Πάμπλο Πικάσο "Γκουέρνικα"

Η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέμου, ο φόβος και ο τρόμος που αυτός προκαλεί, η απανθρωπιά που τον χαρακτηρίζει όταν οι επιθέσεις γίνονται σε αμάχους, δε γνωρίζουν τόπο και δεν τελειώνουν σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η ίδια φρίκη, παραλογισμός και κτηνωδία, η ίδια παραφροσύνη κυριάρχησαν στο κοντινό ή πολύ μακρινό παρελθόν, κυριαρχούν και θα κυριαρχούν σε όποιο τόπο έχει λαβωθεί θανάσιμα η ειρήνη.

Η Γκουέρνικα είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, έμπνευση του Πάμπλο Πικάσο. Ζωγραφίστηκε το 1937 και απεικονίζει την πόλη Γκουέρνικα της Ισπανίας η οποία βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου.

Η Γκουέρνικα, είναι μία κωμόπολη στη βόρεια Ισπανία, κοντά στο Μπιλμπάο. Σήμερα αποτελεί το πολιτιστικό κέντρο των Βάσκων. Η ιστορία της είναι επιβαρημένη με ένα από τα πιο δραματικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ισπανικό εμφύλιο, δηλ. τον εμφύλιο ανάμεσα στους μαχητές που υπερασπίζονταν τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και τους ακροδεξιούς στρατιωτικούς που, υπό την ηγεσία του Φρανσίσκο Φράνκο, αποφάσισαν να εγκαθιδρύσουν δικτατορία. Τον Απρίλιο του 1937, η Γκουέρνικα βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς από την αεροπορία του Αδόλφου Χίτλερ, ο οποίος υποστήριζε τον Φράνκο.

Στο βομβαρδισμό εκείνο σκοτώθηκαν 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης με 32 τόνους εκρηκτικά.

Το έργο εκφράζει την προσωπική αλληγορική άποψη του καλλιτέχνη για τη φρίκη, τη βία και την κτηνωδία του πολέμου.

Κανείς δεν άκουσε  τη σημασία αυτής της διαμαρτυρίας, αφού ακόμη και σήμερα, 70 χρόνια μετά, οι ίδιες σκηνές φρίκης επαναλαμβάνονται σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Πηγές : https://www.agiazoni.gr/

https://users.sch.gr/marianezi/e-learning/war%20and%20art.htm

https://iepoxitonakron.blogspot.gr/2015/05/blog-post.html

Ἡ ἀνάλυση τοῦ ἔργου

Ὁ πίνακας ἀρχίζει ἀριστερὰ μὲ μία γυναίκα- μητέρα ποὺ κρατᾶ τὸ νεκρὸ παιδὶ στὴν ἀγκαλιὰ της, ἐνῶ ἐπάνω καὶ κοντὰ της εἰκονίζεται τὸ κεφάλι ἑνὸς ταύρου.

Σύμφωνα μὲ τὸν Πικάσο, ὁ ταῦρος ἀντιπροσωπεύει τὴ βία, τὸ φασισμό, τὸν πόλεμο, τὸ σκοτάδι.

Λίγο χαμηλότερα, κάτω, ἐκτείνεται τὸ σῶμα ἑνὸς νεκροῦ πολεμιστῆ

ποὺ ἔχει τὰ χέρια τοῦ ἀνοικτὰ καὶ τὴ μορφὴ «παραμορφωμένη». Ὁ Πικάσο ἐπίτηδες σχεδίασε τὸν πολεμιστὴ μὲ τὸ ἕνα χέρι ἀπὸ τὴ μία καὶ τὸ ἄλλο ἀπ' τὴν ἄλλη πλευρὰ ὥστε ἡ στάση αὐτὴ νὰ θυμίζει τὴ σταύρωση.

Ἀκολουθεῖ ἕνα ἄλογο μὲ ἀνοιχτὸ τὸ στόμα

μὲ τρόπο ποὺ νὰ φαίνεται πὼς χλιμιντρίζει.

Σύμφωνα μὲ τὸν Πικάσο τὸ ἄλογο συμβολίζει τὸ λαό, ποὺ ἀπεγνωσμένα φωνάζει ζητώντας βοήθεια.
Ἐξάλλου τὸ ἄλογο παρουσιάζεται λογχισμένο.

Πρὸς τὰ δεξιὰ τῆς εἰκόνας διακρίνονται γυναικεῖες μορφὲς ποὺ προσπαθοῦν νὰ γλυτώσουν ἀπὸ τὸ βομβαρδισμὸ

Στὴν ἄκρη δεξιὰ μία μορφὴ παριστάνει ἕναν ἄνθρωπο πρὶν πέσει νεκρός.Τὰ ἡμίλευκα καὶ λευκὰ τριγωνάκια ἐννοοῦν ὅτι τὸ κτίριο φλέγεται.

Τὰ ἀνοιχτόχρωμα μέρη τοῦ ἔργου, ποὺ ὑποδηλώνουν τὸ φωτισμό, προέρχονται ἀπὸ πολλὲς πηγὲς φωτὸς (σχετικὰ μὲ τὴ λάμπα καὶ τὸ φωτισμὸ τοῦ ἔργου οἱ κριτικοὶ ἔχουν κατὰ καιροὺς διαφωνήσει).
Ὁ χῶρος μέσα στὸν ὁποῖο διαδραματίζονται τὰ γεγονότα, δὲν εἶναι καθορισμένος. Ὅλα βρίσκονται σ' ἕνα χῶρο ἀπροσδιόριστο.
Ἡ σύνθεση τοῦ ἔργου βασίζεται, ὅπως ἔχουν δείξει διάφορες μελέτες σὲ μία μεγάλη πυραμίδα ποὺ ἔχει γιὰ κορυφὴ της τὴ λάμπα πετρελαίου.

 Όλη η σύλληψη της σύνθεσης βασίζεται στην ιδέα του τρίπτυχου: ένα μεσαίο ορθογώνιο παραλληλόγραμμο πλαισιωμένο από δύο μικρότερα, καὶ σὲ μερικὰ ἀνισοσκελῆ τρίγωνα, σχήματα ποὺ δίνουν ἀσφάλεια καὶ κίνηση, βεβαιότητα καὶ δυναμισμὸ στὴν παράσταση.

Το μακρόστενο σχήμα ταιριάζει στην επική αφήγηση. Η κεντρική υπόθεση του θέματος σχηματίζει ένα τρίγωνο με κορυφή τη λάμπα πετρελαίου, που μοιάζει με αέτωμα αρχαίου ελληνικού ναού. Τα αριστερά και δεξιά στοιχεία είναι έξω από την υπόθεση αυτή.Ο Πικάσο χρησιμοποίησε την τεχνοτροπία του κυβισμού, όπου με τα έντονα γεωμετρικά σχήματα, τον κατακερματισμό των μορφών και τη μεγάλη αντίθεση φωτεινού - σκοτεινού, μπόρεσε να εκφράσει καλύτερα την αγωνία και τη φρίκη των ανθρώπων μπροστά σ' αυτό το γεγονός.

Ἂν προσέξει κανεὶς τὰ μάτια στὰ πρόσωπα ποὺ εἰκονίζονται, στὴ μητέρα, στὸ νεκρὸ πολεμιστή, στὸν ταῦρο, στὸ ἄλογο καὶ στὶς ἄλλες μορφὲς,
εἶναι ὅλα σὲ διαφορετικὲς καὶ ἀφύσικες θέσεις. Αὐτὸ συμβαίνει γιατί ἀντικρίζουν ἕνα κόσμο παράλογο καὶ φρικτό, ἕναν κόσμο κτηνώδη.
Ἡ παραφροσύνη τοῦ πολέμου παρουσιάζεται ἐδῶ μὲ μετατόπιση τῶν ματιῶν ἀπὸ τὶς θέσεις τους, καὶ μὲ τὶς παραμορφώσεις τῶν σωμάτων.
Ἰδιαίτερα γιὰ τὰ σώματα, ποὺ σχεδιάστηκαν ἔτσι ὥστε νὰ φαίνονται σάν... κομματιαστά, μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς αὐτὸ δὲν εἶναι ἄσχετο μὲ τὸ ἀποτέλεσμα ποὺ φέρνει ἡ ἔκρηξη μιᾶς βόμβας. Ὁλόκληρος ὁ πίνακας δίνει τὴν ἐντύπωση πὼς ἀπεικονίζει ἐκεῖνο ἀκριβῶς ποὺ συμβαίνει τὴ στιγμὴ τῆς ἔκρηξης.

Ἡ γυναικεία μορφὴ ποὺ ὑψώνει τὴ λάμπα πετρελαίου εἶναι ἡ μόνη μορφὴ ποὺ δὲν φαίνεται χτυπημένη ἀπὸ τὸ βομβαρδισμὸ καί, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, τὸ ἔργο εἶναι «χτισμένο» πάνω σὲ μία πυραμίδα ποὺ ἔχει γιὰ κορυφὴ της τὴ λάμπα πετρελαίου.

Ἀκριβῶς ἡ μορφὴ αὐτὴ εἶναι γιὰ τὸν Πικάσο ἡ ἔννοια τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ προσπαθεῖ νὰ σωθεῖ, ἡ δὲ λάμπα ποὺ κρατᾶ δὲν ἐκπέμπει παρὰ τὸ φῶς τῆς τέχνης καὶ τοῦ πολιτισμοῦ.
Τὰ χρώματα τοῦ ἔργου εἶναι «μελανά». Tονίζοντας έτσι την αξία της αφαίρεσης κάθε τι περιττού.

Οἱ τόνοι τοῦ μαύρου, τοῦ ἄσπρου καὶ τοῦ γκρὶ ἀρνοῦνται τὰ χρώματα, καὶ δὲν δείχνουν τίποτε ἄλλο, παρὰ τὸ φόβο ποὺ κυριαρχεῖ παντοῦ.
Γι' αὐτὴ του τὴν τολμηρὴ παρουσίαση, ὁ Πικάσο κατόρθωσε νὰ φτάσει σ' ἕνα σύνολο ποὺ κάνει τὸ ἔργο του καθολικό.

Ἡ «Γκουέρνικα» ξεφεύγει ἀπὸ τὰ στενὰ ὅρια τῆς Ἱσπανίας καὶ ἐκφράζει παγκόσμια καὶ διαχρονικὰ κάθε λαὸ ποὺ ἔνιωσε τὴ φρίκη  τοῦ πολέμου.