θα μπορούσε να

Ο ιός κι εμείς (Β' Μέρος)

July 19, 2022

Του Αντώνη Λαγγουράνη *

Η υγιεινή διατροφή. Αυτή αποτελεί τη σημαντικότερη συνιστώσα εξ όσων συνθέτουν τη συνισταμένη της υγείας. Τα καρδιαγγειακά συμβάματα και τα νεοπλάσματα, που αποτελούν τις κύριες αιτίες προώρου θανάτου, καθώς και πολλές άλλες - εκφυλιστικές και μη - παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες κατά καιρούς ή σε μόνιμη βάση μας ταλαιπωρούν, συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την ανθυγιεινή διατροφή μας.

Αναφέρεται ότι κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.), όπου ενέσκηψε εκτός από λιμός και λοιμός (εξ ου και ο όρος λοίμωξη), ο Σωκράτης, έχοντας συνειδητοποιήσει την αξία της σωστής διατροφής, για να προφυλαχθεί από τη συγκεκριμένη λοιμώδη νόσο (θεωρείται, από τα υπάρχοντα στοιχεία, ότι ήταν τύφος), ακολουθούσε ένα διαιτητικό πρόγραμμα που περιελάμβανε, κυρίως, φυτικές τροφές, μεταξύ των οποίων και τα άλφιτα. Άλφιτον στην αρχαιότητα εσήμαινε, ιδίως το χονδροαλεσμένο κριθάρι, αλλά περιελάμβανε και άλλα δημητριακά (σιτάρι, βρόμη κ.τ.λ.). «Θρέψονται δι' αλφίτων» αναφέρει σε μια από τις παραινέσεις του ο Πλάτων. Φαίνεται ότι ο Σωκράτης ήταν επηρεασμένος από τους Πυθαγόρειους, που ήταν φυτοφάγοι, και, κυρίως, από τον Ιπποκράτη, του οποίου ένα από τα πολλά και διαχρονικώς ισχύοντα αποφθέγματα ήταν και το εξής: «Το φάρμακό σου η τροφή σου, η τροφή σου το φάρμακό σου».

Η υγιεινή διατροφή, λίαν ακροθιγώς (διότι δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν εδώ όλοι «οι κανόνες» που τη διέπουν), περιλαμβάνει, κυρίως, φρούτα, λαχανικά ωμά και βραστά (καλύτερα ατμόβραστα), πλήρη δημητριακά, όσπρια, ωμούς ή ελαφρά ψημένους ξηρούς καρπούς και σπόρους διαφόρων ειδών, πατάτες, κάστανα και άλλους καρπούς (βραστούς ή ψητούς), ανεπεξέργαστα έλαια, κυρίως έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (παραγόμενο από την πρώτη και εν ψυχρώ πίεση των ώριμων καρπών της ελιάς) και άλλες φυτικές τροφές, κατά προτίμησιν προερχόμενες από προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας, στους σωστούς ανά γεύμα συνδυασμούς μεταξύ τους. Οι επιπτώσεις της περιφρόνησης αυτών των φυσικών πηγών ζωής και η αναγωγή της πίτσας, του χάμπουργκερ, των τσιπς και της κόκα-κόλα σε εθνικό μας φαγητό και πιοτό, ιδίως από την νεολαία που συνωθείται στα «φαστφουντάδικα», είναι ήδη ορατές. Ο σακχαρώδης διαβήτης, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, ο καρκίνος του παχέος εντέρου και πολλές άλλες παθολογικές καταστάσεις προσβάλλουν σήμερα και ηλικίες κάτω των 40 ετών.

Ένα έως δύο γεύματα φρούτων ημερησίως, 2-3 ώρες πριν ή 3-4 ώρες μετά από το μεσημεριανό γεύμα (και όχι, όπως συνηθίζεται, αμέσως μετά), καθώς και μια ωμή σαλάτα με όσο το δυνατόν περισσότερα χορταρικά (η οποία να συνοδεύει, κυρίως, το κατά βάσιν πρωτεϊνούχο γεύμα της ημέρας) είναι απαραίτητα, διότι, μεταξύ των πολλών άλλων, ευεργετικών επί του οργανισμού μας δράσεων, ενισχύουν και την άμυνά μας εναντίον των μικροβιακών και ιογενών λοιμώξεων (και επί του προκειμένου κατά του κορωνοϊού), με πολλούς τρόπους. Εδώ, θεωρώ σκόπιμο να αναφέρω τα αποτελέσματα μιας διεξαχθείσας, στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασσαχουσέτης, έρευνας, από δύο επιστημονικές ομάδες (του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ και του Βασιλικού Κολεγίου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου), η οποία αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Σ' αυτή τη μελέτη εξετάσθηκαν, με συγκεκριμένα ερωτηματολόγια, 592.571 εθελοντές και αξιολογήθηκαν οι διατροφικές τους συνήθειες, από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο του 2020. Η έρευνα έδειξε ότι αυτοί που ακολουθούσαν διαιτολόγιο που περιελάμβανε, κυρίως, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, δημητριακά και άλλους (ανεπεξέργαστους) καρπούς και λίγο κρέας, είχαν 41% μικρότερες πιθανότητες να νοσήσουν σοβαρά από covid-19, απ' ότι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες, που ακολουθούσαν ένα συμβατικό, δυτικού τύπου, διαιτολόγιο και κατανάλωναν συστηματικά κρεατικά και διάφορα άλλα, κυρίως, επεξεργασμένα τρόφιμα. Αυτό δεικνύει για μια ακόμη φορά, τη σημασία της διατροφής και του γενικού τρόπου της ζωής όχι μόνο στην πρόληψη, αλλά και, σε σημαντικό βαθμό, στην αντιμετώπιση πολλών παθολογικών καταστάσεων, γενικά, και των λοιμώξεων ειδικά.

Θαλασσινά 1-2 φορές την εβδομάδα, ιδίως μικρά ψάρια (σαρδέλες, γαύρους, γόπες, σαφρίδια, μπαρμπούνια ,τσιπούρες, λιθρίνια, σκουμπρί, κολιούς και άλλα παρομοίου μεγέθους). Τα ευρισκόμενα στην ανώτερη βαθμίδα της βιολογικής (τροφικής) αλυσίδας (ξιφίας, τόνος, σκυλόψαρο κ.ά.) να καταναλώνονται σπανιότερα, διότι είναι πιο βεβαρημένα με υδράργυρο και άλλα βαρέα μέταλλα, απορρυπαντικά, φυτοφάρμακα, ραδιενεργά κατάλοιπα και πολλές άλλες τοξικές ουσίες. Δυστυχώς, αυτή η σχετικά υγιεινή τροφή, η οποία είναι πλούσια σε έλαια που περιέχουν τα απαραίτητα για τον οργανισμό μας ω-3 λιπαρά οξέα, (και με σχεδόν μηδαμινή περιεκτικότητα σε κεκορεσμένα λίπη), υποβαθμίζεται όλο και περισσότερο από τη συνεχιζόμενη (και εκτός ελέγχου) ρύπανση των θαλασσών και των ωκεανών, μέσω των βιομηχανικών λυμάτων, των αποχετεύσεων των πόλεων, των αποβλήτων των πλοίων, της ρύπανσης από θαλάσσια ατυχήματα (π.χ., πετρελαιοκηλίδες), της όξινης βροχής, ως επακόλουθο της ρύπανσης της ατμόσφαιρας [από διοξ(ε)ίδιο του θείου, διοξίδιο του αζώτου κ.τ.λ.] και πολλών άλλων.

Να αποφεύγονται, κατά το δυνατόν, τα τηγανητά, τα τσιγαριστά, τα παστά, τα αλλαντικά, οι κονσέρβες, οι οξιδωμένες (ταγκισμένες) και γενικά όλες οι βαλσαμωμένες και μετουσιωμένες τροφές. Οποιαδήποτε παραποίηση, τυποποίηση και χρήση συντηρητικών ουσιών, παρατείνει τη διάρκεια ζωής των τροφίμων στα ράφια των «σουπερμάρκετ» και των σπιτιών μας, αλλά μειώνει τη δική μας.

Το άσπρο ρύζι, το άσπρο ψωμί και, ειδικά, η ζάχαρη του εμπορίου να αντικαθίστανται, όσο πιο συχνά μπορούμε, με καστανό (ανεπεξέργαστο, δηλαδή αναποφλοίωτο) ρύζι, με ψωμί ή χωριάτικα (σιταρένια, κριθαρένια, σικάλεως ή βρόμης) παξιμάδια, από αλεύρι ολικής αλέσεως και με λίγο καλής ποιότητας μέλι. Στη χώρα μας , όπου το σιταρένιο ψωμί είναι ένα από τα βασικά είδη διατροφής, η αντικατάσταση του παραδοσιακού ψωμιού, που παρασκευαζόταν από πλήρες αλεύρι, με το ψωμί από άσπρο αλεύρι, εμπλουτισμένο με διάφορα συντηρητικά και «βελτιωτικά», αποτελεί σημαντική αιτία υπονόμευσης της υγείας μας. Οι σύνθετοι και οι απλοί υδατάνθρακες (άμυλο και σάκχαρα, αντίστοιχα) για να μεταβολισθούν χρειάζονται βιταμίνες, μέταλλα και διάφορα ιχνοστοιχεία, όπως π.χ. οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (ιδίως η Β1), το μαγνήσιο και το χρώμιο. Σε κάθε φυσικό, περιέχοντα υδατάνθρακες, καρπό υπάρχουν κι όλα αυτά τα χημικά συστατικά. Π.χ., στις εξωτερικές στιβάδες και στα φύτρα ολόκληρων των κόκκων των δημητριακών συγκεντρώνονται, σε μεγαλύτερη αναλογία, οι πρωτεΐνες, οι προαναφερθείσες, καθώς και πολλές άλλες, ουσίες, οι οποίες χάνονται με την αποφλοίωση. Αν ληφθούν στη ραφιναρισμένη μορφή τους (αποφλοιωμένο ρύζι, άσπρο αλεύρι, άσπρη ζάχαρη κ.τ.λ.), στερημένοι αυτών των ουσιών, οι οποίες απομακρύνθηκαν κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, όχι μόνο δεν θα μας τις δώσουν, αλλά και θα χρησιμοποιήσουν τις υπάρχουσες στον οργανισμό μας, κινητοποιώντας τες από τις εφεδρείες μας, που σημαίνει ότι θα καταστήσουν τους ιστούς ενδεείς σε αυτές, με όλες τις επιπτώσεις αυτής της ένδειας. Όλοι οι ραφιναρισμένοι, σύνθετοι και απλοί υδατάνθρακες, δικαίως θεωρούνται ως «ληστές» βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων.

Σήμερα οι τροφές μας, με τις διάφορες επεξεργασίες στις οποίες υποβάλλονται, είναι «νεκρές» τροφές, πλούσιες σε θερμίδες αλλά πολύ πτωχές σε ζωτικές ουσίες, ώστε δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί ότι ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση μόνιμης υποθρεψίας, παρά τον συνεχή υπερσιτισμό του (λιμοκτονία εξ υπερπληρώσεως). Είναι δυνατόν να τρώει κανείς από το πρωί μέχρι το βράδυ, να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες από τις πιο ετερόκλητες τροφές σε κάθε γεύμα, να παχαίνει και όμως να υποσιτίζεται , διότι αυτές οι τροφές δεν περιέχουν τις βιταμίνες και τους λοιπούς βιοκαταλύτες, τα οργανικά άλατα, τα ιχνοστοιχεία και πολλές άλλες γνωστές (και άγνωστες μέχρι σήμερα) συνοδές, απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού μας, ουσίες. Η έλλειψη αυτών των φυσικών χημικών συστατικών, πέραν των άλλων επιπτώσεων στον οργανισμό μας, αποτελεί έναν από τους βασικότερους αιτιολογικούς παράγοντες της επιτάχυνσης, λόγω διαταραχής του μεταβολισμού, της λιπογένεσης και, επομένως, της εγκατάστασης της παχυσαρκίας. Δεν έχει σημασία μόνο ο αριθμός των παραγομένων θερμίδων που προσλαμβάνουμε από τις τροφές, αλλά και, κυρίως, η ποιότητα των τροφών από τις οποίες προέρχονται αυτές οι θερμίδες. Η αξία μιας τροφής πρέπει να εκτιμάται λιγότερο για τη θερμιδική και περισσότερο για τη «ζωτική» δύναμή της, η οποία δύναμη σχετίζεται με τη σύσταση και τον τρόπο παρασκευής της τροφής.

Να αποφεύγονται οι μαργαρίνες και οποιαδήποτε άλλα βιομηχανοποιημένα, φυτικά έλαια, τα οποία υδρογονώνονται για να στερεοποιηθούν (για να λάβουν τη μορφή βουτύρου). Ας μη μας παραπλανεί ο όρος «φυτικά». Κάθε επεξεργασία στα έλαια μετατρέπει τη φυσιολογική, στερεοχημικά δομημένη μοριακή μορφή τους, η οποία αποκαλείται σις (cis) μορφή, σε μια άλλη, πολύ βλαπτική για τον οργανισμό δομή, την τρανς (trans) μορφή. Για παράδειγμα, το φυσικό ελαϊκό (σις μορφή), μονοακόρεστο λιπαρό οξύ, το οποίο αποτελεί το βασικό συστατικό του ελαιολάδου, με την επεξεργασία του μετατρέπεται σε ελαϊδικό, το οποίο αποτελεί την τρανς μορφή του λιπαρού οξέος. Η μαργαρίνη είναι πολύ πιο επικίνδυνη από το γνήσιο βούτυρο του γάλακτος.

Όλα τα έλαια να προστίθενται ύστερα από το μαγείρεμα της τροφής. Δεν πρέπει να βράζονται και, ιδίως, να τηγανίζονται ή να τσιγαρίζονται. Με το τηγάνισμα και το τσιγάρισμα μετατρέπεται σε δηλητήριο και το καλύτερο λάδι, διότι αναπτύσσονται υψηλές θερμοκρασίες (άνω των 160οC), οι οποίες το μετατρέπουν σε επικίνδυνες για τον οργανισμό χημικές ενώσεις.

Η βλαπτικότητα όλων των μονοακόρεστων, πολυακόρεστων και κεκορεσμένων λιπών και ελαίων (ελαιόλαδο, αβοκάντο, κανόλα, ηλιέλαιο, σογιέλαιο λινέλαιο (λιναρόλαδο), σισαμέλαιο, αραβοσιτέλαιο, καρθαμέλαιο, βαμβακέλαιο, αραχιδέλαιο, καρυδέλαιο, φοινικέλαιο, βούτυρο του κακάο, βούτυρο του γάλακτος κ.ά.) αυξάνεται περισσότερο όταν τηγανίζονται πάνω από μία και ιδίως δύο φορές.

Ένας άλλος κίνδυνος είναι η παραγωγή ακρυλαμιδίου από αμυλούχες τροφές, όταν αυτές τηγανίζονται ή ψήνονται σε υψηλές θερμοκρασίες (π.χ., τηγανητές πατάτες, τηγανίτες, «καψαλισμένο» ψωμί, παρακαβουρδισμένος, σιμιγδαλένιος χαλβάς κ.ά.).Το ακρυλαμίδιο είναι μια χημική ουσία, η οποία ενοχοποιείται για νευροτοξική και καρκινογόνο δράση. Όταν η «κόρα» του ψωμιού έχει πολύ σκούρο (βαθύ καφέ) χρώμα και, κυρίως, αν είναι μαυρισμένη (καμένη) καλό είναι να αφαιρείται. Το ίδιο ισχύει και για άλλες τροφές. Π.χ., τα κάτω φύλλα από την τυρόπιτα, τη σπανακόπιτα και από άλλες πίτες, συνήθως, καίγονται και επιπλέον εκεί καθιζάνουν τα λίπη και τα έλαια , τα οποία στη διάρκεια του ψησίματος τσιγαρίζονται κατά την επαφή τους με το ταψί, με όλα τα προαναφερθέντα αρνητικά επακόλουθα. Επίσης, από το ψημένο κρέας των θηλαστικών και των πουλερικών (μοσχάρι, αρνί, κατσίκι, κουνέλι, κοτόπουλο κ.τ.λ.) να αφαιρούνται όλα τα καρβουνιασμένα μέρη, διότι παράγονται πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (από τα λίπη), ετεροκυκλικές αρωματικές αμίνες (από τις πρωτεΐνες) και άλλες επικίνδυνες - και με καρκινογόνο δράση - χημικές ενώσεις.

Επιπροσθέτως, οι τηγανητές τροφές απορροφούν πολύ λάδι, συμβάλλοντας σημαντικά στη δημιουργία παχυσαρκίας. Π.χ., οι τηγανητές πατάτες περιέχουν λάδι σε ποσοστό 15-20%. Στα τσιπς, το συνολικό, συνήθως κακής ποιότητας, λάδι (ακόμα και ζωικό λίπος χρησιμοποιούν), ξεπερνά το 35% και, συγχρόνως, η περιεκτικότητά τους σε αλάτι είναι απαράδεκτα υψηλή.

Το καλύτερο λάδι είναι το ελαιόλαδο, που δεν έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε επεξεργασία ραφιναρίσματος (θέρμανση, αποχρωματισμό, απόσμηση κ.τ.λ.). Το ελαιόλαδο το οποίο αποτελεί τη βασική πηγή λιπαρών συστατικών στη μεσογειακή διατροφή, έχει πολλές ευεργετικές επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα και, επίσης, θεωρείται ότι συμβάλλει στην πρόληψη ορισμένων νεοπλασμάτων, λοιμώξεων και αρθροπαθειών. Η περιεχόμενες στο ελαιόλαδο πολυφαινόλες, όπως είναι η υδροξυτυροσόλη, η ελαιοευρωπαΐνη* και πολλές άλλες, έχουν ισχυρή αντιοξιδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντικαρκινική και νευροπροστατευτική δράση. Η αντιαρτηριοσκληρωτική δράση αυτών των ουσιών οφείλεται στη συμβολή τους στη μείωση των λιπιδίων του ορού του αίματος και στη βελτίωση της ποιότητάς τους. Αυξάνουν την καλή, υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (HDL χοληστερίνη) και μειώνουν την κακή, χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (LDL χοληστερίνη), την α-λιποπρωτεΐνη, την ομοκυστεΐνη, τα τριγλυκερίδια και άλλα βλαβερά αθηρωματογόνα λιπίδια.*(Η ελευρωπαΐνη υπάρχει κυρίως στα φύλλα της ελιάς, ιδίως στα νεαρά, ανοικτού πρασίνου χρώματος, φύλλα). Όμως το ελαιόλαδο να χρησιμοποείται με φειδώ (όχι πάνω από 2 έως 3 κουταλιές της σούπας ημερησίως, διότι είναι λίαν παχυντικό και επιπλέον καθιστά τα φαγητά δύσπεπτα. 1 γραμμάριο ελαίου αποδίδει, κατά το μεταβολισμό του, 9 Θερμίδες (Κcal).

Μπορούμε επίσης, μερικές φορές, να χρησιμοποιούμε και τα διάφορα σπορέλαια, σε μικρές ποσότητες, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν εξαχθεί κάτω από τις προαναφερθείσες για το ελαιόλαδο συνθήκες. Η συχνή χρήση των σπορελαίων (πλην του λινελαίου), ιδίως όταν χρησιμοποιούνται σε αντικατάσταση του ελαιολάδου, διαταράσσει την ισορροπία μεταξύ των ω-6 (λινολεϊκών) και ω-3 (α-λινολενικών) λιπαρών οξέων. Και τα δύο αυτά λιπαρά οξέα των ελαίων που τα περιέχουν είναι απαραίτητο να λαμβάνονται με τη διατροφή μας, διότι δεν μπορεί να συντεθούν από τον οργανισμό μας. Γενικά, πιστεύεται ότι η ιδανική αναλογία των ω-6 προς τα ω-3 κυμαίνεται μεταξύ των 1:1 έως 3:1. Μερικοί θεωρούν ότι δεν πρέπει να υπερβαίνει το 1,5:1. Όταν υπερτερεί η πρόσληψη των ω-6 εις βάρος των ω-3 λιπαρών οξέων (ω-6:ω-3 πάνω από 3:1) δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για φλεγμονώδεις αντιδράσεις και νεοπλασματικές διεργασίες στον οργανισμό μας. Η υπεροχή των ω-6 έναντι των ω-3 στη διατροφή μας είναι μια από τις πιο σημαντικές και, συγχρόνως, τις πιο υποτιμημένες αιτίες νοσηρότητας. Δυστυχώς δεν μπορούμε να επεκταθούμε περισσότερο εδώ σε αυτό το πολύ μεγάλο θέμα. Θα προσθέσω μόνο ότι το πρόβλημά μας σήμερα, με τον τρόπο που διατρεφόμαστε, είναι ότι λαμβάνουμε, καθημερινά πολύ περισσότερα ω-6 απ' ότι ω-3 λιπαρά οξέα. Τα ω-6 απαντώνται σε πολλές τροφές, όπως το καλαμπόκι, η σόγια και άλλα δημητριακά ή όσπρια, σε ξηρούς καρπούς και, κυρίως, σε σπόρους και σπορέλαια. Ακόμα και τα κεκορεσμένα ζωικά λίπη περιέχουν κάποιες μικρές ποσότητες και των δύο αυτών οξέων, αλλά σε πολύ βλαβερή για τον οργανισμό μας αναλογία. Π.χ., οι αγελάδες, τις τελευταίες δεκαετίες, διατρέφονται με σογιάλευρα και καλαμποκάλευρα, με αποτέλεσμα στο κρέας και στο γάλα τους τα ω-6 να είναι δεκάδες φορές περισσότερα από τα ω-3 λιπαρά οξέα. Το ίδιο συμβαίνει με τα κοτόπουλα και με τα αβγά των πτηνοτροφείων. Όταν οι αγελάδες διατρέφονται με χορτάρι, το οποίο αποτελεί τη φυσική τροφή τους, και οι κότες είναι ελεύθερης βοσκής, η αναλογία αυτών των δύο οξέων είναι ιδανική, περίπου 1:1. Ας μην αναφερθούμε στις ορμόνες και σε άλλες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την επιτάχυνση της ανάπτυξής τους, για την αύξηση της παραγωγής γάλακτος, τα αντιβιοτικά, καθώς και στις πολύ δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης των εκτρεφομένων ζώων. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η μεγάλη υποβάθμιση της ποιότητας των κρεατικών, των πουλερικών και των προϊόντων τους (γαλακτοκομικά και αβγά). Σε χώρες, οι οποίες αντί για ελαιόλαδο χρησιμοποιούν σογιέλαιο, ηλιέλαιο και διάφορα άλλα σπορέλαια η ανωτέρω αναλογία διαταράσσεται και κυμαίνεται από 10:1 έως 30:1. Το ελαιόλαδο περιέχει ελάχιστα ω-3 και ω-6 (σε ιδανική αναλογία) λιπαρά οξέα σε αντίθεση, π.χ., με το αραβοσιτέλαιο, το σογιέλαιο και τη μαργαρίνη από ηλιέλαιο, όπου η σχέση είναι 46:1, 7:1 και 70:1, αντίστοιχα. Τα ω-3 και τα ω-6 λιπαρά οξέα μειώνουν τα τριγλυκερίδια, την ολική χοληστερίνη και είναι απαραίτητα στον οργανισμό μας και για πολλούς άλλους λόγους, υπό την προϋπόθεση ότι βρίσκονται στη σωστή αναλογία μεταξύ τους. Ειδικά τα ω-3 αυξάνουν την καλή χοληστερίνη (HDL) και εμποδίζουν τη συγκόλληση αιμοπεταλίων, αποτρέποντας τον κίνδυνο για θρομβωτικά και εμβολικά επεισόδια. Επίσης έχουν ευεργετική επίδραση στις ψυχικές διαταραχές, στο έκζεμα και στην ψωρίαση, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα, δρουν κατά της χολολιθιάσεως, των αρρυθμιών και της υπερτάσεως. Οι ημερήσιες ανάγκες μας σε ω-3 είναι περίπου 1,5 -2 γραμμάρια.

Οι ξηροί καρποί (ιδίως τα ωμά καρύδια), ο λιναρόσπορος και το παραγόμενο εξ αυτού λινέλαιο περιέχουν σημαντικές ποσότητες ω-3 λιπαρών οξέων. 5 γραμμάρια (gr) λινελαίου περιέχουν περίπου 2,5 gr και μια μικρή χούφτα καρύδια περιέχουν 2-3 gr α-λινολενικών οξέων (δηλαδή ω-3). Το λινέλαιο είναι το μόνο σπορέλαιο το οποίο περιέχει σχεδόν αποκλειστικά ω-3 λιπαρά οξέα. Άλλες καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων είναι η αντράκλα (γλιστρίδα) και το φασκόμηλο. Επίσης τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και η βρόμη (κουάκερ) περιέχουν κάποιες όχι αμελητέες ποσότητες ω-3 λιπαρών οξέων. Πρακτικά, όποιος διατρέφεται υγιεινά και χρησιμοποιεί το ελαιόλαδο ως το κύριο έλαιο της τροφής του- και καταναλώνει συχνά τις ανωτέρω αναφερόμενες τροφές (ιδίως λινέλαιο ή φρεσκοαλεσμένο λιναρόσπορο) - καλύπτει πλήρως τις ημερήσιες ανάγκες του σε ω-3 και επιτυγχάνει τη σωστή αναλογία πρόσληψης μεταξύ των ω-3 και των ω-6 λιπαρών οξέων. Η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν αυτά τα λιπαρά οξέα είναι απαραίτητη σε όσους δεν τα λαμβάνουν από τις φυτικές πηγές ή σε όσους δεν καταναλώνουν συστηματικά ψάρια. Σημειωτέον ότι 200 γραμμάρια (gr) σαρδέλλας (ψητής ή βραστής) ή άλλου λιπαρού ψαριού (σκουμπρί, σολωμός κ.τ.λ.) περιέχουν περίπου 3 gr ω-3 λιπαρών οξέων. Αυτά είναι εύκολο να τα λες ή να τα γράφεις. Οι δυσκολίες αρχίζουν όταν περνάς από τη θεωρία στην πράξη. Bλέπω τα καλύτερα και τα επικροτώ. Τα χειρότερα είναι αυτά που ακολουθώ (Video meliora proboque. Deteriora sequor). Λατινικό ρητό, πριν από 2000 χρόνια.

Αλλάζοντας τρόπο ζωής και διατροφής δεν πρέπει να βιαζόμαστε και να περιμένουμε άμεσα αποτελέσματα. Οι επιπτώσεις μακροχρονίων φθοροποιών συνηθειών δεν είναι δυνατόν να υποχωρήσουν σε λίγες ημέρες. Να είμαστε επίμονοι, αλλά όχι ανυπόμονοι. Το σώμα μας μπορεί να επιτύχει, βαθμιαίως, το καλύτερο που καθορίζουν οι γενετικές προδιαγραφές του, αρκεί να του δοθεί αυτή η δυνατότητα. Η φύση έχει τους δικούς της ρυθμούς και δεν βιάζεται.

Εμείς βιαζόμαστε και τη βιάζουμε παντοιοτρόπως.

Εκ των προαναφερθέντων μπορεί να θεωρηθεί ότι ο γράφων είναι ένας ακόμα «κοσμοδιορθωτής» ή κάποιος «γκουρού» της υγιεινής διατροφής και, γενικώς, της ορθοβιονομίας, ο οποίος δίνει οδηγίες προς «παραστρατημένους». Τούτο πόρρω απέχει της αληθείας. Τυγχάνω, όπως άλλωστε και ο περισσότερος κόσμος, αδυνάτου χαρακτήρος. Εξ άλλου, επειδή προέρχομαι από τη «ζώνη της προβατίνας», καταγόμενος, όπως κι εσείς, από τα Σάλωνα που σφάζουν αρνιά, κυρίως ζ(υ)γούρια, για να μην παρεξηγηθώ, αισθάνομαι την ανάγκη να προσθέσω, ότι η σωστή διατροφή δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο ενίσχυσης του ανοσοποιητικού μας συστήματος, αύξησης του ενεργειακού δυναμικού μας και γενικά της διατήρησης της υγείας μας, για μια ποιοτικά καλύτερη και δημιουργικότερη ζωή. «Δεν ζούμε για να κάνουμε αυτά. Κάνουμε αυτά για να ζούμε καλύτερα». Όχι λοιπόν δογματική προσήλωση σε ο,τιδήποτε, όσο σωστό και να είναι, διότι σε τελική ανάλυση ισχύει κι εδώ, όπως και γενικά άλλωστε, ότι δεν έχει σημασία μόνο το τι κάνουμε, αλλά και ο τρόπος με τον οποίον το κάνουμε. Μακριά από φανατικούς, ακόμα κι αν αυτοί είναι οπαδοί της υγιεινής διατροφής.

Η σωστή διατροφή ναι μεν είναι ένας πολύ σημαντικός παράγων εδραίωσης της υγείας, αλλά εξίσου σημαντικά είναι ο αυθορμητισμός και η περιστασιακή παράδοσή μας στις μικρές (και ανθυγιεινές) απολαύσεις της ζωής, υπό την προϋπόθεση ότι η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των διαιτητικών παρεκτροπών δεν ξεπερνούν το επίπεδο ανοχής, τις αποτοξινωτικές και τις αυτοεπιδιορθωτικές δυνάμεις του οργανισμού μας. Φυσικά και θα βγούμε κατά καιρούς για να πάμε σ' ένα φιλικό μας σπίτι ή σε μια ταβέρνα με την παρέα μας, για να χαλαρώσουμε και να διασκεδάσουμε. Εκεί αναπόφευκτα θα φάμε - και ένιοι εξ ημών, θα πιούμε - υπέρ το δέον. Αυτό βεβαίως «κάνει κακό στο κορμί, αλλά πολύ καλό στην ψυχή». Οι επιπτώσεις αυτής της παρεκτροπής σε σωματικό επίπεδο ελαχιστοποιούνται αν προσέξουμε τι θα φάμε - ειδικά την επόμενη μέρα - και αν εν συνεχεία ακολουθούμε ένα, κατά βάσιν, υγιεινό πρόγραμμα διατροφής. Ο οργανισμός μας έχει μεγάλες, αλλά όχι και απεριόριστες, αυτοεπιδιορθωτικές δυνατότητες.

Η υπερβολική ενασχόληση με την υγιεινή διατροφή είναι μια μορφή ψυχικής εξάρτησης και υποχονδρίας (θα μπορούσε να ειπωθεί και «υγειοφρενείας»). Πριν από μερικές δεκαετίες ένας Αμερικανός γιατρός, ονόματι Στήβεν Μπράτμαν, τη χαρακτήρισε ως «νευρική ορθορεξία», η οποία, παρότι δεν είναι τόσο σοβαρή όπως η νευρική ανορεξία (anorexia nervosa) και η ψυχογενής βουλιμία (bulimia ή adephagia nervosa), αποτελεί δείκτη νευρωσικής συμπεριφοράς.

Είναι ευνόητο ότι ένα διαιτολόγιο όσο σωστό και να είναι πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες του καθενός μας. Αν κάποιος εμφανίζει κάποια κληρονομική ή επίκτητη δυσανεξία ή αλλεργική αντίδραση σε ορισμένες τροφές, π.χ., δυσανεξία στη γλουτένη ( ή οποία είναι μια πρωτεΐνη, που περιέχεται σε μερικά δημητριακά) ή στη φρουκτόζη ή στη λακτόζη, αλλεργία στις καραβίδες ή σε άλλα θαλασσινά ή σε ο,τιδήποτε άλλο, πρέπει να τις αποφεύγει. Εξυπακούεται ότι το διαιτητικό πρόγραμμα απαιτεί ειδική προσαρμογή στους τρέχοντες ατομικούς περιορισμούς που επιβάλλει η εκάστοτε παθολογική κατάσταση, ιδίως όταν η βλάβη ενός ζωτικού οργάνου έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διαταράσσει σοβαρά τη λειτουργικότητά του. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο στην περίπτωση καθολικής και μη αναστρέψιμης πλέον καταστροφής του οργάνου, όπως π.χ., με τον ασθενή ο οποίος έχει χάσει οριστικά και αμετάκλητα τη νεφρική λειτουργία του, από οποιαδήποτε αιτία, που βρίσκεται δηλαδή στο τελικό στάδιο της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και, ως εκ τούτου, υποβάλλεται σε εξωνεφρική κάθαρση, είτε με τεχνητό νεφρό είτε με περιτοναϊκή κάθαρση. Αυτός ο ασθενής, ιδίως αν έχει όγκο ούρων 24ώρου κάτω από 100 κυβικά εκατοστά (που αντιστοιχούν στο περιεχόμενο ενός ποτηριού του κρασιού), πρέπει να προσέχει, ιδιαίτερα την ποσότητα του νερού, των φρούτων και των λαχανικών που καταναλώνει για να αποφύγει τις επιπτώσεις από την κατακράτηση υγρών (π.χ., πνευμονικό οίδημα) και από την υπερκαλιαιμία (καρδιακές αρρυθμίες, ακόμα και καρδιακή ανακοπή). Η εξατομικευμένη αγωγή δεν θα αποκαταστήσει βεβαίως τη λειτουργία των νεφρών, αλλά μπορεί να προσφέρει πολλά στην ποιότητα ζωής του ασθενούς και στην πρόληψη των συνοδευουσών αυτή την πάθηση επιπλοκών.

Η εξατομίκευση του διαιτολογίου είναι πολύ πιο εύκολη για όποιον γνωρίζει τους βασικούς κανόνες της υγιεινής διατροφής, σε συνεννόηση πάντοτε με τον θεράποντα γιατρό του, ο οποίος γνωρίζει τα οργανικά προβλήματα και τις οποιεσδήποτε άλλες ιδιαιτερότητές του. Εκτός από την ατομικότητα, πρέπει να λαμβάνονται πάντοτε υπ' όψιν και οι διαφορετικές συνθήκες κάτω από τις οποίες βρίσκεται ο καθένας μας σε κάθε χρονική περίοδο.

Η ίδια τροφή ή χημική ουσία, όταν χορηγείται όχι μόνο σε διαφορετικά άτομα, αλλά και στο ίδιο άτομο, σε διαφορετικές καταστάσεις ή σε ακατάλληλες στιγμές, άλλοτε είναι φάρμακο και άλλοτε δηλητήριο. Αυτό που ήταν σωστό χθες μπορεί να είναι λάθος σήμερα και όχι μόνο σε επίπεδο διατροφής. Μια πράξη μπορεί να είναι καλή ή κακή, ωφέλιμη ή βλαπτική, ανάλογα με την περίσταση, τον τρόπο με τον οποίον επιτελείται, τον συγκεκριμένο χώρο ή χρόνο και, γενικά το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή διενεργείται.

Η διατροφή ή η οποιαδήποτε θεραπευτική αγωγή, όσο σωστή και να είναι, μοιάζει με ένα «κουστούμι», το οποίο ναι μεν μπορεί να είναι άψογο από πλευράς ραφής και ποιότητας του υφάσματος, αλλά σε άλλον να πέφτει κοντό, σε άλλον μακρύ, φαρδύ ή στενό, αν δεν πάρουν προηγουμένως τα «μέτρα» του.

Οι ανάγκες του οργανισμού και τα προβλήματα υγείας, γενικά, πρέπει να αντιμετωπίζονται συνολικά («ολιστικά») και όχι μόνον καθ' εαυτά, με μηχανιστικό τρόπο. Η σωστή διατροφή αποτελεί βασικό μέρος αυτής της συνολικής προσπάθειας για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της υγείας.

Εν κατακλείδι, για να τελειώνουμε με αυτό το ούτως ή άλλως ανεξάντλητο θέμα, η υγιεινή διατροφή πρέπει να είναι όχι μια «δίαιτα» αλλά μια μη ψυχαναγκαστικού τύπου (συνειδητή μεν, αλλά αβίαστη) επιλογή, η οποία, παρότι είναι σημαντική, καλύπτει μόνο μία από τις βασικές ανάγκες του οργανισμού μας. «Ούκ επ' άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος». Στην εποχή του Ιπποκράτη ο όρος δίαιτα δεν εσήμαινε τη στέρηση, δηλαδή την αποφυγή ή τον περιορισμό κάποιων τροφών, αλλά γενικά τον τρόπο ζωής (διαιτώμαι=διαβιώνω, ενδιαίτημα=κατάλυμα προς διαβίωση).

Πρόσθεσε χρόνια στη ζωή σου και ζωή στα χρόνια σου.
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

Όταν η δίαιτα είναι εσφαλμένη, η ιατρική δεν μπορεί να προσφέρει πολλά. Όταν η δίαιτα είναι σωστή, ελάχιστη ανάγκη ιατρικής έχουμε. Αγιουρβεντικό ρητό. (Αγιουρβέντα=παραδοσιακό ιατρικό σύστημα της Ινδίας).

Πίνε αφού διψάσεις, τρώγε αφού πεινάσεις. Κανόνας απαράβατος στη διατροφή σου να είναι απλώς να μην πεινάς και όχι να είσαι «παραχορτασμένος». (Πίνε μετά το διψήν, έσθιε μετά το πεινήν, όρος σιτίων έστω σοι το μη πεινήν).
Πυθαγόρας (6ος αι. π.Χ.)

Ούτε νηστικός ούτε με υπερβολικά γεμάτο στομάχι να περνάς τη μέρα σου (Μήτε κενόν μήτε άγαν διημερεύειν).
Ξενοφών (430-354 π.Χ.)

Οι προς τα πάνω και τα κάτω ακρότητες στα ποτά και στα φαγητά καταστρέφουν την υγεία (Και τα ποτά και τα σιτία πλείω και ελάττω γινόμενα φθείρειν την υγείαν).
Αριστοτέλης (384-323 π.Χ.)

Η πολυφαγία και η κρεοφαγία καταστρέφει τις πνευματικές ικανότητες και κάνει πιο νωθρές τις ψυχές και μας γεμίζει με οργή, σκληρότητα και με μεγάλη αγένεια στους τρόπους (Το γαρ εσθίειν πολλά και κρεοφαγείν τους μεν λογισμούς εξαιρεί και τας ψυχάς ποιείται βραδυτέρας, οργής δε και σκληρότητος και πολλής σκαιότητος επίμπλησι).
Θεόπομπος (4ος αι. π.Χ.)

Η ιατρική είναι πρόσθεση των στοιχείων που λείπουν από τον οργανισμό και αφαίρεση εκείνων που πλεονάζουν (Ιατρική έστι πρόσθεσις και αφαίρεσις, πρόσθεσις μεν των ελλειπόντων, αφαίρεσις δε των πλεοναζόντων).
Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.)

Στην τροφή είναι το καλύτερο φάρμακο, στην τροφή το πιο βλαβερό δηλητήριο (Εν τροφή φαρμακείη άριστον, εν τροφή φαρμακείη φλαύρον).
Ιπποκράτης

Οι υπερβολικά, οι παρά φύσιν, παχύσαρκοι πεθαίνουν πιο γρήγορα από τους λεπτούς (Οι παχέες σφόδρα παρά φύσιν ταχυθάνατοι γίνονται μάλλον των ισχνών).
Ιπποκράτης

Αυτό το τελευταίο Ιπποκράτειο απόφθεγμα, στατιστικά, έχει ισχυρή βάση. Όμως ένας λεπτός, μανιώδης καπνιστής, ο οποίος είναι στενάχωρος και απαισιόδοξος ή πολύ αγχώδης, που «τρώγεται με τα ρούχα του», από το πρωί μέχρι το βράδυ, είναι πολύ πιθανόν να αποχωρήσει πιο γρήγορα από τον μάταιον τούτον κόσμο, από έναν ευτραφή «καλοπερασάκια», που τρώει και πίνει πέραν του δέοντος, αλλά δεν καπνίζει, είναι αισιόδοξος και δεν έχει το παραμικρό πρόβλημα άγχους. Το πρόωρο γήρας και οι περισσότερες παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής και μειώνουν το προσδόκιμο της επιβίωσής μας, είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας. Δεν μπορούμε να κάνουμε συγκρίσεις «κατακόρυφου τύπου» μεταξύ διαφορετικών ατόμων, απομονώνοντας ένα μόνο βλαπτικό παράγοντα, εάν δεν γνωρίζουμε το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται αυτός ο παράγων. Ο καθένας μας είναι μια τελείως ξεχωριστή και ανεπανάληπτη οντότητα, που ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε και ούτε θα ξαναϋπάρξει, με μεγάλες διαφορές, τόσο επίπεδο γενετικών προδιαθέσεων όσο και σε επίπεδο (αλληλοσύνδεσης) περιβαλλοντικών επιδράσεων, παιδείας, φιλοσοφίας, διατροφής, συνηθειών και γενικού τρόπου ζωής. Υπάρχουν πάρα πολλοί, συμμετέχοντες σ' ένα γεγονός ή σε μια κατάσταση, παράγοντες, ώστε να μην είναι πάντα εύκολο να αποχτήσουμε μια πλήρη εικόνα για να εξηγήσουμε κάθε φορά τι ακριβής συμβαίνει. Στην ιατρική και όχι μόνο, σε πολλές περιπτώσεις, αυτά που δεν κατανοούμε είναι πολύ περισσότερα απ' αυτά που καταλαβαίνουμε.

Ο ιός κι εμείς (Γ' Μέρος)

July 28, 2022

Του Αντώνη Λαγγουράνη *

• Η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής.

Αυτή συχνά κρίνεται αναγκαία για πολλούς και διάφορους λόγους, μερικοί εκ των οποίων παρατίθενται κατωτέρω:

α) Παρότι ζούμε σε μια από τις πιο ευνοημένες κλιματολογικά χώρες, με ηλιοφάνεια περίπου 8-9 μήνες τον χρόνο, οι περισσότεροι έχουμε ένδεια βιταμίνης D (βιταμίνης του ήλιου), η οποία, μεταξύ πολλών άλλων ευεργετικών επί του οργανισμού μας δράσεων, είναι άκρως απαραίτητη για την υγεία των οστών και για την άμυνά μας εναντίον των διαφόρων ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων, καθώς και πολλών νεοπλασιών. Όσο πιο χαμηλά είναι τα επίπεδα αυτής της βιταμίνης στο αίμα τόσο πιο πολύ αυξάνεται ο κίνδυνος για βαριά νόσηση κατόπιν μολύνσεως όχι μόνο με τον κορωνοϊό, αλλά και με οποιονδήποτε άλλον ιό. Ο κίνδυνος επαυξάνεται κατά πολύ επί συνυπάρξεως ελλείψεως και άλλων, ενισχυτικών του ανοσοποιητικού συστήματος, ουσιών, μεταξύ των οποίων οι πιο σημαντικές είναι οι βιταμίνες C, E και Α, ο ψευδάργυρος και το σελήνιο.

Μία από τις μορφές της βιταμίνης D, συγκεκριμένα, η 25-υδροξυ-βιταμίνη D3, την οποία συνήθως μετράμε στον ορό του αίματος, είναι κάτω από τα 30 ng/ml (δισεκατομμυριοστά του γραμμαρίου ανά χιλιοστό του λίτρου στον ορό του αίματος), ενώ πρέπει να είναι τουλάχιστον 30 ng/ml. Τα ιδανικά όρια κυμαίνονται μεταξύ των 40 και των 70 ng/ml. Πάνω από 100 ng/ml υπάρχει κίνδυνος για εμφάνιση συμπτωμάτων υπερβιταμίνωσης D, η οποία όμως για να επισυμβεί απαιτείται πρόσληψη υψηλών δόσεων βιταμίνης D, άνω των 1.000 διεθνών μονάδων (IU), ημερησίως, για μεγάλο χρονικό διάστημα.1

β) Πολλά ηλικιωμένα άτομα δεν απορροφούν επαρκώς από το πεπτικό σύστημα βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και διάφορες άλλες ζωτικές, για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, ουσίες. Αυτό οφείλεται στη μειωμένη έκκριση υδροχλωρικού οξέος και πεψινογόνων ενζύμων από το στομάχι, αμυλάσης, λιπάσης και πρωτεϊνολυτικών ενζύμων από την εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος και διαφόρων άλλων πρωτεϊνολυτικών ενζύμων από τον βλεννογόνο (έσω χιτώνα) του λεπτού εντέρου. Η ελαττωμένη εντερική απορρόφηση δεν είναι επακόλουθο μόνο της ηλικίας, αλλά και της καταπόνησης του πεπτικού συστήματος από παρελθοντικές, χρονίως διαπραχθείσες, διαιτητικές υπερβολές και διάφορες άλλες καταχρήσεις.

Η μειωμένη απέκκριση αυτών των ουσιών διαταράσσει και την πέψη του αμύλου, των πρωτεϊνών, των λιπών και των ελαίων στο λεπτό έντερο, με πολλά και δυσάρεστα επακόλουθα αυτής της δυσπεψίας και της συνοδού «δυσθρεψίας».

γ) Σε κάθε κατάσταση οξείας και, ιδίως, χρονίας ψυχικής έντασης ή συναισθηματικής διαταραχής (έντονη χαρά ή λύπη, άγχος, φοβίες, ανησυχία, θυμός, αισθήματα ενοχής, στενοχώρια, απελπισία, κατάθλιψη κ.ά.) αναστέλλεται σε μεγάλο βαθμό η γαστρική, η παγκρεατική και η εντερική έκκριση, η κινητικότητα του στομάχου, καθώς και η κινητικότητα και η απορροφητική ικανότητα του εντέρου. Επίσης, κάθε σωματική διαταραχή, όπως είναι η κεφαλαλγία, ο ίλιγγος, ο πυρετός, ο μετεωρισμός (το φούσκωμα) και οι πόνοι στη κοιλιά ή οποιαδήποτε άλλη αδιαθεσία, έχει πολύ αρνητικές συνέπειες στην πεπτική λειτουργία.

Παρενθετικά, η θρέψη δεν εξαρτάται μόνο από το τί και το πόσο τρώμε, αλλά και από αυτό που μπορούμε να «χωνέψουμε». Η θρέψη έχει άμεση σχέση αλλά δεν είναι ταυτόσημη με την τροφή. Η τροφή, ακόμα και η υγιεινότερη, λαμβανομένη κάτω από τις προαναφερθείσες, δυσμενείς για την πεπτική λειτουργία, συνθήκες ή δι' εξαναγκασμού (πίεσης που ασκείται στους αρρώστους, ιδίως όταν δεν πεινούν, για να «αναρρώσουν» και στα παιδιά, για να «δυναμώσουν») όχι μόνο δεν πέπτεται, αλλά ζυμούται ή σήπεται. Αποτέλεσμα της ζύμωσης των αμυλούχων και της σήψης των πρωτεϊνούχων τροφών (κυρίως στο παχύ έντερο με τη δράση της μικροβιακής χλωρίδας του) είναι η απορρόφηση πολλών τοξικών προϊόντων από το τοίχωμα του εντέρου, τα οποία εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος. Το πρόβλημα αυτής της «αυτοδηλητηρίασης» περιπλέκεται ακόμα περισσότερο εάν η καταναλωθείσα τροφή είναι ανθυγιεινή. Επομένως, επιτυγχάνουμε ακριβώς το αντίθετο από το επιδιωκόμενο, δηλαδή την ακόμη μεγαλύτερη εξασθένισή μας. Σε τέτοιες καταστάσεις ο οργανισμός έχει απόλυτη ανάγκη να του δοθούν οι δυνατότητες (ήσυχο περιβάλλον, σωματική και πνευματική ανάπαυση, ψυχική ηρεμία και προπαντός νηστεία) να ανακτήσει την πεπτική και αφομοιωτική ικανότητά του, η οποία είναι βασική προϋπόθεση για την αξιοποίηση της τροφής. Πολλά νοσήματα θα μπορούσαν να προληφθούν ή θα διαρκούσαν πολύ λιγότερο και οι επιπλοκές τους θα μειώνονταν σε μεγάλο βαθμό, αν πειθαρχούσαμε στην επίκληση της φύσης για αποφυγή τροφής και ερμηνεύαμε σωστά το σύμπτωμα ανορεξία, που κατά κανόνα συνοδεύει όλες τις ανωτέρω καταστάσεις, και υπακούαμε σ' αυτό.

Όταν λέμε θρέψη δεν εννοούμε τη συσσώρευση υποδορίου λίπους. Εκείνο που προέχει είναι η επαρκής πρόσληψη των διαφόρων τροφικών συστατικών, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως δομικά υλικά για την αποκατάσταση των κυτταρικών φθορών, για την κάλυψη των τρεχουσών λειτουργικών και ενεργειακών αναγκών και κυρίως η εξασφάλιση της δυνατότητας του οργανισμού προς αξιοποίηση αυτών των συστατικών. Η ύπαρξη του αισθήματος της πείνας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ομαλή πέψη της τροφής. Αναφέρεται ότι ο Σωκράτης ουκ ήσθιεν ει μη πεινώη ουδ' πέπινεν ει μη διψώη (δεν έτρωγε αν δεν πεινούσε ούτε έπινε αν δεν διψούσε).

δ) Όσοι ακολουθούν διάφορα, υποθερμιδικά και, επιπλέον, κακώς σχεδιασμένα διαιτολόγια, με σκοπό την απώλεια σωματικού βάρους, σε περίπτωση παχυσαρκίας, δεν προσλαμβάνουν, σε ικανοποιητικό βαθμό, βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και πολλές άλλες, απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, χημικές ουσίες. Ένα διαιτολόγιο 1.400 θερμίδων, ημερησίως, είναι ανεπαρκές για την κάλυψη αυτών των αναγκών. Σημειωτέον, ότι στην ηλικία των 60 ετών, ο μεταβολισμός μας έχει μειωθεί κατά 30%, σε σχέση με αυτόν που είχαμε στην ηλικία των 25 ετών. Επομένως, πρέπει να μειώσουμε, αντιστοίχως, τις (παραγόμενες από τον μεταβολισμό των προσλαμβανομένων τροφών) θερμίδες, προκειμένου να διατηρήσουμε το σωματικό βάρος μας εντός των ιδανικών (όχι των «φυσιολογικών») ορίων.2 Αυτό όμως συνεπάγεται και τη μείωση της πρόσληψης αυτών των ζωτικών ουσιών, ιδίως αν δεν προσέξουμε την ποσοτική και την ποιοτική σύνθεση των τροφών που καταναλώνουμε.

ε) Η κατάργηση της «αγρανάπαυσης» και η εντατικοποίηση των καλλιεργειών αγροτικών προϊόντων, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχει οδηγήσει στην εξάντληση των εδαφών σε αποθέματα ψευδαργύρου, μαγνησίου, σεληνίου και πολλών άλλων μετάλλων και ιχνοστοιχείων, τα οποία όχι μόνον δεν αναπληρώνονται με τα συνήθως χρησιμοποιούμενα λιπάσματα, αλλά μαζί με τα ζιζανιοκτόνα , τα παρασιτοκτόνα και τα λοιπά φυτοφάρμακα, καθώς και με το ασβέστιο του εδάφους ανταγωνίζονται την απορρόφηση αυτών των, ελάχιστα εναπομεινασών στο έδαφος , χημικών ουσιών από τα φυτά. Π.χ., τα θειούχα λιπάσματα μειώνουν την απορρόφηση του σεληνίου, το οποίο είναι ένα ιχνοστοιχείο ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος. Η περιεκτικότητα των φυτών σε σελήνιο (όπως και σε άλλα μέταλλα και ιχνοστοιχεία) σήμερα είναι πολύ μικρότερη από αυτήν που ήταν πριν από 70 χρόνια. Η συχνότητα νεοπλασμάτων στις ανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ (όπως είναι η Γεωργία και η Βόρειος Καρολίνα), των οποίων το έδαφος είναι πολύ πτωχό σε σελήνιο, είναι τετραπλάσια σε σχέση με αυτή που παρατηρείται σε δυτικότερες περιοχές (π.χ. στη Ντακότα και στη Νεμπράσκα), όπου το έδαφος είναι πολύ πιο πλούσιο σ' αυτό το ιχνοστοιχείο). Επίσης, περιεκτικότητα των εδαφών σε σελήνιο, στη Σιβηρία, σε μερικές περιοχές της Κίνας και άλλων χωρών, είναι μικρή, λόγω της εκ φύσεως συστάσεως των εδαφών τους, ανεξαρτήτως καλλιεργειών, με ανάλογα αποτελέσματα. Οι περιεχόμενες σε κάποια φυτοφάρμακα υδραζίνες, οι οποίες δρουν ως επιταχυντές της ανάπτυξης των φυτών, ανταγωνίζονται τη σύνθεση της βιταμίνης Β6 από αυτά. Υπάρχουν και πολλές άλλες παρόμοιες αιτίες υποβάθμισης της αξίας των τροφών που καταναλώνουμε σήμερα.

στ) Η ένδεια του οργανισμού σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία επιτείνεται από την εγκυμοσύνη, τον θηλασμό, την εξαντλητική μυϊκή άσκηση (δρομείς μεγάλων αποστάσεων, ποδοσφαιριστές κ.τ.λ.), τις χειρουργικές επεμβάσεις, τα εγκαύματα ή άλλες σωματικές κακώσεις και τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, που καταπονούν τον οργανισμό (ψύχος, υγρασία και καύσων, ιδίως όταν αυτός συνοδεύεται από έντονες εφιδρώσεις). Το ίδιο ισχύει και επί λήψεως διαφόρων φαρμάκων, όπως είναι τα διουρητικά, σχεδόν όλα τα αντιυπερτασικά, τα αντιφλεγμονώδη, τα αντιόξινα, τα βρογχοδιασταλτικά, τα αντισυλληπτικά, τα αγχολυτικά, τα αντικαταθλιπτικά και άλλα ψυχοτρόπα φάρμακα, οι στατίνες και οι λοιπές αντιλιπιδαιμικές ουσίες, τα χημειοθεραπευτικά (αντινεοπλασματικά και ανοσοκατασταλτικά), πολλά αντιβιοτικά (αντιμικροβιακά, αντι-ιικά, αντιμυκητικά, αντιπαρασιτικά) και διάφορα άλλα φάρμακα.

ζ) Η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής καθίσταται πιο επιτακτική σε όσους δεν διατρέφονται σωστά, στους καπνιστές, στους συστηματικούς καταναλωτές οινοπνευματωδών ποτών (ιδίως στους αλκοολικούς) και στους εθισμένους στην ηρωίνη, στην κοκαΐνη και σε άλλες «σκληρές» εξαρτησιογόνες ουσίες.

Η κακή διατροφή είναι ανεπαρκής σε πολλά, ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό, συστατικά. Για παράδειγμα, το άσπρο ψωμί και το άσπρο ρύζι (εκτός των πολλών άλλων ελλείψεών τους) έχουν 80% λιγότερο μαγνήσιο από το ολικής αλέσεως ψωμί και από το σκούρο, ανεπεξέργαστο, ρύζι.

Το κάπνισμα καταστρέφει τη βιταμίνη C. Ειδικά οι καπνιστές, οι οποίοι αποφεύγουν τα φρούτα και τα ωμά λαχανικά, είναι πολύ πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις, νεοπλάσματα, οστεοπόρωση, καρδιαγγειακές και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις, σε σχέση με τους καπνιστές που τα καταναλώνουν συστηματικά.

Κάποιες από τις πολλές διαταραχές, που προξενεί η κατάχρηση οινοπνεύματος (τρόμος χειρών, κράμπες, περιφερική νευροπάθεια, αποδιοργάνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος κ.ά.), οφείλονται όχι μόνο στην τοξική δράση της αιθυλικής αλκοόλης και των προϊόντων της αποδόμησής της (όπως π.χ. η ακεταλδεΰδη), αλλά και στην προκληθείσα από αυτήν έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β, μαγνησίου και άλλων ζωτικών χημικών ουσιών.

Η λήψη βιταμινών και λοιπών συμπληρωμάτων διατροφής θα μειώσει ως έναν βαθμό μερικές από αυτές τις επιπτώσεις, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα και βεβαίως δεν αποτελεί δικαιολογία για να συνεχιστούν οι καταστρεπτικές συνήθειες του καπνίσματος και της κατάχρησης οινοπνεύματος.

η) Οι αυστηρώς φυτοφάγοι (vegans), που απέχουν από κάθε ζωική τροφή, συνήθως, είναι ενδεείς σε βιταμίνη D και ιδίως σε βιταμίνη B12. Επίσης, αν δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για την περιεκτικότητα και τους στοιχειώδεις κανόνες αλληλοσυμπλήρωσης των φυτικών τροφών, κινδυνεύουν και από άλλες διατροφικές ελλείψεις, όπως π.χ. πρωτεϊνών.

Η βιταμίνη Β12 απαντάται κυρίως στο συκώτι, στους νεφρούς, στον κρόκο του αβγού, στο κρέας, στο γάλα και σε άλλα γαλακτακομικά προϊόντα, σε πολλά ψάρια, μύδια, κτένια και σε άλλα θαλασσινά. Οι ποσότητες βιταμίνης Β12 που περιέχουν ορισμένα εδώδιμα φύκη (φαιοφύκη, ροδοφύκη κ.ά.), η σόγια, κάποια δημητριακά και άλλες φυτικές τροφές, καθώς και η μαγιά της μπύρας αφ' ενός είναι μικρές και αφ' ετέρου δεν απορροφώνται επαρκώς από το έντερο. Επίσης η βιταμίνη Β12, που παράγεται από τη μικροβιακή χλωρίδα του παχέος εντέρου, αδυνατεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του οργανισμού μας γι' αυτήν την πολύτιμη βιταμίνη.

Η βιταμίνη D απαντάται κυρίως στον κρόκο του αβγού, στο βούτυρο και σε άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, στα λιπαρά ψάρια, στο μουρουνέλαιο και σε άλλα ιχθυέλαια. Η βιταμίνη D, που περιέχεται στον μαϊντανό, στο ταραξάκο (πικραλίδα ή αγριοράδικο), στη γλυκοπατάτα, στη βρόμη (κουάκερ), σε κάποια μανιτάρια, στο κονδυλόχορτο, στην τσουκνίδα και σε άλλες φυτικές τροφές, δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες μας, για τους ίδιους λόγους που ισχύουν και για τη βιταμίνη Β12. Επομένως, οι αποφεύγοντες την κατανάλωση των προαναφερθεισών -ζωικής προελεύσεως- τροφών, θα παρουσιάσουν έλλειψη βιταμίνης D, εκτός αν εκτίθενται επαρκώς στην ηλιακή ακτινοβολία. Οι αυστηρώς φυτοφάγοι σκόπιμο είναι να λαμβάνουν, συμπληρωματικά, αυτές τις δύο βιταμίνες, να εξετάζουν περιοδικά τα επίπεδά τους στο αίμα τους και να δρουν αναλόγως, αναπροσαρμόζοντας τη δοσολογία τους.

Η χορήγησή συμπληρωμάτων διατροφής πρέπει να είναι πάντοτε υπό σωστή ιατρική καθοδήγηση, κατόπιν λήψεως του ιστορικού και των κλινικοεργοστηριακών εξετάσεων, για να καθορισθεί, εξατομικευμένα, η απαιτουμένη δοσολογία και ο κατάλληλος συνδυασμός τους. Αναφέροντας μόνο μερικά παραδείγματα:

Η χορήγηση ψευδαργύρου (Ζn) πρέπει να συνοδεύεται και από χορήγηση χαλκού (Cu) σε αναλογία 15:1. Δηλαδή, αν κάποιος λαμβάνει 30 mg Zn ημερησίως, με σκοπό την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού του εναντίον των λοιμώξεων, για την υγεία του προστάτου ή για άλλους λόγους πρέπει να λαμβάνει και 2 mg Cu. (1 mg = 1 χιλιοστό του γραμμαρίου)

Η λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου (Ca) ή σιδήρου να απέχει 2- 3 ώρες από τη λήψη μαγνησίου (Mg), λόγω ανταγωνισμού μεταξύ τους στην εντερική απορρόφηση. Η χορήγηση βιταμίνης D, βιταμίνης C και δισκίων Ca σε αναβράζουσα ή όχι μορφή, για πρόληψη της οστεοπόρωσης, πρέπει να συνοδεύεται από ανάλογη πρόσληψη Mg και βιταμίνης B6, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος για νεφρολιθίαση, αρτηριοσκλήρωση και αρθροπάθεια. Το Mg και η βιταμίνη B6 κρατούν εν διαλύσει το σχηματιζόμενο οξαλικό ασβέστιο, αποτρέποντας την κατακρήμνισή του, τόσο στους ιστούς όσο και στα ούρα. (Τα οξαλικά οξέα παράγονται από τον μεταβολισμό της βιταμίνης C, τα οποία ενώνονται με το Ca, σχηματίζοντας άλατα οξαλικού ασβεστίου).

Μερικά φάρμακα, που ανήκουν στους αποκλειστές των β-αδρενεργικών κυτταρικών υποδοχέων και κυκλοφορούν με διάφορα εμπορικά ονόματα (Lopresor, Tenormin, Blocatens, Concor, Inderal, Lobivon. Dilatrend, Trasicor, Visken κ.ά.) έχουν αντιυπερτασική και κατά της ταχυκαρδίας δράση. Σε περίπτωση που ο ασθενής λαμβάνεi συγχρόνως Mg, πιθανότατα, θα χρειαστεί μείωση της δοσολογίας αυτών των φαρμάκων, διότι και το Mg έχει κάποιες παρόμοιες (και χωρίς παρενέργειες, όπως συμβαίνει με τα φάρμακα) δράσεις.3

Κάποια αντιβιοτικά, όπως είναι οι τετρακυκλίνες (Vibramycin, Prostacyclin, Minocin κ.ά.), οι κινολόνες (Ciproxin, Norocin, Tavanic κ.τ.λ) ή τα διφωσφονικά (π.χ. Fosamax), τα οποία είναι φάρμακα κατά της οστεοπορώσεως, επιβάλλεται να λαμβάνονται 2-3 ώρες νωρίτερα ή αργότερα από τη λήψη του Mg, διότι άλλως μειώνεται η θεραπευτική αποτελεσματικότητά τους.

Οι βιταμίνες του συμπλέγματος B και η βιταμίνη C είναι υδατοδιαλυτές και, επομένως, καθίσταται πλημμελής η απορρόφησή τους από το έντερο, όταν λαμβάνονται με άλλα λιπαρά φαγητά, γι' αυτό καλό είναι να λαμβάνονται 2-3 ώρες πριν από το γεύμα μαζί με φρούτα ή μια ώρα πριν από αυτό με νερό ή με χυμούς φρούτων. Εκτός αυτού, αν ληφθούν συγχρόνως με άλλες πιο βαριές τροφές θα καθυστερήσουν να περάσουν από το στομάχι στο έντερο, με αποτέλεσμα την οξ(ε)ίδωση μέρους εξ αυτών. Oι βιταμίνες Α, D, Ε και Κ είναι λιποδιαλυτές και, ως εκ τούτου, η απορρόφησή τους διευκολύνεται όταν λαμβάνονται με τροφή, η οποία περιέχει κάποια ποσότητα ελαίου ή λίπους. Επιπροσθέτως, η βιταμίνη C και λιγότερο οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ως θερμοευαίσθητες, καταστρέφονται με τον βρασμό, ενώ οι Α, D, E και Κ είναι πολύ πιο θερμοανθεκτικές.

Η έλλειψη διαφόρων βιταμινών από τον οργανισμό μας, όπως για παράδειγμα των βιταμινών του συμπλέγματος Β (Β1, Β2, Β6 και άλλων)4 δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την απορρόφηση από το έντερο αυτών των ιδίων βιταμινών, που περιέχονται στις τροφές ή των χορηγουμένων ως συμπληρώματα διατροφής, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο (η έλλειψη οδηγεί σε κακή απορρόφηση, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε περαιτέρω έλλειψη κ.ο.κ.). Για να χρησιμοποιήσουμε ένα οξύμωρο σχήμα λόγου, «για να συνεχίσεις να είσαι υγιής, πρέπει να είσαι ήδη υγιής». Σε αυτή την περίπτωση οι βιταμίνες πρέπει να χορηγηθούν, αρχικά υποδορίως, ενδομυϊκώς ή ενδοφλεβίως και, ακολούθως, όταν οι στάθμες αυτών στους ιστούς φθάσουν σε ικανοποιητικά επίπεδα, να χορηγούνται από το στόμα, διότι εν τω μεταξύ θα έχει αποκατασταθεί η απορροφητική ικανότητα του εντέρου. Δηλαδή, η παρεντερική χορήγηση αυτών των βιταμινών είναι απαραίτητη, για να αυξηθούν οι στάθμες τους στον οργανισμό - και ιδίως στο τοίχωμα του εντέρου - σε επίπεδα τα οποία είναι αναγκαία, για την ενεργοποίηση των ενζύμων που ευνοούν την απορρόφηση των, προσλαμβανομένων από του στόματος, βιταμινών.

Λόγω όλων των προαναφερθεισών αιτιών (και κυρίως λόγω της κακής διατροφής μας) οι περισσότεροι βρισκόμαστε σε οριακή ή σε σημαντική ένδεια διαφόρων ζωτικών ουσιών. Στον δυτικό κόσμο σπανίως παρατηρείται πλήρης έλλειψη μιας συγκεκριμένης βιταμίνης ή ενός άλλου διατροφικού συστατικού, που να εκδηλώνεται με τη μορφή κάποιας γνωστής τυπικής παθολογικής κατάστασης, όπως π.χ. είναι η Μπέρι-Μπέρι (Beri-Beri)5 και το σκορβούτο.6 Όμως πολλά άτομα υποφέρουν από χρόνια κόπωση, αδυναμία συγκεντρώσεως, δυσθυμία, ανία, αϋπνία, δυσμηνόρροια, προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, επώδυνες συσπάσεις μυών (κράμπες), μυαλγίες, σύνδρομο «ανήσυχων σκελών», ιδίως κατά την κατάκλιση, και άλλα ακαθόριστα ενοχλήματα. Αυτές οι διαταραχές, υποδηλούν «υποκλινικές» (λανθάνουσες) μορφές ασθενειών, που δεν διαγιγνώσκονται εύκολα, οι οποίες μπορεί να είναι επακόλουθο διαφόρων τροφικών ελλείψεων. Επειδή ο κλινικοεργαστηριακός έλεγχος δεν αποκαλύπτει κάποιο τυπικό οργανικό πρόβλημα, αυτοί οι ασθενείς πολλές φορές εκλαμβάνονται ως «κατά φαντασίαν ασθενείς» και, συνήθως, παραπέμπονται σε ψυχιάτρους ή σε ψυχαναλυτές. Για παράδειγμα, η έλλειψη προσοχής, η υπερκινητικότητα, η ευερεθιστότητα και άλλες εκδηλώσεις προβληματικής συμπεριφοράς, τις οποίες εμφανίζουν πολλά παιδιά, είναι πιθανόν να οφείλονται όχι μόνο σε ψυχολογικά προβλήματα, αλλά και σε ανεπαρκή πρόσληψη βιταμινών του συμπλέγματος Β, Mg, ω-3 λιπαρών οξέων και άλλων αναγκαίων, για την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, ουσιών. Μπορεί κάποιο παιδί να παρακολουθείται από έναν άριστο στην ειδικότητά του ψυχολόγο, ο οποίος όμως να μη δίνει την παραμικρή σημασία στη διατροφή αυτού του παιδιού.

Πρέπει να επισημανθεί ότι κανένα συμπλήρωμα διατροφής και κανένας βιομηχανικός εμπλουτισμός των τροφών δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει, πλήρως, τις βιταμίνες, τα μέταλλα, τα ιχνοστοιχεία και όλες τις λοιπές, γνωστές και άγνωστες, ζωτικές ουσίες που υπάρχουν στις τροφές. Μέχρι σήμερα, έχουν ταυτοποιηθεί πάνω από 10.000 φυτοχημικές ενώσεις -διαφόρων κατηγοριών- και ο αριθμός τους συνεχώς αυξάνεται.

Π.χ., τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια κ.τ.λ.) και πολλά άλλα φρούτα και λαχανικά, εκτός από τη βιταμίνη C περιέχουν και διάφορα άλλα φυτοχημικά συστατικά, όπως π.χ. είναι οι βιοφλαβόνες (παλαιότερα αναφερόμενες ως βιταμίνη P). Οι βιοφλαβόνες, πέραν των άλλων ευεργετικών επιδράσεων στον οργανισμό μας, αυξάνουν την απορρόφηση της βιταμίνης C από το έντερο, ενισχύουν τη δράση της και την προστατεύουν από την οξίδωσή της. Αυτές οι ουσίες περιέχονται στη «σάρκα» των εσπεριδοειδών, ιδίως στα λευκά μέρη, που βρίσκονται αμέσως κάτω από τον εξωτερικό φλοιό τους. Υπάρχουν διάφορα είδη βιοφλαβονών, όπως είναι η ρουτίνη, η κουερσετίνη, η εσπεριδίνη, η εριοδικτυόλη και πολλές άλλες. Εκτός των εσπεριδοειδών, τροφές που περιέχουν βιοφλαβονώδεις ουσίες είναι τα κεράσια, τα βερίκοκα, τα σταφύλια, τα δαμάσκηνα, τα μούρα, τα βατόμουρα, οι πιπεριές, το φαγόπυρο κ.ά. Ο οργανισμός δεν μπορεί να συνθέσει αυτές τις πολύτιμες φυτοχημικές ενώσεις, γι' αυτό πρέπει να λαμβάνονται με την τροφή.

Η απομονωμένη (φαρμακευτική) μορφή της βιταμίνης C στερείται αυτών των προστατευτικών και «διαβιβαστικών» ουσιών και, συνεπώς, δεν μπορεί να είναι εξ ίσου αποτελεσματική με τη φυσική βιταμίνη C που περιέχεται στις τροφές.

Τα διάφορα τροφικά συστατικά μπορούν να αφομοιωθούν σωστά μόνο μέσα από τη δυναμική αλληλεπίδραση και την πολυπλοκότητα των χημικών συμπλεγμάτων τους και όχι απομονωμένα, έξω από τις λεπτές ισορροπίες και τις πολλαπλές, οργανικές, σχέσεις τους με άλλα στοιχεία που συνθέτουν τη τροφή. Το χρώμιο, το οποίο είναι ένα ιχνοστοιχείο απαραίτητο για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων (άμυλο και σάκχαρα), δεν μπορεί να είναι εξ ίσου αποτελεσματικό, όταν χορηγείται ως «φάρμακο» (προϊόν του εργαστηρίου) γι' αυτόν τον σκοπό. Όσα δισκία ασβεστίου κι αν λάβει κάποιος για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης πολύ λίγο θα ωφεληθεί από αυτά, ιδίως όταν καπνίζει, κάνει κατάχρηση οινοπνευματωδών και άλλων τοξικών ουσιών, δεν ασκείται, έχει έλλειψη βιταμίνης D (είτε λόγω ατελούς συνθέσεώς της στο δέρμα, από ανεπαρκή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, είτε λόγω ελλιπούς προσλήψεώς της με την τροφή ή με κάποιο σχετικό συμπλήρωμα διατροφής), δεν λαμβάνει ανάλογες ποσότητες Mg , βιταμίνης C και βιταμίνης Β6, καταναλώνει υπερβολικές ποσότητες πρωτεϊνών (ιδίως ζωικών) και ανεπαρκείς ποσότητες φρούτων και λαχανικών. Όλα αυτά με διάφορους και πολύπλοκους τρόπους αποτελούν τις βασικές γενεσιουργές αιτίες της οστεοπόρωσης, η οποία όπως και οι περισσότερες από τις άλλες παθολογικές καταστάσεις, είναι πολυπαραγοντικής αιτιολογίας. Για παράδειγμα, η νικοτίνη καταστρέφει την βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ), η οποία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του κολλαγόνου. Το κολλαγόνο είναι μια «ζελατινώδης» (κολλοειδής) πρωτεΐνη, η οποία αποτελεί το βασικό δομικό συστατικό (τη θεμέλιο ουσία) όλων των ιστών, ιδίως του ινώδους συνδετικού ιστού (δέρματος, αρθρικών συνδέσμων κ.ά.) και του ερειστικού (οστίτη) ιστού, οι οποίοι συνεχώς φθείρονται και αναπλάσσονται. Σε περίπτωση ένδειας βιταμίνης C η φθορά υπερτερεί της ανάπλασης του κολλαγόνου.

Συμπερασματικά όλοι λίγο πολύ, για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, θα ωφεληθούμε σημαντικά λαμβάνοντας διάφορα συμπληρώματα διατροφής, αναλόγως των εκάστοτε αναγκών μας.

Τα διατροφικά συμπληρώματα θα αυξήσουν την ενέργεια, θα ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα και, γενικά, θα βελτιώσουν την υγεία ακόμα και όσων διατρέφονται με τον πλέον σωστό τρόπο. Μπορεί να λαμβάνουν με την τροφή τις προτεινόμενες από διάφορους ιατρικούς οργανισμούς ποσότητες των βιταμινών και των λοιπών ουσιών, που θεωρούνται ότι είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της υγείας, έστω και μέσα σ' αυτόν τον βαριά άρρωστο πλανήτη που ζούμε. Όμως, αυτές οι ποσότητες είναι αρκετές μόνο για την επιβίωση, όχι οι ιδανικές για την καλύτερη δυνατή λειτουργία του οργανισμού. Το επαρκές απέχει πολύ από το βέλτιστο.

Οι φυσιολογικές τιμές (Φ.Τ.) των βιταμινών και των λοιπών ουσιών που μετράμε στον ορό του αίματος κυμαίνονται εντός πολύ ευρέων ορίων. Π.χ., οι Φ.Τ. του φυλλικού οξέος, το οποίο κατατάσσεται στις βιταμίνες του συμπλέγματος Β, κυμαίνονται μεταξύ των 4 και των 21 ng/ml.

Για τον οργανισμό μας είναι πολύ καλύτερο αυτή η τιμή, που προσδιορίζεται κατά τον εργαστηριακό έλεγχο, να βρίσκεται κοντά στα ανώτερα παρά στα κατώτερα φυσιολογικά όρια. Το ίδιο ισχύει για τις υπόλοιπες βιταμίνες, για τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία.

Η σύγχρονη μανία, η οποία έχει καλλιεργηθεί από τα βιομηχανικά συμφέροντα για λήψη συμπληρωμάτων διατροφής και ο τρόπος με τον οποίο αυτά διαφημίζονται και καταναλώνονται (σαν να είναι ελιξήρια ζωής) έχει επιφέρει πολλές φορές, πέραν του οικονομικού κόστους τους, περισσότερο κακό παρά όφελος. Οι υπερβιταμινώσεις είναι καταστάσεις εξ ίσου επικίνδυνες με τις υποβιταμινώσεις. Ο κίνδυνος για υπερβιταμίνωση υπάρχει κυρίως με τις λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, E και Κ), διότι συσσωρεύονται και εναποτίθενται σε όλους τους ιστούς του σώματος και λιγότερο με τις υδατοδιαλυτές (Β και C), διότι αυτές αποβάλλονται πιο εύκολα δια των ούρων. Αλλά και οι υδατοδιαλυτές, σε περίπτωση κατάχρησης στην πρόσληψή τους δεν είναι άμοιρες κινδύνων, για άλλους λόγους.

Επομένως, απαιτείται σύνεση, μέτρο και ισορροπία στην κατανάλωσή τους, διότι η σωστή χρήση ή η κατάχρηση είναι αυτή που θα καθορίσει την ωφελιμότητα ή τη βλαπτικότητά τους.

Εξυπακούεται, ότι οι προβληματισμοί περί υγιεινής διατροφής και των συμπληρωμάτων της αφορούν τον «δυτικό» και όχι τον αποκαλούμενο «τρίτο» κόσμο, όπου άνθρωποι πεθαίνουν κατά εκατομμύρια, ιδίως μικρά παιδιά, κάθε χρόνο, από έλλειψη βασικών ειδών διατροφής και, γενικά, από τις δυσμενείς συνθήκες της διαβίωσής τους. Όμως, και στη Δύση ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, ιδίως τα τελευταία χρόνια των απανωτών οικονομικών και άλλων κρίσεων, αδυνατεί να καλύψει στοιχειώδεις διατροφικές και άλλες ανάγκες του, πόσο μάλλον να προμηθευτεί και τα πανάκριβα συμπληρώματα διατροφής. Από τους υπόλοιπους, που έχουν αυτή τη δυνατότητα, η εσφαλμένη διατροφή που ακολουθούν αποτελεί τη σημαντικότερη απειλή, το κύριο αναγνωρισμένο αίτιο των εκφυλιστικών παθήσεων, των αυτοάνοσων νοσημάτων, διαφόρων νεοπλασιών και πολλών άλλων παθολογικών καταστάσεων, οι οποίες έχουν λάβει πλέον επιδημικό χαρακτήρα, αναφερόμενες και ως ασθένειες του πολιτισμού. Πάνω από το 1/2 του πληθυσμού της γης πεθαίνει πρόωρα από λιμοκτονία και οι υπόλοιποι από «κακοφαγία», που θεωρείται μάλιστα ως «καλοφαγία».

1 Η τοξικότητα της υπερβιταμίνωσης D ασκείται μέσω της, προκληθείσας απ' αυτήν, υπερασβεστιαιμίας. Τα συμπτώματα και οι λοιπές εκδηλώσεις της υπερασβεστιαιμίας, αναλόγως της βαρύτητάς της, περιλαμβάνουν ανορεξία, δυσκοιλιότητα, ναυτία, εμέτους, εύκολη κόπωση, υπνηλία, διανοητική σύγχυση, υπέρταση, κώμα, ασβεστοποίηση των αρθρώσεων και διαφόρων άλλων ιστών, νεφρολιθίαση στην αποχετευτική μοίρα του ουροποιητικού συστήματος και απόφραξη πολλών από τα 2,5 έως 3 εκατομμύρια ουροφόρα σωληνάρια που υπάρχουν, συνολικά, και στους δύο νεφρούς, λόγω κατακρημνίσεως αλάτων ασβεστίου στον αυλό τους, με αποτέλεσμα τη νεφρική ανεπάρκεια. Οι φυσιολογικές τιμές του ασβεστίου κυμαίνονται από 9,0 έως 10,4 mg/dl (χιλιοστά του γραμμαρίου ανά εκατό κυβικάεκατοστά του ορού του αίματος). Επί χορηγήσεως βιταμίνης D, σκόπιμο είναι να μετρώνται, ανά τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε έξι μήνες περίπου), τα επίπεδά της στον ορό του αίματος, για να αναπροσαρμόζεται η δοσολογία της, με σκοπό τη διατήρηση των τιμών τόσο της βιταμίνης όσο και του ασβεστίου εντός των επιθυμητών ορίων.

2. «Το φυσιολογικό» σωματικό βάρος (ΣΒ) προκύπτει από στατιστικά στοιχεία, σχετιζόμενα με τον μέσο όρο του πληθυσμού και όχι με μεμονωμένα άτομα, γι' αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με το ιδανικό ΣΒ. Άλλο η στατιστική και άλλο το κάθε συγκεκριμένο άτομο, του οποίου το ιδανικό ΣΒ για να προσδιοριστεί πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν η σχέση μεταξύ του λιπώδους και του μυϊκού ιστού και ιδίως η μυοσκελετική διάπλασή του.

3. Οι μόνες αντενδείξεις για πρόσληψη φαρμακευτικών συμπληρωμάτων Mg είναι α) η βαρεία μυασθένεια, β) η προχωρημένη νεφρική ανεπάρκεια, γ) ο αποφρακτικός ή ο παραλυτικός ειλεός και δ) η μεγάλη βραδυκαρδία, ιδίως επί καρδιακού (κολποκοιλιακού) αποκλεισμού, όπου ο αριθμός των καρδιακών παλμών, ανά λεπτό της ώρας, φτάνει ακόμα και κάτω από τους σαράντα. Στην τελευταία περίπτωση το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με τοποθέτηση καρδιακού βηματοδότη. Μετά από αυτό δεν υπάρχει αντένδειξη για λήψη Mg.

4. Από τις 20 περίπου χημικές ουσίες, οι οποίες εντάσσονται στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β, οι πιο σημαντικές είναι οι εξής: B1 (θειαμίνη), Β2 (ριβοφλαβίνη), Β3 (νιασίνη), Β4 (χολίνη), Β5 (παντοθενικό οξύ), Β6 (περιλαμβάνει πυριδοξίνη, πυριδοξάλη και πυριδοξαμίνη), Β7 (βιοτίνη), Β8 (ινοσιτόλη), Β9 (φυλλικό οξύ), Β10 (παρα-αμινο-βενζοϊκό οξύ) και B12 (κυανοκοβαλαμίνη και μεθυλοκοβαλαμίνη).

5. Η Μπέρι-Μπέρι είναι μια πολύ σοβαρή παθολογική κατάσταση (θανατηφόρος χωρίς έγκαιρη θεραπεία, οφειλομένη σε πολύ μεγάλη έλλειψη της βιταμίνης Β1. Παρατηρήθηκε σε επιδημική μορφή στην Κίνα και σε άλλες χώρες, όταν άρχισαν να αποφλοιώνουν το ρύζι, το οποίο αποτελούσε την κύρια τροφή του πληθυσμού τους. Εκδηλώνεται με περιφερική νευρίτιδα, εγκεφαλοπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια, οιδήματα, γαστρεντερικές και πολλές άλλες διαταραχές. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, εθεωρείτο ότι οφειλόταν σε μικρόβιο ή σε μύκητα, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώθηκε παρά τις επίμονες ερευνητικές προσπάθειες. Η διατροφική αξία του φλοιού του ρυζιού αποδείχθηκε το 1912. Η χημική δομή της περιεχομένης σ' αυτόν προστατευτικής ουσίας, δηλαδή της βιταμίνης Β1 (θειαμίνης), ανακαλύφθηκε μερικές δεκαετίες αργότερα, από τον χημικό R. R. Williams και τους συνεργάτες του.

6. Το σκορβούτο αποδεκάτιζε τα πληρώματα των πλοίων διαχρονικά, ιδίως τον μεσαίωνα, αλλά και πολύ αργότερα, διότι κατά την διάρκεια των μακρινών ταξιδιών τους δεν είχαν πρόσβαση σε φρούτα και ωμά λαχανικά, τα οποία είναι η βασική πηγή της βιταμίνης C. Στα μέσα του 18ου αιώνα, ένας Βρεττανός γιατρός συνέστησε να παίρνουν μαζί τους πριν ξεκινήσουν φορτία με γλυκολέμονα (limes) και να τρώει ο κάθε ναυτικός 1-2 λεμόνια ημερησίως, με αποτέλεσμα τη μεγάλη μείωση των επιπτώσεων αυτής της φοβερής μάστιγας. Ο γιατρός, βεβαίως, δεν ήταν δυνατόν να γνωρίζει το παραμικρό εκείνη την εποχή περί βιταμίνης C. Εμπειρικά, είχε διαπιστώσει ότι η κατανάλωση ωμών φρούτων και λαχανικών είχε προληπτική και θεραπευτική αξία έναντι του σκορβούτου. Η επιλογή των λεμονιών οφειλόταν μάλλον στο ότι αυτά διατηρούνται σε καλή κατάσταση για μακρότερο χρονικό διάστημα σε σχέση με άλλα εσπεριδοειδή ή ωμά λαχανικά. Για πολλές δεκαετίες, οι ναυτικοί των άλλων χωρών αποκαλούσαν, χλευαστικά, τους Εγγλέζους «λεμονάτους», μέχρις ότου συνειδητοποίησαν ότι κάτι ήξεραν οι λεμονάτοι και άρχισαν να ακολουθούν την τακτική τους, «κιτρινίζοντας» και αυτοί.

Το σκορβούτο εκδηλώνεται, ανάλογα με τη βαρύτητά του με στικτές αιμορραγίες και εκχυμώσεις του δέρματος, καθώς και με αιμορραγίες από όλους σχεδόν τους ιστούς του σώματος, σπογγώδη ούλα, απώλεια δοντιών, μείωση της οστικής και της μυϊκής μάζας, οιδήματα, καταβολή δυνάμεων, μυαλγίες, αρθραλγίες, επιβράδυνση της επούλωσης καταγμάτων και λοιπών τραυμάτων, επιρρέπεια σε λοιμώξεις, νεοπλάσματα και πλείστα όσα άλλα δεινά. Πολλά ηλικιωμένα άτομα, ιδίως τα ευρισκόμενα, για μακρό χρονικό διάστημα σε νοσοκομεία, σε οίκους ευγηρίας ή σε άλλα ιδρύματα, οι καπνιστές και οι μη διατρεφόμενοι σωστά, παρουσιάζουν άλλοτε άλλου βαθμού έλλειψη σε βιταμίνη C. Μια πρώτη ένδειξη έλλειψης αυτής της βιταμίνης είναι οι συχνές, μικρές αιμορραγίες των ούλων κατά το βούρτσισμα των δοντιών.

Ο ιός κι εμείς (Δ' μέρος)

Του Αντώνη Λαγγουράνη

5. Η σωματική άσκηση.

Η συστηματική μυϊκή άσκηση έχει πολύ ευεργετικές στον οργανισμό μας επιδράσεις, με πολλούς, πολύπλοκους και αλληλοσυνδεομένους τρόπους.

• Συμβάλλει στη μείωση του σωματικού βάρους, στον έλεγχο της υπέρτασης και στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη.

• Βελτιώνει τη λειτουργία του αναπνευστικού, του κυκλοφορικού και του πεπτικού συστήματος, την ποιότητα των λιπιδίων του αίματος, αυξάνοντας την υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνη (την καλή ή την HDL χοληστερίνη) και μειώνοντας τη λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (την «κακή» ή LDL χοληστερίνη), την ομοκυστεΐνη, την α - λιποπρωτεΐνη και άλλα αθηρωματογόνα λιπίδια.

• Αυξάνει τη μυϊκή και την οστική μάζα (συμβάλλοντας σημαντικά στην

πρόληψη και στην αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης).

• Ισχυροποιεί την άμυνα του οργανισμού, ενισχύοντας το ανοσοποιητικό του σύστημα και, επομένως, μειώνει τον κίνδυνο δημιουργίας διαφόρων λοιμώξεων και νεοπλασιών. (Επί μολύνσεως με κορωνοϊό, οι πιθανότητες για βαριά νόσηση είναι πολύ μικρότερες στους συστηματικά αθλουμένους, σε σχέση με αυτούς που απέχουν από κάθε σωματική άσκηση).

• Βελτιώνει τη μνήμη και, γενικά, τη γνωστική λειτουργία σε όλες τις ηλικίες και δρα προληπτικά κατά της γεροντικής άνοιας και άλλων παθολογικών καταστάσεων, οι οποίες συνοδεύονται από διανοητική έκπτωση ή και από κινητική δυσλειτουργία (π.χ., η νόσος του Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον).

[Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν διεξαχθεί πολλές μελέτες, οι οποίες δείχνουν ότι ακόμα και οι βραχείας διάρκειας και μέτριας έντασης σωματικές ασκήσεις βελτιώνουν σημαντικά τις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές διενεργούνται συστηματικά, για κάποιο χρονικό διάστημα.

Σε μια τυχαιοποιημένη, συγκριτική, μελέτη 120 ηλικιωμένων ατόμων

διαπιστώθηκε ότι αυτοί που βάδιζαν 3 φορές την εβδομάδα, για 45 λεπτά κάθε φορά, επί ένα έτος, παρουσίασαν αύξηση του μεγέθους μιας περιοχής του εγκεφάλου, η οποία ονομάζεται ιππόκαμπος. Αυτό απεδείχθη με τις μαγνητικές τομογραφίες του εγκεφάλου, που _____διενεργήθησαν πριν και αμέσως μετά από τη συγκεκριμένη περίοδο των ασκήσεων. Αντιθέτως, στα άτομα της συγκριτικής

ομάδας ελέγχου, που δεν ακολούθησαν αυτό το πρόγραμμα, το μέγεθος του ιπποκάμπου συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο μετά το πέρας αυτής της περιόδου. Ο ιππόκαμπος είναι το τμήμα του εγκεφάλου, το οποίο μεταξύ άλλων συνδέεται άμεσα και με τη μνήμη.

Σε μια άλλη μελέτη κατεδείχθη ότι άντρες και γυναίκες με νόσο του

Αλτσχάιμερ, σε αρχόμενο στάδιο, με ελαφρά εγκεφαλική ατροφία, που

συμμετείχαν σε πρόγραμμα αεροβικών ασκήσεων (με ποδηλασία, πεζοπορία, κυλιόμενο τάπητα κ.τ.λ.), 4 φορές την εβδομάδα, για χρονική περίοδο 6 μηνών, παρουσίασαν αύξηση του μεγέθους της φαιάς και της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του ιπποκάμπου, αύξηση της εγκεφαλικής κυκλοφορίας του αίματος και, επομένως, βελτίωση της μνήμης και της κρίσης. Όλα τα προαναφερθέντα τεκμηριώθηκαν με απεικονιστικές

μεθόδους και με συγκεκριμένες δοκιμασίες ελέγχου και αξιολόγησης των διανοητικών λειτουργιών.

Τα ανωτέρω επισυμβαίνουν για διάφορους λόγους. Ένας από αυτούς είναι ο εξής. Κατά τη διάρκεια των σωματικών ασκήσεων τα εγκεφαλικά κύτταρα παράγουν μια χημική ουσία, η οποία αναφέρεται ως νευροτροφίνη ή ως νευροτροφικός παράγων ή ως ΒDNF (αρκτικόλεξο από το Brain Derived Neurotrophic Factor). O BDNF διεγείρει και προάγει όχι μόνο τη διαδικασία δημιουργίας νέων διακλαδώσεων και συνδέσεων (συνάψεων) μεταξύ των νευρικών κυττάρων, αλλά και της νευρογένεσης, δηλαδή της δημιουργίας νέων νευρικών κυττάρων. Παλαιότερα πιστεύαμε ότι αν κάποια νευρικά κύτταρα

καταστραφούν (από κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος και από άλλες αιτίες) είναι αδύνατον πλέον να αντικατασταθούν. Όμως, από πολλές ερευνητικές εργασίες, των τελευταίων ετών, έχει αποδειχθεί ότι αυτό, σε πολλές περιπτώσεις, είναι εφικτό.]

• Αυξάνει την ερωτική διάθεση και δραστηριότητα ανδρών και γυναικών.

• Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η εναλλάξ και χιαστί ρυθμική κίνηση των άνω και των κάτω άκρων, κατά τη διάρκεια της βάδισης (αριστερό κάτω και δεξιό άνω άκρο μαζί μπροστά και, αντιστρόφως, δεξιό κάτω και αριστερό άνω άκρο μαζί πίσω), λόγω ενεργοποιήσεως συγκεκριμένων εγκεφαλικών περιοχών, συντείνει ως ένα βαθμό στην αρμονία, στην όξυνση και στον συντονισμό των διαφόρων λειτουργιών των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων και, γενικά, ολόκληρου του νευρομυϊκού συστήματος.

• Συμβάλλει στη μείωση των συναισθημάτων απογοήτευσης και απαισιοδοξίας, του άγχους και των λοιπών ψυχικών εντάσεων, διότι κατά τη διάρκεια των σωματικών ασκήσεων παράγονται χημικές ουσίες με αντικαταθλιπτικές και άλλες ιδιότητες, όπως είναι η φαινυλαιθυλαμίνη, η 5- υδροξυτρυπταμίνη (σεροτονίνη) και διάφορες ενδορφίνες, που συμβάλλουν στην ελάττωση των νευρομυϊκών εντάσεων (και των συνοδών, επωδύνων, μυϊκών συσπάσεων),

στην αύξηση της ψυχικής ευφορίας και της αυτοπεποίθησης, καθώς και στη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Η ευεργετική επίδραση μιας ώρας σωματικής άσκησης, προσαρμοσμένης στις ιδιαιτερότητες και στις τρέχουσες σωματικές ικανότητές μας, ισοδυναμεί με αυτή που προκύπτει ύστερα από ψυχανάλυση κα ψυχοθεραπεία ωρών. Ένας καλός περίπατος είναι από τα παλαιότερα, τα οικονομικότερα και τα πιο αποτελεσματικά θεραπευτικά μέσα. Τα αντικαταθλιπτικά και τα λοιπά ψυχοτρόπα φάρμακα, πέραν του οικονομικού κόστους τους, δεδομένου ότι αυτά, συνήθως, λαμβάνονται διά βίου, συνοδεύονται πολλές φορές και από κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες.

• Με την πάροδο του χρόνου η καρδιά προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες, που δημιουργούνται από τη συστηματική άσκηση, και λειτουργεί πιο οικονομικά σε σχέση με το παρελθόν. Το ίδιο μυϊκό έργο επιτελείται με χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και με μικρότερη συχνότητα καρδιακών παλμών (αυτό ιατρικά αναφέρεται ως «σχετική βραδυκαρδία των αθλητών»). Για παράδειγμα αν κάποιος, ο οποίος απέχει από κάθε αθλητική δραστηριότητα, αποφασίσει να διανύσει τρέχοντας μια απόσταση 200 μέτρων θα διαπιστώσει, αμέσως μετά από το πέρας της διαδρομής, ελέγχοντας τον σφυγμό του, ότι ο αριθμός των καρδιακών παλμών του ανήλθε στους 140 - 160 ανά πρώτο λεπτό της ώρας. Σε περίπτωση που το ίδιο άτομο γυμναζόταν συστηματικά θα εκάλυπτε την ίδια απόσταση (και μάλιστα σε μικρότερο χρονικό διάστημα) με 110 - 120 σφύξεις ανά λεπτό. Επίσης, οι

υποβαλλόμενοι σε συστηματική σωματική άσκηση, σε κατάσταση ηρεμίας, δηλαδή όταν δεν ασκούνται, έχουν λιγότερους καρδιακούς παλμούς σε σχέση με τους μη αθλουμένους («απόλυτη βραδυκαρδία των αθλητών»).

Η σχετική και η απόλυτη βραδυκαρδία των αθλητών οφείλονται σε

τροποποιήσεις της έντασης λειτουργίας (του «τόνου») του συμπαθητικού και του παρασυμπαθητικού σκέλους του αυτονόμου νευρικού συστήματος, προς όφελος της λειτουργίας του παρασυμπαθητικού.

Η καρδιακή και η πεπτική λειτουργία, όπως και άλλες, μη εξαρτώμενες από τη θέλησή μας, λειτουργίες, ευρίσκονται συνεχώς υπό την επίδραση του αυτονόμου νευρικού συστήματος, του οποίου αυτά τα δύο σκέλη (υποσυστήματα) συνεργάζονται και ρυθμίζουν - άλλοτε επιταχύνοντας και άλλοτε επιβραδύνοντας - τις διάφορες εσωτερικές λειτουργίες του οργανισμού, αναλόγως των εκάστοτε αναγκών του.

Το συμπαθητικό υποσύστημα όταν ενεργοποιείται ασκεί τη δράση του επί των διαφόρων οργάνων, μέσω της εκκρίσεως κυρίως αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης, οι οποίες επιταχύνουν την καρδιακή λειτουργία και δημιουργούν έντονη αγγειοσύσπαση, με αποτέλεσμα ταχυκαρδία και αύξηση της αρτηριακής πιέσεως. Το παρασυμπαθητικό δρα εκκρίνοντας ακετυλχολίνη, η οποία προκαλεί επιβράδυνση της καρδιακής λειτουργίας (βραδυκαρδία) και αγγειοδιαστολή (↓ της αρτηριακής πιέσεως).

Το συμπαθητικό αποτελεί το «μαστίγιο» και το παρασυμπαθητικό το «χαλινάρι» της καρδιακής λειτουργίας. Σε κατάσταση ψυχικής ηρεμίας ή κατά τη διάρκεια του ύπνου (υπό την προϋπόθεση ότι αυτός είναι αδιατάρακτος από εφιαλτικά όνειρα) υπερισχύει ο τόνος του παρασυμπαθητικού συστήματος, ενώ σε κάθε κατάσταση ψυχοσωματικής διέγερσης υπερισχύει ο τόνος του συμπαθητικού,

με βραδυκαρδία και ταχυκαρδία, αντιστοίχως. Τα ήρεμα άτομα χαρακτηρίζονται ως «παρασυμπαθητικοτονικά», ενώ τα αγχώδη ως «συμπαθητικοτονικά».

• Αυξάνει το προσδόκιμο της επιβίωσής μας όχι μόνο για όλους τους

προαναφερθέντες λόγους, αλλά και παρεμβαίνοντας σε συγκεκριμένες

περιοχές των χρωματοσωμάτων (τα τελομερή), από τις οποίες εξαρτάται, γενετικά, το μήκος της ζωής του καθενός μας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι όποιος πείθεται να ξεκινήσει ένα συστηματικό

πρόγραμμα σωματικών ασκήσεων, μάλλον έχει αποφασίσει να ασχοληθεί γενικά με την υγεία του. Η πιο πολύπλοκα οργανωμένη μορφή της ύλης και, συγχρόνως, η πιο εύπλαστη οργανική δομή είναι ο εγκέφαλός μας, ο οποίος αναπροσαρμόζει συνεχώς τις συνδέσεις (συνάψεις) μεταξύ των δισεκατομμυρίων νευρικών κυττάρων του, δημιουργώντας νέους διαύλους, νέα νευρικά κυκλώματα καθορισμού της συμπεριφοράς μας, είτε προς το καλύτερο είτε προς το χειρότερο, αναλόγως της ποιότητος των εμπειριών μας. Μια καλή

συνήθεια συνοδεύεται και από άλλες καλές συνήθειες, όπως και αντιστρόφως. Επομένως, το συστηματικά αθλούμενο άτομο είναι πιθανόν να μειώσει ή να διακόψει το κάπνισμα, να περιορίσει την κατανάλωση οινοπνεύματος, να βελτιώσει τη διατροφή του κ.ο.κ.

Η σωματική άσκηση είναι απαραίτητο να στηρίζεται στις προτιμήσεις και στις εκάστοτε δυνατότητες του ατόμου. Οι ιατρικές συμβουλές, γύρω από το θέμα της άσκησης, πρέπει να δίδονται με σοβαρότητα, σαφήνεια και ακρίβεια, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τη χορήγηση φαρμάκων.

Το βασικό πρόγραμμα για τα περισσότερα ηλικιωμένα άτομα, τα οποία πολλές φορές πάσχουν από υπέρταση και από άλλα προβλήματα υγείας, περιλαμβάνει πεζοπορία, διαρκείας περίπου μιας ώρας, καθημερινά. Η βάδιση αποτελεί την πιο φυσική και χωρίς κινδύνους μορφή σωματικής άσκησης.

Το μυϊκό μας σύστημα, κατά τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας εκατομμυρίων ετών, έχει αναπτυχθεί κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούμε να διανύουμε πολύ μεγάλες αποστάσεις όχι μόνο προς εξεύρεσιν τροφής, αλλά και για άλλους επιβιωτικούς λόγους. Η βάδιση και γενικά η αύξηση της μυϊκής δραστηριότητας μειώνουν σημαντικά τις πολύ βλαβερές επιπτώσεις του καθιστικού βίου, τον οποίον επιβάλλει ο σύγχρονος τρόπος της ζωής μας. Οι ευεργετικές επιδράσεις της καθημερινής άσκησης με βάδιση είναι πολύ περισσότερες αν αυτή είναι συνεχής και όχι διακεκομμένη, κυρίως λόγω ενεργοποιήσεως διαφορετικών μεταβολικών οδών. Στη συνεχή βάδιση ο ρυθμός χρησιμοποίησης του λίπους (ως ενεργειακό υπόστρωμα) και, επομένως,

της κατανάλωσης θερμίδων, είναι πιο έντονος σε σχέση με τη διακεκομμένη, κατά την οποία η απαιτουμένη για την εκτέλεσή της ενέργεια προέρχεται, κυρίως, από τη διάσπαση του γλυκογόνου (ζωικού αμύλου) των μυών και του ήπατος. Συνεπώς, είναι καλύτερο να βαδίζουμε επί μία ώρα χωρίς διακοπή, εφ' όσον βεβαίως η κατάσταση της υγείας μας το επιτρέπει, παρά έξι φορές την ημέρα για δέκα λεπτά κάθε φορά. Το ίδιο ισχύει και για άλλα είδη ελαφρών μυϊκών ασκήσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι και οι βραχείας διαρκείας ασκήσεις

δεν είναι ευεργετικές για τον οργανισμό, απλώς είναι λιγότερο ωφέλιμες από τις συνεχείς.

Οι δυνατότητες κλιμάκωσης της έντασης της άσκησης με την πεζοπορία είναι πολύ μεγάλες, διότι μπορούμε να μεταβάλλουμε την ταχύτητα, τη συχνότητα, τη διάρκεια και να επιλέγουμε την κλίση του εδάφους επί του οποίου αυτή πραγματοποιείται.

Άλλες πιο έντονες μορφές μυϊκής δραστηριότητας εξαρτώνται κυρίως από τη φυσική μας κατάσταση. Όμως πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα κάτωθι:

• Οι ασκήσεις να εκτελούνται συστηματικά και όχι κατ' αραιά χρονικά

διαστήματα.

• Να μην υπάρχει πιεστική ανάγκη να αρχίσουν και να τελειώσουν σε λίγο χρόνο.

• Να θεωρούνται ως μια διασκεδαστική ενασχόληση και όχι ως μια

επιβεβλημένη (για λόγους υγείας) άχαρη και βαρετή αγγαρεία.

• Να μην εκτελούνται σε πολύ ψυχρό ή σε πολύ θερμό περιβάλλον. Ιδίως σε συνθήκες πολύ αυξημένης θερμοκρασίας και υγρασίας της ατμόσφαιρας ο ιδρώτας δεν εξατμίζεται, με αποτέλεσμα να μην ψύχεται το δέρμα και, επομένως, να επέρχεται διαταραχή της θερμορρύθμισης του σώματος (κίνδυνος θερμοπληξίας). Σε περίπτωση μεγάλης ρύπανσης της ατμόσφαιρας να εκτελούνται σε εσωτερικούς χώρους.

• Να αρχίζουν προοδευτικά και όχι με τη μέγιστη δυνατή ένταση. Απαραίτητη είναι η προθέρμανση με βαθιές εισπνοές και εκπνοές, εκτάσεις - ανατάσεις των άνω άκρων, επιτόπιο αργό τροχάδην κ.τ.λ., για λίγα λεπτά της ώρας.

• Να αποφεύγονται βαριές εργασίες, οι οποίες διενεργούνται κατά διαλείποντα χρόνο και καταπονούν το αγύμναστο άτομο.

• Να μη διενεργούνται με γεμάτο στομάχι. Να έχει περάσει μισή ώρα μετά από ένα γεύμα φρούτων, τουλάχιστον δύο ώρες μετά από αμυλώδες γεύμα και τρεις ώρες μετά από πρωτεϊνούχο γεύμα. Κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης η κυκλοφορία του αίματος εκτρέπεται, κυρίως, προς το μυϊκό σύστημα, του οποίου η αιμάτωση (και, επομένως, η οξυγόνωση) αυξάνεται, για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του εκάστοτε επιτελουμένου σωματικού

έργου. Κατά τη διάρκεια της πεπτικής διαδικασίας αυξάνεται η αιμάτωση του πεπτικού (εις βάρος του μυϊκού και του νευρικού) συστήματος, γι' αυτό ύστερα από ένα γεύμα, ιδίως όταν αυτό είναι βαρύ, μας καταλαμβάνει νωθρότητα και υπνηλία και, ως εκ τούτου, δεν μπορούμε να αποδώσουμε επαρκώς σωματικά και πνευματικά. Ουδείς αθλητής διανοείται να συμμετάσχει σε έναν αγώνα με γεμάτο στομάχι, προκειμένου να αυξήσει την «ενέργειά» του. Αν το κάνει, η αποτυχία του θα είναι αναπόφευκτη. Η απαιτουμένη γι' αυτόν τον σκοπό ενέργεια πρέπει να προέρχεται, πρωτίστως, από τη διάσπαση του γλυκογόνου, το οποίο, έχει αποταμιευθεί στο ήπαρ και στο μυϊκό σύστημα, με τη λήψη κυρίως απλών και σύνθετων,

ει δυνατόν ανεπεξέργαστων, υδατανθράκων, 3 - 4 ώρες πριν από τον

αγώνα. Αντιστρόφως, η πέψη διαταράσσεται σημαντικά, αν αμέσως μετά από ένα γεύμα επακολουθήσουν έντονες σωματικές ή πνευματικές δραστηριότητες. Η τροφή πέπτεται και αφομοιώνεται, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μόνο όταν βρισκόμαστε σε συνθήκες σωματικής, ψυχικής και διανοητικής ηρεμίας, δηλαδή σε κατάσταση παθητικής - όχι ενεργητικής - διάθεσης.

• Τα υπερτασικά άτομα να αποφεύγουν ασκήσεις επιφέρουσες έντονη στατική φόρτιση, διότι αυτή αυξάνει απότομα την αρτηριακή πίεση. Τις ασκήσεις τις διακρίνουμε α) σε στατικές (αναφέρονται και ως ανθιστάμενες ή ισομετρικές ή αναερόβιες), β) σε δυναμικές (ισοτονικές ή αεροβικές ή ρυθμικές) και γ) σε ασκήσεις εκτάσεως - διατάσεως των μελών του σώματος, παρότι όλοι αυτοί οι όροι δεν είναι απολύτως ακριβείς.

Κατά την εκτέλεση των στατικών (των υπό αντίσταση) ασκήσεων δεν

αυξομειώνεται το μήκος των μυών, ενώ τούτο συμβαίνει κατά την εκτέλεση των δυναμικών, ως αποτέλεσμα της διαδοχικής (και ελαφράς) σύσπασης και χαλάρωσης των ασκουμένων μυών. Παραδείγματα στατικών ασκήσεων, κατά τις οποίες μεγάλες μυϊκές ομάδες βρίσκονται σε συνεχή (και έντονη) σύσπαση, είναι η μεταφορά βάρους, το θαλάσσιο σκι, το σερφινγκ, οι ασκήσεις με όργανα

για σωματοδιάπλαση (body building) κ.ά. Παραδείγματα δυναμικών

(αεροβικών) ασκήσεων αποτελούν η πεζοπορία, το αργό ή το γρήγορο τρέξιμο, ο χορός, η ποδηλασία, η κολύμβηση, η καλαθοσφαίριση (basketball), το πατινάζ κ.ά. Στις διατατικές - εκτατικές ασκήσεις περιλαμβάνονται η σουηδική γυμναστική κ.ά.

Κατά τη διάρκεια μιας έντονης, στατικής, άσκησης αυξάνεται τόσο η συστολική (η μεγάλη) όσο και η διαστολική (η μικρή) αρτηριακή πίεση (Α.Π), με αποτέλεσμα την αύξηση της μέσης ΑΠ. Κατά τη διάρκεια της δυναμικής ναι μεν αυξάνεται η συστολική ΑΠ, λόγω μεγαλυτέρας εντάσεως των καρδιακών παλμών, αλλά μειώνεται η διαστολική ΑΠ, λόγω ελαττώσεως των περιφερικών αντιστάσεων στην κυκλοφορία του αίματος (με διαστολή κυρίως των μυϊκών

αγγείων), με αποτέλεσμα η μέση ΑΠ να παραμένει αμετάβλητη ή και να

ελαττώνεται. Αυτός είναι ο βασικότερος λόγος για τον οποίον οι δυναμικές

ασκήσεις συνιστώνται στους υπερτασικούς.

• Η αναπνοή, κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε άσκησης, όπως και σε συνθήκες

ηρεμίας, πρέπει να γίνεται από τη μύτη. Πολλοί συνήθως αναπνέουν από το

στόμα, με συνέπεια να επέρχονται διάφορες βλάβες του αναπνευστικού

συστήματος, διότι ο εισπνεόμενος αέρας, εφ' όσον δεν περνά μέσα από τις

ρινικές κοιλότητες, δεν θερμαίνεται, δεν υγραίνεται και δεν καθαρίζεται από

τα αιωρούμενα σ' αυτόν σωματίδια. Το ευαίσθητο αναπνευστικό επιθήλιο

βλάπτεται ακόμα περισσότερο όταν η αναπνοή από το στόμα επιτελείται σε

πολύ ψυχρό περιβάλλον και, μάλιστα, κατά τη διάρκεια μιας έντονης

σωματικής δραστηριότητας, κατά την οποίαν η συχνότητα και το εύρος των

αναπνοών αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό. Η ένταση της άσκησης πρέπει να

είναι σε βαθμό που να επιτρέπει την αναπνοή από τη μύτη και όχι να μας

αφήνει ξέπνοους και να αναγκαζόμαστε να αναπνέουμε από το στόμα. Ένας

καλός και ασφαλής δείκτης είναι, κατά τη διάρκεια της άσκησης, «να

μπορείς να μιλάς όχι όμως και να τραγουδάς». Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει

ότι είναι σωστό να μιλάμε όταν ασκούμαστε, διότι διαταράσσεται η

ομαλότητα του ρυθμού της αναπνοής.

• Ο ασκούμενος να σέβεται και να μην ξεπερνά τα τρέχοντα όριά του, τα

οποία όμως μελλοντικά θα διευρύνονται όλο και πιο πολύ, διότι η

συστηματική μυϊκή άσκηση θα βελτιώνει βαθμιαίως την αντοχή και τη

δύναμή του. Αν δεν δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό το θέμα, υπάρχει

κίνδυνος να επισυμβούν μυϊκές θλάσεις, διάστρεμμα διαφόρων αρθρώσεων,

ρήξη αρθρικών συνδέσμων και μηνίσκων, κήλες μεσοσπονδυλίων δίσκων,

βουβωνοκήλη και λοιπές κοιλιοκήλες και άλλες σωματικές κακώσεις, καθώς

και μείωση της άμυνας του οργανισμού, διότι η εξαντλητική άσκηση

καταστέλλει αντί να ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Επομένως,

απαιτείται σύνεση, αίσθηση του μέτρου, μεθοδικότητα, στοιχειώδης γνώση

του απαιτουμένου για τη σωστή εκτέλεσή τους τρόπου και κυρίως υπομονή,

διαφορετικά αυτές θα αποβούν βλαπτικές παρά ωφέλιμες. Η βιασύνη κι εδώ,

όπως και σε πολλές άλλες δραστηριότητες της ζωής, δεν είναι ο καλύτερος

οδηγός. Το γοργόν και χάριν έχει ισχύει σε άλλες περιπτώσεις. Δεν είναι

δυνατόν άτομο, το οποίο δεν ασκήθηκε ποτέ στη ζωή του, να αποκτήσει

λεπτό και καλογυμνασμένο σώμα μέσα σε διάστημα 3 έως 6 μηνών (αυτό

είναι έξω από κάθε φυσικό νόμο).

• Κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης, η συχνότητα της καρδιακής

λειτουργίας, την οποία συνήθως μετράμε με την ψηλάφηση του σφυγμού

της κερκιδικής αρτηρίας, στην έσω επιφάνεια του αντιβραχίου (πήχεως),

λίγο πιο πάνω από τον καρπό, δεν πρέπει να ξεπερνά των αριθμό σφύξεων

ανά πρώτο λεπτό της ώρας, που προσδιορίζεται με την αφαίρεση της ηλικίας

από τον αριθμό 220. Π.χ., σε άτομο ηλικίας 60 ετών οι σφύξεις να είναι το

ανώτερο 160 ανά λεπτό της ώρας (220 - 60 = 160). Όμως, παρότι μερικοί

βρίσκονται σε πολύ καλή φυσική κατάσταση και μπορούν να φθάσουν σε

τόσο υψηλές συχνότητες καρδιακής λειτουργίας, χωρίς κίνδυνο για την

υγεία τους, γενικά, είναι φρόνιμο ο αριθμός των σφύξεων να είναι

μικρότερος, περίπου στο 75% του ανωτάτου ορίου (για κάθε ηλικία), το

οποίο στο ανωτέρω παράδειγμα αντιστοιχεί στις 120 σφύξεις ανά λεπτό (160

Χ 75/100). Εν πάση περιπτώσει, αυτό δεν είναι απόλυτο αλλά μια

κατευθυντήρια γραμμή, γενικά. Η κόπωση και η αναπνευστική ή άλλου

είδους δυσφορία θα καθορίζει κάθε φορά τον ρυθμό της καρδιακής

λειτουργίας που μπορεί να είναι ανεκτός κατά τη διάρκεια της σωματικής

άσκησης. Επί υπάρξεως καρδιακού προβλήματος ο θεράπων γιατρός θα

ορίσει ποια καρδιακή συχνότητα είναι ασφαλής κατά τη διάρκεια της

άσκησης. Επίσης διάφορα άλλα προβλήματα υγείας, ανάλογα με την

περίπτωση, απαιτούν τη λήψη ειδικών μέτρων. Για παράδειγμα, οι

πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη, ιδίως όταν αυτός είναι ινσουλινο

εξαρτώμενος, επιβάλλεται να μετρούν τα επίπεδα του σακχάρου του αίματος

πριν από την άσκηση, κατά τη διάρκειά της και μετά το πέρας αυτής,

διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης υπογλυκαιμίας, διότι η άσκηση

συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του σακχάρου του αίματος. Επομένως

απαιτείται αναπροσαρμογή της φαρμακευτικής αγωγής στις νέες συνθήκες

που δημιουργούνται στον οργανισμό από την άσκηση.

• Οι ασκήσεις να διενεργούνται όταν ο οργανισμός διαθέτει την απαιτουμένη

για την εκτέλεσή τους ενέργεια. Η ισορροπία μεταξύ της ενέργειας που

δαπανάται, κατά τη διάρκεια των σωματικών ασκήσεων και των λοιπών

ενασχολήσεων, και αυτής που αποταμιεύεται κατά τη διάρκεια της

ανάπαυσης και κυρίως του ύπνου, είναι πρωταρχικής σημασίας για τη

διατήρηση της υγείας (όπως αναφέρθηκε και στο πρώτο μέρος). Τα έξοδα

δεν πρέπει να ξεπερνούν τα έσοδα. Αυτό ισχύει όχι μόνο σε οικονομικό,

αλλά και σε σωματικό και σε ψυχικοδιανοητικό επίπεδο. Ο οργανισμός μας

είναι ένας απίστευτα πολύπλοκος, βιολογικός και ανταποδοτικός μηχανισμός,

ο οποίος (εν αντιθέσει προς την οποιαδήποτε μηχανή) έχει πολύ μεγάλες

αυτοεπιδιορθωτικές δυνατότητες, υπό την προϋπόθεση ότι η ένταση θα

εναλλάσσεται με την ανάλογη χαλάρωση. Ακόμα και η επί 24ώρου βάσεως

λειτουργούσα καρδιά αναπαύεται μεταξύ των «κτύπων» της (συστολή -

διαστολή - συστολή κ.ο.κ.).

• Να υπάρχει πρόβλεψη ποικιλίας των ασκήσεων, ώστε να ασκούνται εκ

περιτροπής όλες οι μυϊκές ομάδες, για λόγους συμμετρικής ανάπτυξής τους.

Αν οι ασκήσεις είναι έντονες (μονόζυγο, άρση βαρών, κωπηλασία, αγώνας

δρόμου κ.τ.λ.) συνιστάται αποχή από αυτές δύο έως τρεις φορές την

εβδομάδα , για να δίνεται η δυνατότητα αποκατάστασης των φθορών του

μυϊκού ιστού και, γενικά, για λόγους καλύτερης ανάπτυξης των μυών. Αυτό

δεν ισχύει στην περίπτωση της βάδισης, διότι κατ' αυτήν δεν υπάρχει έντονη

καταπόνηση των ασκουμένων μυϊκών ομάδων ούτε ολόκληρου του

οργανισμού. Μια καλή λύση αποτελεί η εναλλαγή των ασκήσεων. Π.χ.,

βάδιση τη μια ημέρα, άλλες πιο έντονες μυϊκές ασκήσεις την επομένη κ.ο.κ.

• Κατά τη διάρκεια των σωματικών ασκήσεων, για διάφορους λόγους, μέρος

της ποσότητας του υπάρχοντος εντός των μυϊκών κυττάρων καλίου,

διαπερνά τις κυτταρικές μεμβράνες και κατευθύνεται προς τον εξωκυττάριο

χώρο (δηλαδή έξω από τα μυικά κύτταρα που συμμετέχουν στην άσκηση) .

Αυτή η ανακατανομή οδηγεί στην αύξηση του καλίου στην τοπική

κυκλοφορία του αίματος, δηλαδή στα τριχοειδή και σε άλλα μικρά αγγεία

των ασκουμένων μυών, με αποτέλεσμα τη διαστολή τους. Η κατ' αυτόν τον

τρόπον επερχομένη διαστολή των αγγείων, που αιματώνουν τα μυϊκά

κύτταρα, έχει μεγάλη βιολογική σκοπιμότητα, διότι συνεισφέρει σε

σημαντικό βαθμό στην αύξηση της παροχής αίματος (και, επομένως,

οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών) στους ασκουμένους μυς.

Σε οποιαδήποτε ήπιας ή μέτριας έντασης άσκηση, παρατηρείται μια μικρού

βαθμού αύξηση του καλίου και στη συστηματική κυκλοφορία του αίματος, η

οποία όμως σε φυσιολογικές καταστάσεις του οργανισμού είναι άνευ κλινικής

σημασίας, δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα και υποχωρεί πλήρως σε λίγα

λεπτά ύστερα από τη διακοπή της άσκησης. Όμως, κατά τη διάρκεια μιας

εξαντλητικής μυϊκής άσκησης ή οποιασδήποτε άλλης σωματικής καταπόνησης,

όπως π.χ. σε αυτή που υποβάλλονται οι μαραθωνοδρόμοι και οι

ποδοσφαιριστές, επέρχεται μεγάλη αύξηση του καλίου στο αίμα

(υπερκαλιαιμία), η οποία μπορεί να επιφέρει επικίνδυνες καρδιακές αρρυθμίες

και μερικές φορές ανακοπή της καρδιακής λειτουργίας. Στην τελευταία

περίπτωση, ο αιφνίδιος θάνατος μπορεί να επέλθει ακόμα και σε άτομα τα

οποία όχι μόνον δεν έχουν το παραμικρό καρδιακό ή άλλο πρόβλημα υγείας,

αλλά είναι και σε άριστη φυσική κατάσταση. Σε αυτό συμβάλλει και η μεγάλη

μείωση μαγνησίου στον οργανισμό, κατά τη διάρκεια της εξουθενωτικής

σωματικής άσκησης. Η υπέρμετρη αύξηση του καλίου στο αίμα είναι

επακόλουθο της εξάντλησης των ενεργειακών αποθεμάτων των μυών και του

ήπατος σε γλυκογόνο και της επερχόμενης γαλακτικής οξέωσης και της

κετοξέωσης, της ραβδομυόλυσης (καταστροφής μυικών κυττάρων) και άλλως

διαταραχών, που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας τόσο εξαντλητικής

σωματικής άσκησης. Αυτές οι διαταραχές με διάφορους πολύπλοκους και

σαγηνευτικούς,

φυσικοχημικούς μηχανισμούς (οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν

εδώ) προάγουν την έξοδο του καλίου από τα μυϊκά κύτταρα ή αναστέλλουν την

επαναπρόσληψή του από αυτά. Ο πρωταθλητισμός, ιδίως όπως προωθείται

σήμερα, δεν έχει καμία σχέση με τον αθλητισμό και την υγεία.

Προσοχή απαιτείται και από τους πάσχοντες από αρρύθμιστο σακχαρώδη

διαβήτη, προχωρημένη νεφρική ανεπάρκεια, υποαλδοστερονισμό (λόγω

βλάβης των επινεφριδίων) και άλλες παθολογικές καταστάσεις, οι οποίες

προδιαθέτουν για εμφάνιση υπερκαλιαιμίας, με διάφορους τρόπους. Το ίδιο

ισχύει και για όσους λαμβάνουν φάρμακα τα οποία τείνουν να αυξήσουν το

κάλιο του αίματος. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν κάποια αντιυπερτασικά,

τα μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη, την κυκλοσπορίνη (ανοσοκατασταλτικό)

τη διγιταλίνη (καρδιοτονωτικό), την ηπαρίνη (αντιπηκτικό), την τριμεθοπρίμη

(αντιβιοτικό, το οποίο ανήκει στην κατηγορία των σουλφοναμιδών) και

διάφορα άλλα. Όλες οι ανωτέρω καταστάσεις συνοδεύονται από υπερκαλιαιμία

διαφόρου βαρύτητος, η οποία είναι δυνατόν να καταστεί πιο έκδηλη και,

δυνητικά, επικίνδυνη, αν ο υπαγόμενος σε μια από αυτές τις περιπτώσεις

επιχειρήσει να υποβληθεί σε πιο έντονες από την απλή βάδιση ασκήσεις, χωρίς

σωστή ιατρική καθοδήγηση.

* Ενημερωτικά, ο εγκέφαλος αποτελείται από δύο ξεχωριστά ημισφαίρια, το

δεξιό και το αριστερό, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους «σταυρωτά», μέσω

μιας πολύ πυκνής δέσμης νευρικών ινών (το τυλώδες σώμα ή μεσολόβιο, που

μοιάζει με χονδρό καλώδιο). Το μεσολόβιο μεταφέρει μηνύματα κινητικά,

αισθητικά κ.ά., από τον εγκέφαλο προς την περιφέρεια και αντιστρόφως. Η

κινητικότητα και η αισθητικότητα του δεξιού ημιμορίου του σώματος

εξαρτώνται από την κινητική και την αισθητική έλικα του αριστερού

εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Αυτές οι δύο έλικες βρίσκονται στη μεσότητα της

εξωτερικής επιφανείας του αριστερού ημισφαιρίου και χωρίζονται μεταξύ τους

από μια αύλακα. Η κινητική έλιξ είναι μπροστά από την αισθητική έλικα.

Αντιστρόφως, η κινητικότητα και η αισθητικότητα του αριστερού ημιμορίου του

σώματος εξαρτώνται από τις αντίστοιχες περιοχές (έλικες) του δεξιού

εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Π.Χ., αν καταστραφεί ολοσχερώς η προσθία κινητική

έλιξ του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, λόγω αποφράξεως (από θρόμβο)

ή ρήξεως της εγκεφαλικής αρτηρίας που αιματώνει αυτή την περιοχή, θα

προκύψει ακαριαίως ένα (θρομβωτικό ή αιμορραγικό) εγκεφαλικό επεισόδιο,

του οποίου η εκδήλωση θα είναι η παράλυση ολοκλήρου του δεξιού ημιμορίου

του σώματος (δεξιά ημιπληγία από εγκεφαλική βλάβη αριστερά). Αν η

εγκεφαλική βλάβη είναι πιο περιορισμένη, οι κινητικές εκδηλώσεις θα είναι

μικροτέρας εκτάσεως (π.χ., παράλυση ενός δεξιού άνω ή κάτω άκρου). Επί

βλάβης της κινητικής έλικος του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, θα

παρουσιασθούν τα ίδια φαινόμενα στο αριστερό ημιμόριο του σώματος. Σε

περίπτωση βλάβης μιας αισθητικής έλικος θα προκύψει πλήρης ή μερική

κατάργηση της αισθητικότητας της αντίθετης πλευράς του σώματος.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ανακαλύφθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ αυτών

των δύο πλευρών του εγκεφάλου, οι οποίες παρότι επικοινωνούν και

αλληλεπιδρούν με πολύπλοκο τρόπο, λειτουργώντας ως ενιαίο σύνολο,

τοπογραφικά, στο αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο έχουν την έδρα τους τα

«κέντρα» του προφορικού και του γραπτού λόγου, της αναλυτικής, της

απαγωγικής, της μαθηματικής και της «γραμμικής» σκέψης, γι' αυτό είναι πιο

πρακτικό, υλιστικό, αποτελεσματικό, επιστημονικό και εξωστρεφές. Το δεξιό

εγκεφαλικό ημισφαίριο συνδέεται με τη φαντασία, την έμπνευση, τη σύνθεση,

την επαγωγή, τη συνολική θεώρηση των πραγμάτων, τη διαίσθηση, τον

ρομαντισμό, την εσωστρέφεια, τη συναισθηματική ζωή, την ομορφιά, τη χάρη

και γενικά με τις καλλιτεχνικές ιδιότητες του ατόμου. Δυστυχώς η εκπαίδευσή

μας, οι στόχοι και ο τρόπος της ζωής μας δεν αποβλέπουν στην πολυδιάστατη

και ισόρροπη ανάπτυξη και ενοποίηση των λεκτικών και των μη λεκτικών

ιδιοτήτων των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων (του επιστήμονα και του καλλιτέχνη).__

https://www.konstantakopoulos.gr/22195/%ce%bf-%ce%b9%cf%8c%...

13 από 17 9/10/2022, 2:53 μ.μ.

Ποτέ Να Μην Κάνετε Αυτά Στο Έντερό ΣΑΣ!

Ακαδημία Υγείας 10/10/2022

Το έντερο είναι ο βασιλιάς όλων των οργάνων. Πολύ λανθασμένα πιστεύουν ότι το έντερο ευθύνεται μόνο για την επεξεργασία και αφομοίωση των βιταμινών από τις τροφές.

Η βλεννογόνος του εντέρου αποτελείται από μεγάλο δίκτυο νευρώνων, το οποίο συνδέεται με τον εγκεφαλο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι επιστήμονες αποκαλούν το έντερο δευτερο εγκέφαλο επειδή συμμετέχει το ίδιο όπως και ο εγκέφαλος σε πάρα πολλές διαδικασίες.

Είναι διαπιστωμένο ότι το έντερο επιδρά άμεσα στην διάθεση και την παραγωγικότητα. Στο έντερο γίνεται η παραγωγή των ορμονών της χαράς, όπως σεροτονινη και ενδορφίνη. Αυτές οι ουσίες ρυθμίζουν το νευρικό σύστημα και μας προφυλάσουν από την κατάθλιψη και το στρες.

Άλλος ένας σημαντικός ρόλος του εντέρου είναι η συμμετοχή στο ανοσοποιητικό σύστημα. Το 80% του ανοσοποιητικού συστήματος βρίσκεται στο έντερό μας. Ο καθένας από εμάς κατανοεί ότι η ικανότητα του σώματος να αντιστέκεται στους ιούς και τα παθογόνα βακτήρια σήμερα είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Θέλετε να μάθετε από τι εξαρτάται το ανοσοποιητικό σύστημα;

Η κατάσταση του ανοσοποιητικού εξαρτάται από το μικροβίωμα που κατοικεί στο έντερο.

Αν θέλετε να αποκτήσετε ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, θα πρέπει να φροντίζετε αυτό το μικροβίωμα. Ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία του εντέρου δημιουργώντας μεγάλη ανισορροπία ανάμεσα στα φιλικά και παθογόνα βακτήρια. Τα πιο συχνά συμπτώματα δυσλειτουργίας του εντέρου είναι η δυσκοιλιότητα, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, διάρροια, μετεωρισμός και πρήξιμο.

Σε αυτό το άρθρο θα δούμε πράγματα τα οποία επιδρούν αρνητικά στην υγεία του εντέρου, τα οποία καλό είναι να γνωρίζετε.

ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

Το μικροβίωμα του εντέρου αποτελεί το κλειδί της καλής υγείας. Στα έντερά μας κατοικεί το μεγαλύτερο ποσοστό των βακτηρίων που υπάρχει σε όλο τον οργανισμό. Το πλήθος αυτών των βακτηρίων ονομάζεται μικρο-βίωμα του εντέρου.

Η εντερική μικροχλωρίδα είναι πάρα πολύ σημαντική για την καλή υγεία του πεπτικού, του μεταβολισμού και του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

Το έντερο αποτελείται από την φιλική και παθογόνα χλωρίδα. Από το ποσοστό ανάπτυξης της κάθε μίας εξαρτάται η κατάσταση της υγείας μας. Σε έναν υγιή οργανισμό, η ομάδα των φιλικών βακτηρίων ρυθμίζει την οξινο-αλκαλική πεπτική ισορροπία, δηλαδή το pH, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα ισχυρό προστατευτικό τείχος κατά των ιών και μικροβίων. Αυτό που μπορείτε να κάνετε για να ενισχύστε την υγεία του εντέρου, είναι να προσθέσετε στην διατροφή σας φυσικά προβιοτικά όπως κεφιρ, φυσικό τουρσί λάχανο.

ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΤΡΟΦΗΣ

Είναι αρκετά δύσκολο να καθορίσουμε τα σύνορα μεταξύ της πραγματικής επιθυμίας να φάμε κάτι νόστιμο και της πολυφαγίας, πολλοί από εμάς ξεπερνάμε αυτά τα όρια χωρίς να αναλογιζόμαστε τις συνέπειες. Η ποσότητα της τροφής που καταναλώνουμε παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του εντέρου.

ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΡΟΦΗΣ

Αλλά εκτός από την ποσότητα του φαγητού, παίζει μεγάλο ρόλο και η ποιότητά. Η κακή διατροφή δεν έχει αντίκτυπο μόνο στην εξωτερική μας εμφάνιση, αλλά και στην υγεία του πεπτικού μας συστήματος. Όλοι μας γνωρίζουμε για τις επιβλαβής συνέπειες του φαστ φουντ και όλων των τυποποιημένων προϊόντων. Οι περισσότεροι λόγω έλλειψης χρόνου και ευκολίας βρίσκουν ως διέξοδο το γρήγορο φαγητό.

Δυστυχώς, αυτό το φαγητό αυτής της κατηγορίας έχει επιζήμια δραση στην κατάσταση της βλεννογόνου του εντέρου μας, ο γαστρεντερολόγος από τη Γερμανία και καθηγητής ιατρικής Thomas Freeling συμβουλεύει όλους όσοι ενδιαφέρονται για την υγεία τους να αποκλείσουν από τη διατροφή τους όχι μόνο το φαστ φουντ, αλλά και το καπνιστό κρέας, τα λουκάνικα και τα αλλαντικά.

Όλα αυτά τα προϊόντα έχουν δυο μειονεκτήματα, το πρώτο είναι ότι δεν γνωρίζουμε την ποιότητα της πρώτης ύλης και το δεύτερο είναι ότι περιέχουν επικίνδυνα καρκινογόνα. Για αυτό όταν αγοράζετε μεταποιημένα προϊόντα, να προσέχετε να μην περιέχουν τα κακά λίπη, γνωστά ως τρανς λιπαρά και μην έχουν ύποπτα συντηρητικά.

ΔΙΑΙΤΕΣ

Άλλος ένας επιβλαβής τρόπος για να διαταραχθεί η ισορροπία των φιλικών και παθογόνων βακτηρίων στο έντερο, είναι οι δίαιτες. Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι που βλέπετε αυτό το βίντεο θα έχετε μπει στην διαδικασία να ακολουθήσετε κάποια δίαιτα αλλά χωρίς κάποια σταθερά αποτελέσματα. Κατά βάθος όλοι μας γνωρίζουμε ότι οι δίαιτες δεν είναι και το καλύτερο για τον οργανισμό. Αυτό φυσικά επιβεβαιώνεται από τους ανθρώπους που συνηθίζουν να κάνουν δίαιτες. τις μακροχρόνιες επιπτώσεις που προκαλούν στην υγεία,

Όπως είπαμε και παραπάνω, η κατάσταση του πεπτικού συστήματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποικιλία των μικροοργανισμών που κατοικούν στο έντερο. Να θυμάστε ότι αλλάζοντας απότομα την διατροφή, βλάπτουμε την εντερική μικροχλωρίδα και αυξάνουμε τον κίνδυνο σοβαρών ασθενειών.

ΑΛΚΟΟΛ

Οι απόψεις περι αλκοολ διίστανται. Άλλοι θεωρούν ευεργετική την επίδραση του αλκοολ και άλλοι θεωρούν ότι είναι ένα δηλητήριο το οποίο δημιουργεί τοξικότητα. Ωστόσο κατά την άποψή μου, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση. Αυτό που θα παίξει τον καθοριστικό ρόλο είναι η ποσότητα.

Η σύσταση διατροφολόγων και γιατρών είναι η κατανάλωση έως και 20 g αλκοόλ, αυτή η δόση αντιστοιχεί σε περίπου ένα ποτήρι ξηρό κρασί. Πιστεύω ότι αν είστε πειθαρχειμένοι και μπορείτε να ελέγχετε τον εαυτό σας, αυτή η δόση δεν θα σας επιφέρει κάποιο πρόβλημα.

Αλλά να θυμάστε ότι η μεγαλύτερη δόση επιδρά αρνητικά στην υγεία του εντέρου και είναι ικανή να καταστρέψει το προστατευτικό στρώμα της επένδυσης του εντερικού σωλήνα, καθώς να καταστρέψει και την μικροχλωρίδα του εντέρου, δηλαδή των βακτηρίων που κατοικούν σε αυτό.

Εκτός τον άλλων, η μεγάλη κατανάλωση του αλκοόλ διαταράσσει την κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την περισταλση σε ορισμένες περιοχές της βλεννογόνου του εντέρου και εμποδίζει την απορρόφηση πρωτεϊνών και βιταμινών.

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΝΩΝ

Για να έχουμε ένα υγιές έντερο χρειαζόμαστε 30g φυτικών ινών την ημέρα. Τι είναι οι φυτικές ίνες; Είναι ίνες που περιέχουν ορισμένες τροφές οι οποίες ερεθίζουν τα τοιχώματα του εντέρου και βοηθούν στην κινητοποίηση της τροφής μέσα στο έντερο.

Δυστυχώς υπάρχουν πολλές τροφές, όπως τα αλευρώδη, τα οποία στην κυριολεξία μπλοκάρουν την λειτουργία του εντέρου. Αυτό συμβαίνει επειδή στο σύγχρονο αλεύρι υψηλής ποιότητας κατά κανόνα αφαιρούν τον φλοιό, ο οποίος περιέχει φυτικές ίνες και μια σειρά βιταμινών.

Φυτικές ίνες περιέχουν τα λαχανικά, τα δημητριακά όπως βρώμη, οι σπόροι, τα χορταρικά, τα δαμάσκηνα και πολλά άλλα. Άλλο ένα πλεονέκτημα των φυτικών ινών είναι ότι τρέφουν τα φιλικά βακτήρια που ζουν στο έντερο.

ΧΡΟΝΙΟ ΣΤΡΕΣ

Το στρες επιδρά αρνητικά όχι μόνο στην γενική υγεία μας αλλά και στην λειτουργία του εντέρου. Επιπλέον, το στρες μπορεί να οδηγήσει στην διαταραχή του πεπτικού συστήματος.

Πως μπορεί να συμβεί αυτό; Το νευρικό μας σύστημα αποτελείται από το συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Το συμπαθητικό σύστημα μας επιτρέπει να βρισκόμαστε σε εγρήγορση ενώ το παρασυμπαθητικό συστήματα μας βοηθά στην χαλάρωση.

Είναι δυο ανταγωνιστικες καταστάσεις. Δηλαδή ο οργανισμός δεν μπορεί ταυτόχρονα να βρίσκεται και στις δύο καταστάσεις. Την ώρα που βιώνουμε στρες, το σώμα μας, παράγει ειδικές ορμόνες, την κορτιζόλη και την αδρεναλίνη. Είναι οι γνωστές ορμόνες του στρες.

Αυτές οι ορμόνες κινητοποιούν όλους τους πόρους του οργανισμού και τον βάζουν σε κατάσταση εγρήγορσης. Εκείνη την ώρα το αίμα απομακρύνεται από το πεπτικό σύστημα και πηγαίνει στις πιο μεγάλες μυϊκές ομάδες, επειδή η επιβίωση για αυτόν είναι πολύ πιο σημαντική. Το παρατεταμένο στρες οδηγεί σε ανεπαρκή παροχή αίματος στο πεπτικό με αποτέλεσμα την διαταραγμένη πέψη της τροφής.

Σε άλλους το στρες κόβει την όρεξη ενώ σε άλλους την ανοίγει. Και στις δυο καταστάσεις ο οργανισμός αισθάνεται ότι κινδυνεύει και προσπαθεί να προστατευτεί. Για αυτό όταν έρχεται η ώρα του φαγητού, είναι πολύ σημαντικό να βρίσκεστε σε ήρεμη κατάσταση. Διαμορφώστε κατάλληλη ατμόσφαιρα. Αποφύγετε την ταυτόχρονη παρακολούθηση ειδήσεων και συζητήσεις αρνητικού περιεχομένου. Να ξέρετε ότι εκείνη την ώρα, μαζί με την τροφή καταναλώνουμε και πληροφορίες. Για αυτό αν θέλετε ο οργανισμός σας να λάβει τα μέγιστα από την τροφή, θα πρέπει να συντονιστείτε κατάλληλα για την λήψη τροφής. Στο να συντονιστείτε θετικά, θα σας βοηθήσει η απλή ευγνωμοσύνη για την τροφή που έχετε σήμερα στο τραπέζι σας.

ΔΥΣΚΟΙΛΙΟΤΗΤΑ

Η καλή λειτουργία του εντέρου είναι ένας βασικός παράγοντας καλής υγείας. Ένα διαδεδομένο πρόβλημα πολλών ανθρώπων είναι η δυσκοιλιότητα. Πρόκειται για διαταραχή λειτουργικότητας του εντέρου. Υπάρχουν πολλές αιτίες οι οποίες μπορεί να δημιουργήσουν αυτό το πρόβλημα. Μερικές από αυτές είναι, οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες, ενδοκρινολογικές παθήσεις όπως υποθυρεοειδισμός , ζαχαρώδης διαβήτης και μειωμένη λειτουργία των επινεφριδίων, η διαταραχή ροής του αίματος στα αγγεία του εντέρου και η λήψη φαρμάκων.

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ

Όπως όλα τα όργανα, έτσι και τα έντερα λειτουργούν με έναν συγκεκριμένο ρυθμό, ο οποίος καθορίζεται από τη φύση. Δηλαδή το έντερο έχει το δικό του βιολογικό ρυθμό και όταν αποκλίνουμε από αυτόν τον ρυθμό, στο έντερο αρχίζουν διαδικασίες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε ανισορροπία της μικροχλωρίδας η οποία κατοικεί εκεί. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα εντερικά βακτηρια και μικροβια είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες της σωματικής υγείας του ανθρώπου.

Σύμφωνα με τους γιατρούς, η συστηματική έλλειψη ύπνου μπορεί να είναι η αιτία στην αύξηση σωματικού βάρους, την ανάπτυξη του διαβήτη τύπου 2 και την διαταραχή του ορμονικού προφίλ.

ΖΑΧΑΡΗ

Και πως θα μπορούσαμε να παραλείψουμε ένα θέμα το οποίο και μόνο με το άκουσμα δημιουργεί σε πολλούς ανθρώπους μεγάλη ταραχή. Πρόκειται φυσικά για την ζάχαρη. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης είναι ικανή να χαλάσει την εσωτερική επένδυση του εντέρου και να καταστρέψει το φιλικό μικροβίωμα. Η ζάχαρη είναι πολύ καλή τροφή για τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Επίσης είναι μια από τις αιτίες που δημιουργεί την υπερανάπτυξη του μύκητα κάντιντα.

ΕΛΛΕΙΨΗ ΑΣΚΗΣΗΣ

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι ο ρυθμός αναπαραγωγής φιλικών βακτηρίων στα έντερα εξαρτάται από το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας.Για να βελτιωθεί η αναπαραγωγή των φιλικών βακτηρίων, τα οποία είναι ικανά να μειώσουν αποτελεσματικά τον αριθμό των παθογόνων μικροοργανισμών, δεν είναι απαραίτητο να κάνετε εξαντλητικές προπονήσεις. Για να διατηρηθεί σταθερή εντερική λειτουργία, αρκεί οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα, παράδειγμα περπάτημα για 1 ώρα, ποδήλατο ακόμα και το καθάρισμα του σπιτιού θεωρείται είδος άσκησης.

https://akadimia-ygeias.gr/entero/