Για μια επανεκτίμηση της θεωρίας του ιμπεριαλισμού.

Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με μία κριτική του Σπύρου Σακελλαρόπουλου στο περιοδικό θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση, Για μια επανεκτίμηση της θεωρίας του ιμπεριαλισμού.

(ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΗ ΜΗΛΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ)

Στο τέλος μπορείτε να διαβάσετε όλο το άρθρο.

Ξεκινάει στην εισαγωγή και γράφει.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς ο ιμπεριαλισμός δεν αποτελεί ιδιαίτερο, πόσο μάλλον το ανώτερο, στάδιο του καπιταλισμού, αλλά ενυπάρχει ως στοιχείο των καπιταλιστικών κρατών από τη στιγμή της εμφάνισής τους. Αυτό που μετασχηματίζεται είναι η μορφή που παίρνει ο Ιμπεριαλισμός ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκονται οι καπιταλιστικοί σχηματισμοί. Έτσι στην περίοδο όπου κυριαρχούν οι μερκαντιλιστικές και οι προβιομηχανικές μορφές καπιταλισμού διαμορφώνεται η πρώτη μορφή του αποικιακού ιμπεριαλισμού.

Τι βλέπουμε εδώ;

Ένα μπέρδεμα πού γίνεται, ο αρθογράφος ταυτίζει τον ιμπεριαλισμό με τους πολέμους.

Ο ιμπεριαλισμός όμως είναι ένα πιο σύνθετο φαινόμενο οικονομικό ,πολιτικό ,στρατιωτικό.

Μας λέει ότι αλλάζει μορφή γιατί προ υπήρχε, δυστυχώς δεν μπορεί να αλλάξει μορφή κάτι το οποίο δεν υπήρχε. Για τον λένιν η οικονομική βάση του ιμπεριαλισμού είναι το μονοπώλιο, το οποίο αρχίζει και εμφανίζεται μετά την κρίση του 1870. Έτσι ο αρχικός αποικιακός ιμπεριαλισμός δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον ιμπεριαλισμό του λένιν. Πάλι γίνεται μπέρδεμα της έννοιας του ιμπεριαλισμού πού χρησιμοποιείτο για να δείξει μία στρατιωτική επεκτατική πολιτική με την έννοια πού του δίνει ο λένιν σαν ένα καινούργιο σύνθετο φαινόμενο οικονομικό (του μονοπωλιακού καπιταλισμού) ,πολιτικό ,στρατιωτικό.

Ας δούμε την ετυμολογία του.

ιμπεριαλισμός < γαλλική impérialisme (γαλλικός νεολογισμός που πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα) < λατινική imperialis < imperium

ιμπεριαλισμός

1. κατακτητική και επεκτατική πολιτική ενός κράτους
2. σύμφωνα με τη λενινιστική ανάλυση, το ανώτατο στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού που χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία των μονοπωλίων και του χρηματιστικού κεφαλαίου

https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

Φτάνουμε πλέον στην ουσία όλης της υπόθεσης πού θα μπορούσε να δικαιολογήσει ακόμα μια ερμηνεία της έννοιας του ιμπεριαλισμού.

Και μήπως, τελικά, υπάρχει μια εγγενής τάση για επεκτατικότητα ακόμη και στα λιγότερο αναπτυγμένα κράτη (καπιταλιστικά);

Δυστυχώς η επεκτατικότητα είναι σύμφυτη με τον σχηματισμό των ολιγαρχιών. Από την αρχαιότητα παρατηρείτε αυτό το φαινόμενο, όταν άρχισαν να διαμορφώνονται οι ολιγαρχίες. Αρχαίες αυτοκρατορίες, Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ,Τζεκινς χάν να μερικά παραδείγματα της προκαπιταλιστικής μορφής των κοινωνιών.

Με βάση αυτή την κεντρικής θέση μπορούμε να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο συγκροτείται κάθε φορά η διεθνής συγκυρία: Οι εξωτερικοί (διεθνείς) παράγοντες εισρέουν στο εσωτερικό των εθνικών σχηματισμών με τη μορφή της δευτερεύουσας αντίθεσης. Αυτό σημαίνει πως η ισχύς του κάθε εθνικού σχηματισμού προσδιορίζεται από τους εσωτερικούς ταξικούς συσχετισμούς και επικαθορίζεται από τη διεθνή συγκυρία. Κατά συνέπεια οι διεθνείς οργανισμοί δεν αποτελούν μορφώματα μιας εκδοχής παγκόσμιας διακυβέρνησης, ούτε θεσμούς κυριαρχίας μιας παγκόσμιας υπερδύναμης.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για δευτερεύουσα αντίθεση σε περιπτώσεις κατοχής , ιμπεριαλιστικής επέμβασης , οικονομικής εξάρτησης παρά για κύρια αντίθεση και αυτά είναι στην παγκόσμια πολιτική των κρατών ο κανόνας και όχι οι εξαιρέσεις. Στο τέλος διαβάστε μερικά δημοσιογραφικά άρθρα για την παγκόσμια πραγματικότητα γιατί κάποιοι προκειμένου να στήσουν μία θεωρία ξεχνούν τα πραγματικά δεδομένα.

Αυτά τα άρθρα αφορούν τις στρατιωτικές επεμβάσεις φανερές και κρυφές στα ¾ του πλανήτη αν συνυπολογίσουμε και τις οικονομικές πιέσεις ,εκβιασμούς ,δάνεια , Παγκόσμια τράπεζα ,ΔΝΤ κλπ. μπορεί να αναλογιστεί κανένας σε τι κόσμο ζούμε και κατά πόσο είναι βασική η αντίθεση που προσδιορίζεται από τους εσωτερικούς ταξικούς συσχετισμούς στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Και μιας ο λόγος για αντιθέσεις ας δούμε ποιες είναι αυτές πως λειτουργούν και πώς αλληλοδιαπλέκονται.

Συνέχεια αναφέρεται η αντίθεση Κεφαλαίου-εργασίας ξεχνώντας ή παραμελώντας μία άλλη αντίθεση εξίσου βασική το κεφάλαιο εναντίον του κεφαλαίου.

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ.

Μία ή δύο κύριες αντιθέσεις ; και ποια η διαλεκτική σχέση τους.

Είναι το κοινωνικοοικονομικό σύστημα των ξεχωριστών αντικρουόμενων κεφαλαίων πού ελπίζουν να πραγματοποιηθούν (πουληθούν) στην αγορά σαν εμπορεύματα με κέρδος την υπεραξία προερχόμενη από την μισθωτή εργασία.

Βασικές προϋποθέσεις ο κοινωνικός καταμερισμός της εργασίας , το ατομικό κεφάλαιο πού θα μετασχηματιστεί σε εμπόρευμα ,οι πρώτες ύλες και η αφθονία εργατικών χεριών χωρίς να έχουν άλλη δυνατότητα συντήρησής τους.

Βλέπουμε μία βασική αντίθεση του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας (κοινωνικός χαρακτήρας της παραγωγής) πού έρχεται σε ανειρήνευτη αντίθεση με την ατομική καπιταλιστική μορφή της ιδιοποίησης.

Ο πρώτος νόμος της Αξίας πάλι μας μιλάει για τον άγριο ανταγωνισμό των ιδιωτικών κεφαλαίων πού παρακινεί τους εμπορευματοπαραγωγούς να τελειοποιούν τις μεθόδους παραγωγής.

Έτσι βλέπουμε δύο αντιθέσεις να ξεπηδάνε από αυτές τις βασικές προϋποθέσεις για να υπάρχει ο καπιταλισμός.

Ατομικά κεφάλαια πού βρίσκονται σε μόνιμη σύγκρουση μεταξύ τους και πού αυτά τα ατομικά κεφάλαια θα μετασχηματιστούν σε εμπορεύματα πού περικλείουν την υπεραξία, αυτή πού θα δώσει μεγαλύτερη αξία του αρχικού κεφαλαίου αν πραγματοποιηθούν (πωληθούν) στην αγορά δηλαδή να εμφανιστεί ο κοινωνικός χαρακτήρας τους.

Η άλλη αντίθεση είναι του κεφαλαίου εναντίον της εργασίας όσο μεγαλύτερη υπεραξία τους αναλογεί τόσο μεγαλύτερο κέρδος έχουν σε αντίθεση με την εργασία πού φτάνει να μην μπορεί να καλύψει τις βασικές της ανάγκες.

Θεωρούμε την αντίθεση κεφάλαιο -εργασία σαν πρωτεύουσα αντίθεση και δευτερεύουσα την αντίθεση κεφάλαιο -κεφάλαιο μέσα στις χώρες και την αντίθεση ξένο κεφάλαιο -ντόπιο κεφάλαιο σαν πρωτεύουσα αντίθεση στο παγκόσμιο περιβάλλον ,σε διεθνές επίπεδο.

Παράλληλα είναι τεράστιο θεωρητικό λάθος να θεωρούμε σαν βασική την αντίθεση κεφαλαίου -εργασίας μέσα σε χώρες πού ήταν , είναι υπό κατοχή ή εξαρτημένες, όχι μόνο λάθος αλλά και παιδαριώδες πχ. το 1941 όταν η Ελλάδα στέναζε κάτω από την μπότα των Ναζί θα λέγαμε ότι η βασική αντίθεση της χώρας μας ήταν η αντίθεση κεφαλαίου -εργασίας;

Ο καπιταλισμός εμφανίζεται στην ιστορία εξαρχής σαν διεθνοποιημένο σύστημα πού αυτή η ιδιότητα του τον οδηγεί στην κλασσική μορφή του τον βιομηχανικό καπιταλισμό.

Είναι ένα σύστημα πού ήταν εξαρχής διεθνοποιημένο και αυτή η διεθνοποίηση του έδωσε την δυνατότητα να εξελιχθεί και να ξαναξεκινάει μετά τις κρίσεις. Τι θα γινόταν χωρίς την διεθνοποίηση του ; Πιθανό θα γύριζε στην δουλοκτησία και στους συνεχείς πολέμους προσπαθώντας να βρει διέξοδο. Με λίγα λόγια είναι εγγεγραμμένη στο DNA του καπιταλισμού η επέκταση και η ολοένα μεγαλύτερη διεθνοποίηση του.

Δεν χρειάζεται να επεκταθούμε περαιτέρω εδώ, τάχουμε αναφέρει και σε άλλο άρθρο πχ. περίπτωση της Ινδίας καταστροφή της ντόπιας βιοτεχνίας για να κάμψουν τον ανταγωνισμό στην διεθνή αγορά με αποτέλεσμα την αύξηση της αγγλικής παραγωγής πού αυτό οδηγεί στις τεχνολογικές εφευρέσεις κλπ.

Τι βλέπουμε εδώ; ότι το κεφάλαιο το αγγλικό καθυποτάσσει το ινδικό κεφάλαιο έτσι κύρια αντίθεση στην ινδική κοινωνία είναι το κεφάλαιο εναντίον του κεφαλαίου και η αντίθεση κεφαλαίου -εργασίας περνάει σαν δευτερεύουσα αντίθεση.

Εδώ βλέπουμε όχι μία αντίθεση δηλαδή του κεφαλαίου και της εργασίας αλλά και μία δεύτερη το ιδιωτικό κεφάλαιο εναντίον του άλλου ιδιωτικού κεφαλαίου. Ο άγριος ανταγωνισμός τους.

Κεφάλαιο εναντίον κεφαλαίου αν και είναι γνωστή η αντίθεση αυτή δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το πού οδηγεί αυτή η αντίθεση θα προσπαθήσω να δώσω μία συνολική εικόνα όπως την αντιλαμβάνομαι.

Ο ανταγωνισμός τους σπρώχνει στην τεχνική βελτίωση του τρόπου παραγωγής δηλαδή περισσότερα εμπορεύματα στον ίδιο χρόνο με διέξοδο για να πουληθούν αυτά τα εμπορεύματα τις ξένες αγορές όπως να ληστέψουν τις πρώτες ύλες και να εξαφανίσουν τις βιοτεχνίες-βιομηχανίες τις ανταγωνιστικές των προϊόντων τους. Να επενδύσουν το κεφάλαιο τους σε δραστηριότητες που θα τους αποφέρουν υψηλό κέρδος και μπορεί το κεφάλαιο να αναζητά το μεγαλύτερο κέρδος αλλά η αξιοποίησή του στην χώρα του καταντάει προβληματική συντομεύοντας τις κρίσεις.

Με αυτό τον τρόπο λύνεται έως ένα σημείο η αντίθεση των ανταγωνιστικών κεφαλαίων μέσα σε μια χώρα πχ. την Αγγλία.

Από την άλλη η εφεύρεση και η εφαρμογή στην βιομηχανία μειώνει το ποσοστό κέρδους με αποτέλεσμα τις οικονομικές κρίσεις οπότε πρέπει περεταίρω να μειωθούν οι μισθοί , η τιμή των πρώτων υλών , να μειωθεί η αξία του τεχνολογικού εξοπλισμού για να αυξηθεί πάλι το ποσοστό κέρδους για να ξαναμπεί σε κίνηση η οικονομία ,η ανάκαμψη αφού προηγουμένως έχει καταστρέψει τα περισσευούμενα και απαρχαιωμένα μέσα παραγωγής.

Ο ανταγωνισμός και οι κρίσεις δίνουν το έναυσμα των συγχωνεύσεων. Έτσι δημιουργούνται τα μονοπώλια και κατόπιν έχουμε ένα άγριο ανταγωνισμό των μονοπωλίων που λόγω των διαστάσεων τους, της παραγωγικής τους ικανότητας και της αναξιοποίητης συσσωρεμένης υπεραξίας ό ανταγωνισμός τους παίρνει έντονα διεθνείς διαστάσεις.

Έτσι φτάνουμε στους πολέμους για να επιβληθούν στους αντιπάλους τους αλλά και στις άλλες χώρες, χωρίς την βία η οικονομική υπεροχή εξαφανίζεται με σειρά μέτρων των αδύνατων χωρών όπως πχ. τους δασμούς.

Αυτή η διπλή αντίθεση διαπλέκεται παίρνοντας διάφορες μορφές. Άλλες φορές επικρατεί η μάχη μεταξύ των κεφαλαίων, το ένα κεφάλαιο καθυποτάσσει το άλλο ( μέρος ντόπιου κεφαλαίου το καταστρέφει και άλλο το κάνει συμπληρωματικό ) άλλες φορές η μάχη κεφαλαίου - εργασίας μέσα στις χώρες. Χώρες πού ανακτούν την πολιτική και οικονομική κυριαρχία τους.

Δηλαδή ανάλογα τις συνθήκες αν είναι ανεξάρτητη μία χώρα ή όχι κυριαρχεί σαν βασική η μία αντίθεση και ή άλλη αντίθεση περνάει σε δευτερεύουσα σημασία.

Έτσι έχουμε σαν κύρια αντίθεση το κεφάλαιο -εργασία στις ιμπεριαλιστικές χώρες και στις χώρες πού απεγκλωβίζονται από τον ιμπεριαλισμό.

Αντίθετα στις εξαρτημένες χώρες έχουμε σαν κύρια αντίθεση το κεφάλαιο ( ιμπεριαλιστικό, ξένο) -κεφάλαιο ( ντόπιο) και σαν δευτερεύουσα αντίθεση το κεφάλαιο -εργασία.

Σε αυτή την κατηγορία χωρών, των εξαρτημένων ανήκει η Ελλάδα.

Εδώ όμως επειδή αυτή η αντίθεση η πρώτη λόγω των προηγούμενων εξαρτήσεων της χώρας έχει διαμορφώσει ένα ντόπιο κεφάλαιο συμπληρωματικό των διεθνών μονοπωλίων η αντίθεση παίρνει την μορφή ξένου κεφαλαίου μαζί με το ντόπιο κεφάλαιο εναντίον της εργασίας. Έχουμε δηλαδή συγχώνευση αυτών των δύο αντιθέσεων σε μία.

Με αυτό τον τρόπο λύνεται και το πρόβλημα της σύνδεσης του κεφαλαίου του Μάρξ με τον ιμπεριαλισμό του λένιν. Πρόκειται για μία φυσιολογική εξέλιξη του καπιταλισμού.

Συνυπάρχουν αυτές οι αντιθέσεις εξαρχής, υπάρχουν στον πυρήνα των βασικών προϋποθέσεων και εκδηλώνονται στην εξέλιξη του καπιταλισμού.

Κατά την δική μου άποψη έτσι διαρθρώνεται παγκόσμια το καπιταλιστικό και ιμπεριαλιστικό σύστημα , δείτε τις φυγόκεντρες δυνάμεις πού αναπτύσσονται λόγω της αδυναμίας των ΗΠΑ σαν παγκόσμιας ιμπεριαλιστικής δύναμης και πως προσπαθεί να ελέγξει τις καταστάσεις.

Έχουμε αποκλίσεις Τουρκίας ,Πακιστάν αλλά και το τι γίνεται στην Βενεζουέλα, στην Βολιβία κλπ.

Μόνιμη προσπάθεια πραξικοπημάτων σε συνεργασία με την κάθε ντόπια ολιγαρχία.

Δεν μιλάμε φυσικά για την Κίνα πού δείχνει στο μέλλον να αναλαμβάνει να παίξει τον ρόλο των ΗΠΑ παγκόσμια, πράγμα που την φέρνει κοντά στην στρατιωτική σύγκρουση με τις ΗΠΑ.

Αλλά και άλλες δυνάμεις όπως η Ρωσία σαν ρυθμιστικός παράγοντας των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας.

Κυριακή 7 Οχτώβρη 2001

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Σελίδα 12

ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ ΟΙ ΛΑΟΙ

Οι μεταπολεμικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις

Γιουγκοσλαβία 1999: Βομβαρδισμένη συνοικία από τους ΝΑΤΟικούς

Οι ΗΠΑ έχουν κηρύξει πόλεμο. Προετοιμάζονται πυρετωδώς για την Κεντρική Ασία και άλλη μια ιμπεριαλιστική επέμβαση έχει ήδη ξεκινήσει. Αλλωστε ο πόλεμος και οι επεμβάσεις είναι χαρακτηριστικό της δράσης των ιμπεριαλιστικών κρατών και οργανισμών, γεγονός που επιβεβαιώνεται και μετά το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια σχετικά ειρηνική περίοδο. Ο «Ρ» παραθέτει σήμερα τις πιο γνωστές στρατιωτικές επιθέσεις, επεμβάσεις και πραξικοπήματα από το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά, που πραγματοποίησαν οι τρεις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις ΗΠΑ - Αγγλία - Γαλλία, αλλά και το ΝΑΤΟ.

Δεκέμβρης 1944, Αθήνα: Τα αγγλικά τανκς εισβάλλουν στην Αθήνα. Η ελληνική τραγωδία αρχίζει...

Αύγουστος 1945 Χιροσίμα - Ναγκασάκι: Οι ατομικές βόμβες των Αμερικανών σκορπούν το θάνατο στην Ιαπωνία. Δεν καταστρέφουν στρατιωτικούς στόχους. Καίνε γυναικόπαιδα. Οι ΗΠΑ, με την αποτρόπαια αυτή πράξη, θέλησαν να επιβάλουν τη δική τους παγκόσμια κυριαρχία και ηγεμονία, να τρομοκρατήσουν την ΕΣΣΔ, τη νεοσύστατη λαϊκή δημοκρατία της Κίνας και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα.

1945, Ινδονησία: Στρατιωτικά αγήματα της Αγγλίας συμμετέχουν στον πρώτο αποικιακό πόλεμο των Κάτω Χωρών κατά της Ινδονησίας (1945-1948).

1945, Ινδοκίνα: Γαλλικά αποικιοκρατικά στρατεύματα αρχίζουν το αιματοκύλισμα του Βιετνάμ, του Λάος και της Καμπότζης που κράτησε 9 χρόνια (1945-1954).

Αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονται στο Νότιο Βιετνάμ

Αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονται στο Νότιο Βιετνάμ

1947, Μαδαγασκάρη: Γαλλικά στρατεύματα εξαπολύουν σφαγές ενάντια στους πατριώτες της Μαδαγασκάρης με την άμεση υποστήριξη των ΗΠΑ (1947-1948).

1948, Μαλαισία: Αυτή τη φορά το ρόλο του σφαγέα αναλαμβάνουν οι Αγγλοι αποικιοκράτες, που για επτά ολόκληρα χρόνια (1948-1955) πέρασαν το λαό της από τη φωτιά και το σίδερο.

18-4-1948, Ιταλία: Καράβια του 6ου αμερικάνικου στόλου αποβιβάζουν πεζοναύτες στα ιταλικά λιμάνια της Νεάπολης, της Γένοβας, του Λιβόρνο και του Παλέρμο. Αμερικανικά αεροπλάνα πετούν απειλητικά πάνω από τη Ρώμη. Σ' αυτό το... δημοκρατικό κλίμα διεξάγονται οι πρώτες, μετά την ανακήρυξη της ιταλικής δημοκρατίας, βουλευτικές εκλογές στη χώρα.

1950, Κορέα: Αμερικανική απόβαση στην Κορέα. 1.000 τανκς, 1.600 αεροπλάνα, 200 πλοία και 1.000.000 στρατός, κύρια αμερικανικός, αλλά και αγήματα από 15 χώρες «συμμάχους» μαζί και από την Ελλάδα (1950-1953).

1951, Αίγυπτος: Βρετανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν αιγυπτιακές πόλεις.

1952, Τυνησία, Μαρόκο: Αρχίζει η τετραετής «εκπολιτιστική» δράση των Γάλλων «Λεγεωνάριων της τιμής» στην Τυνησία και το Μαρόκο (1952-1956).

1952, Κένυα: Στο ματωμένο χορό, όπως πάντα και η ιμπεριαλιστική Αγγλία. Η αποικιακή «μάχαιρα» στρέφεται και προς την Κένυα (1952-1956).

1990: Επέμβαση των ΗΠΑ στον Παναμά

1990: Επέμβαση των ΗΠΑ στον Παναμά

18-9-1953, Ιράν: Με την επίβλεψη της ΣΙΑ εκδηλώνεται πραξικόπημα στο Ιράν. Η «ανεπιθύμητη» κυβέρνηση Μοσαντέκ ανατρέπεται. Ο Σάχης ξαναγύρισε και η εκπαιδευμένη από τη ΣΙΑ, μυστική υπηρεσία ΣΑΒΑΚ, του Σάχη, ανέλαβε την... εθνική αποστολή της βιολογικής εξαφάνισης των κομμουνιστών.

1954, Γουατεμάλα: Στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ. Η νόμιμη δημοκρατική κυβέρνηση Αρμπένσα ανατρέπεται βίαια και εγκαθιδρύεται καθεστώς φασιστικής δικτατορίας.

1954, Αλγερία: Οι Γάλλοι αποικιοκράτες αρχίζουν τον πόλεμο κατά Αλγερίας. Διάρκεια έξι χρόνια. Χρησιμοποίησαν 800.000 στρατό, το μισό γαλλικό στόλο και τα 2/3 της γαλλικής αεροπορίας.

1956, Αίγυπτος: Αγγλογαλλικά αεροπλάνα αρχίζουν το βομβαρδισμό της Αιγύπτου, αποβιβάζοντας αργότερα πεζοναύτες στο Πορτ Σάιντ...

1958, Λίβανος: Αμερικανοί πεζοναύτες αποβιβάζονται στο Λίβανο. Καταλαμβάνουν τη Βηρυτό, τα αεροδρόμια, τα λιμάνια και τους κυριότερους συγκοινωνιακούς κόμβους της χώρας.

1958, Εμιράτα: Αγγλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στο Αντεν, το Κουβέιτ, το Ομάν και το Μπαχρέιν.

1958, Ιορδανία: Αγγλική στρατιωτική επέμβαση για την υποστήριξη του μοναρχικού καθεστώτος.

Ιούλης 1958, Ιράκ: Αμερικανικά και αγγλικά στρατεύματα από το Λίβανο και την Ιορδανία εισβάλλουν στο Ιράκ.

Αύγουστος 1960, Κογκό: Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ αποφασίζει την ανατροπή και τη δολοφονία του εθνικού λαϊκού ηγέτη του Κογκό Πατρίς Λουμούμπα. Η εντολή δόθηκε από τον ίδιο τον Πρόεδρο Αϊζενχάουερ.

Απρίλης 1961, Κούβα: Χιλιάδες Αμερικανοί μισθοφόροι με την υποστήριξη αεροπορίας εισβάλλουν στην Κούβα. Σε 72 ώρες οι Κουβανοί τους πετούν στα νερά του Κόλπου των Χοίρων. Πρόκειται για την πρώτη ήττα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην αμερικανική ήπειρο.

Γενάρης 1966, Παναμάς: Αμερικανοί στρατιώτες ανοίγουν πυρ ενάντια σε ειρηνική λαϊκή εκδήλωση στον Παναμά. Οι διαδηλωτές απαιτούσαν την επιστροφή της διώρυγας στους κατόχους της.

1964, Βιετνάμ: Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός εξαπολύει τη γενοκτονία του Βιετνάμ. Εστειλαν 1.600.000 στρατιώτες. Στη διάρκεια της εννιάχρονης επέμβασης ο πόλεμος εξαπλώνεται σ' όλες τις χώρες της Ινδοκίνας (Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη).

1965, Αγιος Δομήνικος: Ο αμερικανικός στρατός καταλαμβάνει το μικροσκοπικό Αγιο Δομήνικο. Εγκαθιδρύεται δικτατορικό φιλοαμερικανικό καθεστώς.

21 Απρίλη 1967, Ελλάδα: Αμερικανοκίνητη στρατιωτική χούντα αναλαμβάνει την εξουσία στην Ελλάδα, με τη συμβολή της ΣΙΑ.

1967, Αραβικές Χώρες: Αμερικανοί και Αγγλοι μισθοφόροι και στρατιωτικοί σύμβουλοι συμμετέχουν στον πόλεμο των έξι ημερών του Ισραήλ κατά των αραβικών λαών.

1968, Αφρική: Οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές επεμβαίνουν διαδοχικά σε Ουγκάντα, Κένυα, Τανγκανίκα, καθώς και στη νήσο του Μαυρικίου.

1969, Ανγκουίλα: Οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές επεμβαίνουν στη νήσο Ανγκουίλα.

Σεπτέμβρης 1973, Χιλή: Ο απόφοιτος της στρατιωτικής σχολής δικτατόρων των ΗΠΑ Αουγκούστο Πινοτσέτ σε συνεργασία με τη ΣΙΑ δολοφονεί τον Πρόεδρο Αλιέντε και εγκαθιδρύει αμερικανόδουλο φασιστικό καθεστώς. Χιλιάδες οι νεκροί, οι ανάπηροι, οι αγνοούμενοι, οι φυλακισμένοι...

Οκτώβρης 1973, Αίγυπτος - Συρία: Οι Αμερικανοί με αερογέφυρα εφοδιάζουν τους Ισραηλινούς που επιτίθενται ξανά ενάντια στην Αίγυπτο και τη Συρία.

Ιούλης 1974, Κύπρος: Αμερικανόδουλο χουντικό πραξικόπημα στην Κύπρο και απόπειρα δολοφονίας του Προέδρου Μακαρίου. Οι Αμερικανοί τυφλώνουν τα ελληνικά ραντάρ. Τουρκικά στρατεύματα καταλαμβάνουν το 40% του κυπριακού εδάφους. Αμερικανοί αξιωματούχοι από την Πρεσβεία τους στη Λευκωσία συντονίζουν τις επιχειρήσεις.

1978, Λίβανος: Στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και άλλων χωρών του ΝΑΤΟ συμμετέχουν στην εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο.

1978, Ζαΐρ: Στρατιωτική επέμβαση της Γαλλίας και του Βελγίου στο Ζαΐρ. Στόχος η κατάπνιξη της λαϊκής εξέγερσης στην επαρχία Σαμπά.

1979, Τσαντ: Αποστολή γαλλικών στρατευμάτων στο Τσαντ για να υποστηρίξουν το φιλοδυτικό καθεστώς Χάμπρε ενάντια στη μεταβατική κυβέρνηση εθνικής ενότητας.

Αύγουστος 1981, Λιβύη: Αμερικανικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν τη Λιβύη με στόχο τη δολοφονία του Καντάφι. Τα επόμενα χρόνια οι βομβαρδισμοί και οι προκλήσεις ενάντια στη Λιβύη επαναλαμβάνονται.

Μάης 1982, Μαλβίνες (Φόκλαντ): Οι κανονιοφόροι της Θάτσερ χύνουν αίμα στις Μαλβίνες, που βρίσκονται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού Ωκεανού στο νότιο άκρο της Αργεντινής.

Αύγουστος 1982, Λίβανος: Νέα στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στο Λίβανο. Τα κανόνια του πολεμικού πλοίου «Νιου Τζέρσεϊ» σκορπούν στη Βηρυτό τη φωτιά και το θάνατο.

Οκτώβρης 1983, Γρενάδα: Οι Αμερικανοί εισβάλλουν στην ανεξάρτητη Γρενάδα και πνίγουν στο αίμα τη λαϊκή αντίσταση...

Δεκέμβρης 1989, Παναμάς: Οι Αμερικανοί επεμβαίνουν για να ανατρέψουν το καθεστώς του Παναμά, με πρόσχημα τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών. Ουσιαστικά απαιτούν να κρατήσουν υπό την κατοχή τους τη Διώρυγα.

Γενάρης 1991 Ιράκ: Οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές και οι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοί τους των «ειρηνευτικών δυνάμεων» εγκαινιάζουν την αρχή της τελευταίας δεκαετίας του αιώνα μας με στρατιωτική επίθεση κατά του Ιράκ, την περίφημη «Καταιγίδα της Ερήμου», με πρόσχημα την «απελευθέρωση» του Κουβέιτ, δηλαδή της περιοχής δικών τους πετρελαϊκών συμφερόντων.

Δεκέμβρης 1991: Η ΕΟΚ αποφασίζει επίσημα το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας. Ηδη Γερμανοί μισθοφόροι δρουν στην Κροατία, επισημοποιώντας τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στα Βαλκάνια.

Απρίλης 1991, Ιράκ: ΗΠΑ, Βρετανία και Γαλλία, εκμεταλλευόμενες το πολυσυζητημένο κουρδικό ζήτημα, κηρύσσουν «ασφαλή παράδεισο» για τους Κούρδους, περιοχή 50.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων πάνω από τον 36ο παράλληλο, στο Βόρειο Ιράκ, την οποία επιβάλλουν ως «ζώνη απαγόρευσης πτήσεων». Αεροσκάφη των τριών χωρών άρχισαν καθημερινές περιπολίες πάνω από την επίμαχη περιοχή, τις οποίες συνεχίζουν μέχρι σήμερα, με εξαίρεση τη Γαλλία που απέσυρε τις δυνάμεις της από την επιχείρηση το Δεκέμβρη του 1996.

Οκτώβρης 1992, Σομαλία: Οι ΗΠΑ και ΝΑΤΟικοί της σύμμαχοι επεμβαίνουν στη Σομαλία για «ανθρωπιστική» βοήθεια λόγω εμφυλίου πολέμου και για διευθέτηση υποτίθεται της κρίσης. Η επέμβαση κρατά ως το 1994.

Γενάρης 1993, Ιράκ: Τα «συμμαχικά» αεροσκάφη και πολεμικά πλοία χτυπούν «στρατιωτικές εγκαταστάσεις», όπως ισχυρίζονται, λόγω άρνησης του Ιρακινού Προέδρου να απομακρύνει πυραυλικά συστήματα.

Ιούνιος 1993, Ιράκ: Αμερικανικά πολεμικά πλοία εξαπολύουν επίθεση με 24 πυραύλους σε «μυστικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις» ως αντίποινα για το «σχεδιασμό δολοφονικής απόπειρας κατά του τότε Προέδρου Τζορτζ Μπους».

Απρίλης 1994, Βοσνία: Το ΝΑΤΟ εξαπολύει βομβαρδισμούς ενάντια στους Σερβοβόσνιους, τους οποίους κατηγορεί ως μοναδικούς υπεύθυνους της κρίσης και της πολεμικής σύρραξης. Πρώτη επιχείρηση εφαρμογής του «νέου δόγματος».

Οκτώβρης 1994, Ιράκ: Οι ΗΠΑ αποστέλλουν μεγάλες στρατιωτικές ενισχύσεις στον Κόλπο, μαχητικά αεροσκάφη, αεροπλανοφόρα και, περίπου, 54.000 άνδρες.

Νοέμβρης 1996, Ιράκ: Αμερικανικά «F 16» πλήττουν ιρακινά ραντάρ, κοντά στον 32ο παράλληλο, στα σύνορα της «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» στο Νότιο Ιράκ.

Δεκέμβρης 1996, Ιράκ: Αρχίζει η επιχείρηση των ΗΠΑ «Αλεπού της Ερήμου», που σημάδεψε το Ιράκ με περισσότερους από 400 πυραύλους «Τόμαχοκ».

Δεκέμβρης 1998, Ιράκ: Νέα αναίτια επίθεση από ΗΠΑ και Μ. Βρετανία. Οι βομβαρδισμοί συνεχίζονται.

Μάρτης 1999, Κοσσυφοπέδιο: Μαζική δολοφονική αεροπορική επίθεση με πυραύλους, για «ανθρωπιστική βοήθεια» στους Κοσσοβάρους, που εξοπλίζονται από τους Γερμανούς ενάντια στους Σέρβους. Κοινή ιμπεριαλιστική επέμβαση ΗΠΑ - ΕΕ.

Σ.

Μεγάλος ο κατάλογος των επεμβάσεων των ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική και πριν τη Βενεζουέλα

Από Πάνος Αλεπλιώτης στο Ιάν 27, 2019

Είναι γνωστή και επίκαιρη η ρήση του Προέδρου της Βολιβίας Μοράλες πως «στην μόνη χώρα της Αμερικής που δεν έγινε επέμβαση των Αμερικάνων είναι οι ίδιες οι ΗΠΑ επειδή δεν έχουν εκεί Αμερικάνικη πρεσβεία».

Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νίκολας Μαδούρο κατηγορεί τις ΗΠΑ για την απροκάλυπτη παρέμβαση της να αναγνωρίσουν για Πρόεδρο της χώρας τον

Πρόεδρο της - κατά τα άλλα μετά από απόφαση του Ανώτατου δικαστηρίου της χώρας παράτυπης- Βουλής Juan Guaido που αποδεικνύεται φερέφωνο των ΗΠΑ.

latinamerika chile

Φαίνεται ο Juan Guaido να λειτουργεί βάση ενός οργανωμένου σχεδίου Αμερικάνικης κοπής με την βοήθεια των συμμάχων της από το «γκρούπ της Λίμα» όπου τόνο δίνει μεταξύ των άλλων ο ακροδεξιός νέος Πρόεδρος της Βραζιλίας Μπολσονάρο.

Οι επεμβάσεις των ΗΠΑ στην μαρτυρική Λατινική Αμερική είναι πολλές και ξεκινούν από το δόγμα του Προέδρου των ΗΠΑ James Monroe όπου ανακηρύσσει πως η υπόλοιπη Αμερική είναι ένα είδος προτεκτοράτου των ΗΠΑ και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Έτσι εξ ονόματος εμπορικών είτε εθνικών συμφερόντων είτε με διάφορες άλλες δικαιολογίες όπως ο κίνδυνος του κομμουνισμού, η «υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» έχει επέμβει από το 1846 σε όλες σχεδόν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.

Η επέμβαση γίνεται είτε με ωμές στρατιωτικές παρεμβάσεις είτε στηρίζοντας ακροδεξιά, φασιστικά ανδρείκελα που λειτουργούν ενάντια στους λαούς τους με πραξικοπήματα συνήθως εναντίον νόμιμα εκλεγμένων δημοκρατικών ή σοσιαλδημοκρατών ηγετών.

Η διοίκηση Trump δείχνει το αληθινό πρόσωπο της Ιμπεριαλιστικής επικυριαρχίας των ΗΠΑ στην Λ. Αμερική αναγνωρίζοντας τον Juan Guaido σαν προσωρινό Πρόεδρο της Βενεζουέλας.

Σημειώνουμε επιγραμματικά μερικές από τις πιο αξιοσημείωτες παρεμβάσεις των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερική:

1846: Οι ΗΠΑ εισβάλλουν στο Μεξικό και καταλαμβάνουν την πόλη του Μεξικού το 1847. Μια συνθήκη ειρήνης τον επόμενο χρόνο δίνει στις ΗΠΑ πάνω από το μισό του εδάφους του Μεξικού - όπου σήμερα ανήκουν οι περισσότερες από τις δυτικές της πολιτείες.

1903: Οι ΗΠΑ μηχανεύονται την ανεξαρτησία του Παναμά από την Κολομβία και αποκτούν κυριαρχικά δικαιώματα πάνω από τη ζώνη όπου η διώρυγα του Παναμά θα συνέδεε την ναυτιλιακή οδό Ατλαντικού και Ειρηνικού.

1903: Η Κούβα και οι ΗΠΑ υπογράφουν συνθήκη που επιτρέπει σχεδόν απόλυτο έλεγχο των ΗΠΑ επί της Κούβας. ΗΠΑ εγκαθιστά στρατιωτική βάση στον κόλπο του Γκουαντανάμο.

Οι Αμερικάνοι πεζοναύτες παρεμβαίνουν επανειλημμένα στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική σε όλο το πρώτο τρίτο του 20ού αιώνα, συχνά για την προστασία των επιχειρηματικών συμφερόντων των ΗΠΑ σε στιγμές πολιτικής αστάθειας που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει.

1914: Αμερικανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν το λιμάνι της Veracruz στο Μεξικό για επτά μήνες σε μια προσπάθεια να καθορίσουν τις εξελίξεις της Μεξικανικής Επανάστασης και στο τέλος τα καταφέρνουν.

1948: Στήριξη της δικτατορίας στην Παραγουάη που κράτησε μέχρι το 1989.

1954: Ο νόμιμος Πρόεδρος της Γουατεμάλα Jacobo Arbenz, αριστερών πεποιθήσεων, ανατρέπεται με πραξικόπημα που υποστηρίζεται από την CIA. Σημειώνουμε εδώ ότι ο Τσε Γκεβάρα ήταν σύμβουλος του Arbenz εκείνη την εποχή και υπέρ της ένοπλης αντίστασης χωρίς να εισακουστεί.

1961: Αντεπαναστατικές δυνάμεις μισθοφόρων υποστηριγμένες απο τις ΗΠΑ εισβάλουν- στον Κόλπο των Χοίρων στην Κούβα. Η εισβολή αποτυγχάνει αλλά η Ουάσινγκτον συνεχίζει τις προσπάθειες να δολοφονήσει τον Κάστρο και να διαλύσει την επαναστατική εξουσία.

1964; Ο υποψήφιος της Αριστεράς και μετέπειτα Πρόεδρος της Βραζιλίας Joao Goulart ανατρέπεται από πραξικόπημα οργανωμένο από τις ΗΠΑ που εγκαθιστά στρατιωτική χούντα που διαρκεί μέχρι τη δεκαετία του 1980.

1965: Στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ αποβιβάζονται στη Δομινικανή Δημοκρατία και παρεμβαίνουν στον εμφύλιο πόλεμο υπέρ των συμφερόντων τους.

1968: στήριξη της δικτατορίας στο Περού που κράτησε μέχρι το 1975.

Δεκαετία του 1970: Στην Αργεντινή, Χιλή και άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής ξεκινά οργανωμένη από τις ΗΠΑ βάναυση εκστρατεία απειλών, καταστολής και δολοφονίας με στόχο γνωστές αριστερές προσωπικότητες, πολιτικούς, συνδικαλιστές αλλά και απλούς ανθρώπους γνωστή ως επιχείρησης Κόνδορας.

1972: Στήριξη της δικτατορίας στην Ουρουγουάη που κράτησε μέχρι το 1975.

1973: Οργάνωση και στήριξη του αιματηρού πραξικοπήματος στην Χιλή εναντίον του νόμιμου αριστερού Προέδρου Αλιέντε και εγκατάσταση της στυγνής δικτατορίας του Πινοσέτ.

1976: Πραξικόπημα στην Αργεντινή με τον στρατηγό Βιδέλα επικεφαλής μετά από παρέμβαση των ΗΠΑ για «να σωθεί η χώρα από το χάος».

Δεκαετία του 1980: η κυβέρνηση Reagan στηρίζει με όπλα και συμβούλους την αντικομουνιστική οργάνωση Contraς ενάντια στην κυβέρνηση της Νικαράγουας των Σαντινίστας και οργανώνει την επίθεση της Σαλβαδοριανής κυβέρνησης κατά των αριστερών ανταρτών FMLN.

1983: οι δυνάμεις των ΗΠΑ εισβάλουν στο νησί Γρενάδα μετά από κατηγορίες ότι η κυβέρνηση της συμμαχεί με την κομμουνιστική Κούβα.

1989: ΗΠΑ εισβάλλει στον Παναμά για να συλλάβει τον Manuel Noriega μέχρι τότε σύμμαχο τους.

1994: μια καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ εισβολή της Αϊτής για την αντικατάσταση του καθεστώτος που είχε εκδιώξει τον πρόεδρο Jean-Bertrand Aristide. Η εισβολή επαναφέρει τον Aristide.

2002: Ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες αποπέμπεται για δύο ημέρες μετά από στρατιωτικό πραξικόπημα. Αυτός και οι σύμμαχοί του κατηγορούν ΗΠΑ σιωπηρή υποστήριξη της απόπειρας του πραξικοπήματος. Οι πραξικοπηματίες παίρνουν χάρη το 2007 και γίνονται οι οργανωτές της έκρυθμης κατάστασης που επικρατεί σήμερα στην Βενεζουέλα με τις οδηγίες των ΗΠΑ.

2009: Ο Πρόεδρος της Ονδούρας Μανουέλ Ζελάγια ανατρέπεται από τους στρατιωτικούς. Οι ΗΠΑ κατηγορούνται για συμμετοχή και επιδείνωση της κατάστασης στην χώρα μετά την άρνησή τους να καταδικάσουν το πραξικόπημα. Έτσι δεν είναι τυχαίο που χιλιάδες πρόσφυγες ξεκίνησαν από την Ονδούρα, πριν από μήνες, για να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ, θεωρώντας πως είναι οι υπεύθυνες για να τους προστατεύσουν.

Ο κατάλογος είναι πράγματι μακρύς και φαίνεται να μην έχει τελειωμό. Η επιθετικότητα του Ιμπεριαλισμού στην Λατινική Αμερική, όλες οι παραβιάσεις νόμων, δικαιωμάτων, της ίδιας της ανθρώπινης ζωής κάνει την ανάγκη απαλλαγής των λαών από αυτό το απάνθρωπο σύστημα, που στην κατάρρευση του παρασέρνει την ανθρωπότητα στην καταστροφή, ακόμη πιο επιτακτική.

_________________________________________________________________________

Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης στην Ελλάδα και στην Σουηδία

26 Δεκ. 2017

«Επιχειρούμε και πολεμάμε σε κάθε γωνιά του κόσμου» καυχήθηκε πρόσφατα ο επικεφαλής της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων (US Special Operations Command - SOCOM), στρατηγός, Ρέιμοντ Τόμας.

Δεν είναι υπερβολή. Είναι ένα επικίνδυνο ρεκόρ που καταγράφει η αμερικανική πολεμική μηχανή, υπό την προεδρία Τραμπ, οδεύοντας προς το τέλος του 2017: Οι ειδικές επιχειρησιακές μονάδες των ΗΠΑ, όλων των όπλων, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών δυνάμεων των «πράσινων μπερέ», αναπτύχθηκαν σε 149 χώρες μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, ένα άλμα της τάξης του 150% σε σχέση με την διοίκηση του Μπους του νεότερου και ένα σύγχρονο ρεκόρ για την στρατιωτική πολιτική των ΗΠΑ ανά τον κόσμο.

«Αντί για μια απλή δύναμη που εμπλέκεται σε περίπτωση πολέμου, τώρα προωθούμαστε προληπτικά σε "πολεμικά πεδία" της ενιαίας στρατιωτικής διοίκησης» λέει ο Τόμας ενθουσιασμένος, προσθέτοντας, ότι οι αμερικανικές δυνάμεις παγκοσμίως «παρείχαν βασικές δυνατότητες για την υποστήριξη εκστρατειών και επιχειρήσεων», σύμφωνα με το «The Nation».

Ωστόσο, αυτή η παγκόσμιας κλίμακας εφαρμογή του αμερικανικού στρατιωτικού δόγματος, εκτός των άλλων, «εξαπλώνει» και τους οικονομικούς πόρους των ΗΠΑ, οι οποίες φαίνεται ήδη πως θέλουν να εμπλακούν ακόμη περισσότερο στις υποθέσεις άλλων χωρών, με τα μέλη της Γερουσίας να ανησυχούν γι' αυτό, παρά, ίσως, για το αίμα αμάχων που χύνουν ασταμάτητα τα αμερικανικά όπλα.

«Δεν ξέρουμε πού είμαστε και τι κάνουμε εκεί»

Τα πράγματα, όμως, φαίνεται πως είναι ακόμη χειρότερα: «Δεν ξέρουμε, ούτε πού ακριβώς επιχειρούμε στον πλανήτη στρατιωτικά, ούτε και τι κάνουμε εκεί» δήλωσε, μάλλον σοκαρισμένος, ο γερουσιαστής, Λίντσεϊ Γκράχαμ, της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας, τον Οκτώβριο, με αφορμή τον θάνατο τεσσάρων Αμερικανών στρατιωτών των ειδικών δυνάμεων στον Νίγηρα της Δυτικής Αφρικής.

«Οι περισσότεροι Αμερικανοί θα εκπλαγούν όταν μάθουν ότι οι Ειδικές Επιχειρησιακές Δυνάμεις των ΗΠΑ έχουν αναπτυχθεί στα τρία τέταρτα των χωρών του πλανήτη», δήλωσε ο διευθυντής του τμήματος οπλων και ασφάλειας του Κέντρου Διεθνούς Πολιτικής, Γουίλιαμ Χάρτουνγκ. «Υπάρχει ελάχιστη ή καθόλου διαφάνεια ως προς το τι κάνουν σε αυτές τις χώρες και εάν αυτό που κάνουν προάγουν την ασφάλεια ή προκαλούν περαιτέρω ένταση και σύγκρουση», προσθέτει.

Μετά την 9/11, η SOCOM αύξησε το μέγεθος της στρατιωτικής δύναμης των ΗΠΑ κατά 75% δήλωσε τον Μάιο στην Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, ο στρατηγός Τόμας. Και δεν υπάρχουν σημάδια χαλάρωσης της παγκόσμιας κλίμακας στρατιωτική εμβέλεια των ΗΠΑ για το 2018. Το αντίθετο αναμένεται. Αλλωστε, από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Τραμπ μετά την ορκωμοσία του, ήταν να δώσει στις στρατιωτικές διοικήσεις στις ζώνες συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένων της Υεμένης και της Σομαλίας, πρόσθετη εξουσία έναρξης επιθέσεων, χωρίς να απαιτείται η άδεια του Πενταγώνου.

Το αποτέλεσμα ήταν, οι δυνάμεις της SOCOM, να έχουν πραγματοποιήσει, κατά τους πρώτους έξι μήνες της προεδρίας Τραμπ, πέντε φορές τον αριθμό των θανατηφόρων αποστολών που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών της προεδρίας Ομπάμα, σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα εθνικής ασφάλειας, Micah Zenko, στην «δεξαμενή σκέψης», Chatham House.

Μέσα στο 2017, στρατιώτες των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ σκοτώθηκαν στο Ιράκ, την Συρία, το Αφγανιστάν, την Υεμένη και την Σομαλία, τον Νίγηρα και το Μάλι και αυτές οι χώρες είναι μόνο ένα μικρό μέρος του μεγάλου καταλόγου των παγκόσμιων σημείων «ενδιαφέροντος» των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο Στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων επιχειρήσεων στην Λιβύη, αμερικανικές ειδικές δυνάμεις του ναυτικού, απήγαγαν έναν ύποπτο για τις επιθέσεις στην Μπενγκάζι το 2012 (επιθέσεις εναντίον αμερικανικών στόχων στην πόλη Μπενγκάζι στην ανατολική Λιβύη το 2012), ενώ, στις Φιλιππίνες οι αμερικανικές ειδικές δυνάμεις πολέμησαν μαζί με τα στρατεύματα της Μανίλα στην αιματηρή μάχη ανακατάληψης της πόλης Marawi από ισλαμιστές μαχητές.

'Ομως, εκτός από οικονομική «αιμορραγία» για τις ΗΠΑ, η σημαντική αύξηση της ανάπτυξης της SOCOM σε ολόκληρο τον κόσμο, δυσχεραίνει και την ικανότητα της αμερικανικής διπλωματίας να κάνει τη δουλειά της χωρίς «μπαρούτι». «Αυτό είναι ένα κολοσσιαίο λάθος», εκτιμά ο Hartung, ιδιαίτερα «αν ανησυχεί κανείς για την επανεμφάνιση της παγκόσμιας στρατιωτικής στρατηγικής της εποχής μετά την 9/11, η οποία έκανε περισσότερο κακό από καλό και έκανε ελάχιστα για να περιορίσει την τρομοκρατία».

Το μέγεθος σίγουρα μετράει, τουλάχιστον στις περιπτώσεις των στρατιωτικών επεμβάσεων σε ξένες χώρες, ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να μην ξεχνιέται, ότι η προεδρία Τραμπ, με όλη την αναβιωμένη ψυχροπολεμική και γκροτέσκα ρητορική της, πατά πάνω σε ήδη διαμορφωμένες ράγες αναφορικά με τις παμπάλαιες μυστικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο.

https://tvxs.gr/news/kosmos/rekor-stratiotikon-epembaseon-se-olo-ton-kosmo-2017-kategrapsan-oi-ipa

15.10.2018 / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΛAΚΑΣ

Oι βάσεις των ΗΠΑ στα προτεκτοράτα τους

Ας αφήσουμε κατά μέρος την αντιπαράθεση των κυβερνητικών εταίρων ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ για το αν η χώρα έχει ή πρόκειται να δεχτεί μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική παρουσία και ας προσπαθήσουμε να δούμε την εικόνα με τα μάτια των Αμερικανών επιτελών. Αυτών που σχεδιάζουν τον παγκόσμιο στρατιωτικό ιστό της υπερδύναμης.

Ας ρίξουμε, κατ αρχήν μια ματιά στον παγκόσμιο στον χάρτη 1:

Εδώ έχουμε μια αναλυτική εικόνα του παγκόσμιου αμερικανικού στρατιωτικού ιστού που σχηματίζουν οι μόνιμες και προσωρινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις της υπερδύναμης. Τα περισσότερα από 800 αμερικανικά στρατιωτικά αποτυπώματα στον παγκόσμιο χάρτη προκύπτουν από τα κονδύλια που εκταμιεύει το αμερικανικό πεντάγωνο για τη συντήρηση και τη λειτουργία των τους.

Όσοι επιθυμούν μια περισσότερο αναλυτική καταγραφή μπορούν να ανοίξουν το έγγραφο (εδώ) και να μετρήσουν αναλυτικά τις αμερικανικές βάσεις στον κόσμο, καθώς και να τις τσεκάρουν με ακρίβεια από το γεωγραφικό τους στίγμα (γεωγραφικό μήκος και πλάτος) με το οποίο προσδιορίζονται. Στον εν λόγω κατάλογο μπορεί κανείς με βάση την απόχρωση να διακρίνει 4 κατηγορίες βάσεων:

• Με πορτοκαλί είναι οι μεγάλες βάσεις με την ονομασία που έχουν στον κατάλογο του προϋπολογισμού του πενταγώνου.

• Με ροζ είναι μικρές στρατιωτικές εγκαταστάσεις πάντα με βάση τους καταλόγους του αμερικανικού πενταγώνου

• Με γκρι είναι οι τοποθεσίες που οι Αμερικανοί επιτελείς ερευνούν ή διαπραγματεύονται την εγκατάσταση στρατιωτικών υποδομών

• Με πράσινο είναι στρατιωτικές εγκαταστάσεις άλλων χωρών που οι Αμερικανοί έχουν πρόσβαση μετά από ειδικές συμφωνίες

Αναφορικά με την αμερικανική παρουσία στην Ευρώπη και σε σχέση με την αμερικανορωσική διάταξη δυνάμεων ειδικά στα Βαλκάνια (μπλε οι αμερικανικές κόκκινο οι ρωσικές βάσεις) έχει ενδιαφέρον ο παρακάτω χάρτης 2:

Εδώ μπορούμε να δούμε ότι η Ελλάδα εντάσσεται από τους επιτελείς της υπερδύναμης εντός του βαλκανικού αμερικανικού στρατιωτικού ιστού ο οποίος απλώνεται παντού στην περιοχή εκτός της Σερβίας.

Αναζητώντας τις αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα Βαλκάνια μπορεί κανείς ανοίγοντας τον κατάλογο που έχουμε πιο πάνω να δει:

• Στην Ελλάδα 6 στρατιωτικές μόνιμες εγκαταστάσεις. Από αυτές οι 3 βρίσκονται στο πλέγμα της Σούδας, η μια στη Λάρισα και υπάρχουν ακόμη δυο «μικρές» εγκαταστάσεις η μια στο Μαράθι Χανίων και η άλλη με βάση το γεωγραφικό της στίγμα στο Βόλο

• Στη Βουλγαρία έχουμε 4 μόνιμες στρατιωτικές εγκαταστάσεις- μια μεγάλη και τρεις μικρότερου μεγέθους

• Στην Ρουμανία υπάρχουν 5 βάσεις 3 μεγάλες και 2 μικρότερες

• Στο Κόσσοβο 1 βάση η οποία απλώνεται σε 1.000 εκτάρια και είναι μια από τις μεγαλύτερες αμερικανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στον κόσμο.

• Στα υπόλοιπα Βαλκάνια, στη Βοσνία υπάρχουν ΝΑΤΟικά (δηλαδή υπό αμερικανικό έλεγχο) στρατεύματα και σε Αλβανία, Μαυροβούνιο και ΠΓΔΜ (Μακεδονία για τις ΗΠΑ) υπάρχουν διμερείς στρατιωτικές συμφωνίες συνεργασίας οι οποίες εξασφαλίζουν την μόνιμη αμερικανική παρουσία με πολλούς και διάφορους τρόπους.

Κοιτώντας τον χάρτη της αμερικανικής παρουσίας στα Βαλκάνια μπορεί εύκολα να κατανοήσει κάποιος πόσο σημαντική είναι για την αμερικανική ατζέντα η τακτοποίηση της εκκρεμότητας της ΠΓΔΜ και της ένταξής της στις ευρωατλαντικές δομές έτσι ώστε να ενισχυθεί στα Βαλκάνια το αμερικανικό ανάχωμα κατά της Ρωσίας. Κάτι που επίσης κατανοεί κανείς κοιτώντας τον χάρτη είναι πόσο μεγάλη υπηρεσία προσφέρει τις ΗΠΑ η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Σε κάτι που επίσης αξίζει τον κόπο να σταθεί κανείς, προκειμένου να αναζητήσει το μέτρο των δυνατοτήτων της όποιας ελληνικής κυβέρνησης να ασκήσει ανεξάρτητη - αδέσμευτη εξωτερική πολιτική με βάση τα συμφέροντα της χώρας και μόνο, είναι ο αριθμός των δεκάδων αμερικανικών βάσεων, που βρίσκονται σήμερα, σε ισχυρές ευρωπαικές χώρες και ειδικά σε Γερμανία - Ιταλία, δηλαδή τις ηττημένες στον β παγκόσμιο πόλεμο.

Μετά απ όλα όσα παρουσιάσαμε πιο πάνω ας επιστρέψουμε στην ελληνική πραγματικότητα και ας σκεφτούμε που βρίσκεται η αλήθεια. Από τη μια πλευρά ο υπουργός άμυνας (και εταίρος στην κυβέρνηση) Πάνος Καμένος καλεί τους Αμερικανούς να εγκαταστήσουν στρατιωτικές τους δυνάμεις σε όποιο κομμάτι ελληνικής γης επιθυμούν. Από την άλλη ο πρωθυπουργός υποστηρίζει ότι η Ελλάδα ασκεί αυτόνομη εξωτερική πολιτική και δεν είναι δεμένη στο άρμα καμιάς ξένης δύναμης.

Ρίχνοντας μια ματιά πιο πάνω στους χάρτες οι οποίοι διαμορφώνονται από επίσημα στοιχεία του αμερικανικού πενταγώνου το συμπέρασμα που βγαίνει είναι απλό: Ο μεν υπουργός άμυνας, προσφέρει στους Αμερικανούς αυτό που ήδη έχουν, καθώς η αναβαθμισμένη ελληνοαμερικανικη στρατιωτική συνεργασία που ανακοίνωσαν πέρυσι τέτοια εποχή οι Τραμπ- Τσίπρας σημαίνει ότι οι Αμερικανοί διαλέγουν και παίρνουν ότι επιθυμούν από το ελληνικό έδαφος. Ο δε πρωθυπουργός είναι υποχρεωμένος να κρυφτεί πίσω από τα συνήθη για προτεκτοράτα προσχήματα ...

https://www.topontiki.gr/article/293040/oi-vaseis-ton-ipa-sta-protektorata-toys

Για μια επανεκτίμηση της θεωρίας του ιμπεριαλισμού

• Δημοσιεύθηκε: στις 23-10-2011

ΓΙΑ ΜΙΑ ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ

(ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΗ ΜΗΛΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ)

του Σπύρου Σακελλαρόπουλου

1. Εισαγωγή

Το βιβλίο των Γιάννη Μηλιού - Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλου Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτικές αγορές, κρίση (εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2011) επιχειρεί να προσεγγίσει τον Ιμπεριαλισμό από μια «εικονοκλαστική» ματιά: Σύμφωνα με τους συγγραφείς ο ιμπεριαλισμός δεν αποτελεί ιδιαίτερο, πόσο μάλλον το ανώτερο, στάδιο του καπιταλισμού, αλλά ενυπάρχει ως στοιχείο των καπιταλιστικών κρατών από τη στιγμή της εμφάνισής τους. Αυτό που μετασχηματίζεται είναι η μορφή που παίρνει ο Ιμπεριαλισμός ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκονται οι καπιταλιστικοί σχηματισμοί. Έτσι στην περίοδο όπου κυριαρχούν οι μερκαντιλιστικές και οι προβιομηχανικές μορφές καπιταλισμού διαμορφώνεται η πρώτη μορφή του αποικιακού ιμπεριαλισμού. Στη συνέχεια η ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού συνδέεται με τη δεύτερη μορφή του αποικιακού ιμπεριαλισμού ενώ μετά τη διαδικασία της αποαποικιοποίησης αναδύεται η μορφή του σύγχρονου ιμπεριαλισμού που στηρίζεται πάνω στην ύπαρξη ενός συστήματος ανεξάρτητων εθνικών κρατών. Πρόκειται δηλαδή για μια εντελώς νέα προσέγγιση του Ιμπεριαλισμού η οποίο επιχειρεί να υπερβεί τις αντιφάσεις τόσο των πιο «κλασικών» αναλύσεων (Λένιν, Λούξεμπουργκ, Μπουχάριν) όσο και να αντιπαρατεθεί με τις απόψεις περί Νέου Ιμπεριαλισμού (Καλίνικος, Χάρβευ, Γουντ) καθώς και με μια σειρά από άλλες προσεγγίσεις όπως αυτής του Βέμπερ και του Σουμπέτερ για τον Ιμπεριαλισμό.

2. Ορισμένα από τα βασικά επιχειρήματα του βιβλίου

Είναι προφανές πως στο πλαίσιο του συγκεκριμένου άρθρου δεν είναι δυνατό να παρουσιάσουμε εκτενώς τα επιχειρήματα που αναπτύσσουν οι δύο συγγραφείς. Για το λόγο αυτό θα σταθούμε σε μια σειρά από πλευρές του βιβλίου που εκτιμούμε πως συμβάλουν στη συζήτηση περί Ιμπεριαλισμού.

Μια πρώτη διαπίστωση είναι πως η κλασική μπροσούρα του Λένιν διέπεται από αντιφατική επιχειρηματολογία, αφού αφενός υποστηρίζει πως στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ο καπιταλισμός σαπίζει και από την άλλη πως αναπτύσσεται πιο γρήγορα από πριν. Ωστόσο, οι συγγραφείς εκτιμούν πως, δεδομένων και των κατοπινών τοποθετήσεων του Λένιν, κυρίαρχη στην προβληματική του Λένιν είναι η αντίληψη περί ταχύτερης ανάπτυξης.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η θέση πως ο Κάουτσκι ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα υιοθετεί την άποψη πως ο «καθαρός» βιομηχανικός καπιταλισμός δεν έχει ανάγκη τον ιμπεριαλισμό για την αναπαραγωγή του. Κατά συνέπεια οι προβιομηχανικές δομές είναι εκείνες που ευθύνονται για το φαινόμενο της αποικιοκρατίας.

Συνήθως οι συζητήσεις περί Ιμπεριαλισμού επικεντρώνονται στο έργο του Χόμπσον και μετά στις θέσεις των μαρξιστών συγγραφέων. Το ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου των Μηλιού - Σωτηρόπουλου είναι πως διαλέγονται και με τις απόψεις των Βέμπερ και Σουμπέτερ. Για τους Μηλιό - Σωτηρόπουλο οι αντιλήψεις αυτές υπερπολιτικοποιούν το φαινόμενο του ιμπεριαλισμού αποδίδοντάς τον είτε σε κατάλοιπα της προβιομηχανικής περιόδου είτε σε παρεκκλίσεις από την «κανονική» δομή του καπιταλισμού.

Αντίστοιχες απόψεις «υπερπολιτικοποίησης» είναι αυτές της Χάνα Άρεντ και του Ρόστου. Ειδικότερα η Άρεντ υποστηρίζει πως οι ρατσιστικές ιδεολογίες του ιμπεριαλισμού και οι μη φιλελεύθερες δομές της ιμπεριαλιστικής πολιτικής συμβάλλουν στην άνοδο του φασισμού.

Όλες αυτές οι απόψεις έχουν επηρεάσει σημαντικά το σύγχρονο ρεύμα της σχολής του πολιτικού ρεαλισμού. Έτσι ο ιμπεριαλιστικός επεκτατισμός ή οι διακρατικοί ανταγωνισμοί δεν συνδέονται με την οικονομική σφαίρα αλλά θεωρούνται ότι αντανακλούν κυρίως την αυτόνομη επεκτατική δυναμική που εγγενώς υπάρχει στη μήτρα του κάθε κράτους.

Από την άλλη τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί το ρεύμα του λεγόμενου νέου Ιμπεριαλισμού. Χαρακτηριστικός του εκπρόσωπος είναι ο Χάρβευ, σύμφωνα με τον οποίο ο καπιταλισμός δεν μπορεί να βρει εσωτερικές διεξόδους στην οικονομική κρίση, γι' αυτό και εξάγει κεφάλαια, ιμπεριαλισμό και ενίοτε πολέμους. Αντίστοιχα ο Καλλίνικος θεωρεί πως ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός αποτελεί τη συνάντηση του οικονομικού ανταγωνισμού που διεξάγεται μεταξύ των κεφαλαίων και του γεωπολιτικού ανταγωνισμού που διεξάγεται ανάμεσα στα κράτη. Αυτή η μορφή ιμπεριαλισμού θεωρείται ότι αποτελεί σχετικά πρόσφατο φαινόμενο που εμφανίζεται περίπου στα τέλη του 19ου αιώνα. Μέχρι τότε ο οικονομικός ανταγωνισμός είναι αποκομμένος από τον αντίστοιχο πολιτικό με αποτέλεσμα ο ιμπεριαλισμός κατά την περίοδο συγκρότησης και επέκτασης των κρατών να κυριαρχείται αποκλειστικά από τα φεουδαρχικά στοιχεία. Η Μέισκινς Γουντ από την πλευρά της υποστηρίζει επίσης πως υπάρχει ένας «νέος ιμπεριαλισμός» που συνδέεται με την μεταπολεμική ηγεμονία των ΗΠΑ και σε αυτό τον ιμπεριαλισμό τα έθνη-κράτη διατηρούν τη σημασία τους ως ενδιάμεσοι κρίκοι στην κίνηση του κεφαλαίου. Οι πόλεμοι δεν παίρνουν γενικευμένα χαρακτηριστικά αλλά έχουν να κάνουν με τη συνεχή απειλή βίας, η οποία στηρίζεται στην ισχύ της νέας αυτοκρατορίας, των ΗΠΑ.

Σε όλα τα παραπάνω οι Μηλιός - Σωτηρόπουλος αντιτείνουν το ακόλουθο ερώτημα: Βάση ποιας μεθοδολογικής προσέγγισης μπορεί να θεωρηθεί πως το διάστημα που προηγείται του τέλους του 19ου αιώνα διαχωρίζεται από την «κλασική» ιμπεριαλιστική περίοδο; Μήπως τελικά υπάρχουν περισσότερες ομοιότητες μεταξύ του αυτοκρατορικού επεκτατισμού και της πρώτης φάσης του «κλασικού» καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού; Και μήπως, τελικά, υπάρχει μια εγγενής τάση για επεκτατικότητα ακόμη και στα λιγότερο αναπτυγμένα κράτη;

Τα πορίσματα των συγγραφέων είναι πως στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής η ταξική κυριαρχία και η ταξική πάλη συμπυκνώνεται στον χώρο του ομογενοποιημένου καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού, που τελικώς παίρνει τη μορφή του εθνικού κράτους. Κατά συνέπεια κάθε επιμέρους κρατική λειτουργία καθορίζεται σε τελική ανάλυση από τους όρους ταξικής κυριαρχίας που λειτουργούν εντός του συγκεκριμένου εθνικού σχηματισμού καθώς και από τη διαδικασία διευρυμένης αναπαραγωγής της. Το αποτέλεσμα είναι ο κατακερματισμός του διεθνούς χώρου σε επιμέρους περιοχές εθνικής ταξικής κυριαρχίας και αντίστοιχης αναπαραγωγής των εθνικών κεφαλαίων.

Όλο αυτό όμως δεν αφορά μόνο στην περίοδο από τα τέλη του 19ου αιώνα και ύστερα. Στην πραγματικότητα αφορά σε όλη την περίοδο της κυριαρχίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Κι εδώ είναι που υπάρχουν τα δύο σημεία διαφοροποίησης των απόψεων των Μηλιού - Σωτηρόπουλου από πολλές υπάρχουσες μαρξιστικές προσεγγίσεις: Το πρώτο είναι πως δεν θα πρέπει να ταυτίζεται ο καπιταλισμός με το βιομηχανικό καπιταλισμό. Ο δεύτερος αποτελεί την ιστορική εξέλιξη των πρώιμων μορφών καπιταλισμού. Το δεύτερο είναι πως δεν υπάρχει ιδιαίτερο ιμπεριαλιστικό στάδιο, αλλά πως ο ιμπεριαλισμός ενυπάρχει στον καπιταλισμό από τη στιγμή της συγκρότησής του. Ο προβιομηχανικός εμπορικός καπιταλισμός θα εκφραστεί μέσω του απολυταρχικού κράτους. Για τους δύο συγγραφείς το απολυταρχικό κράτος είναι ουσιαστικά μια μορφή καπιταλιστικού κράτους. Συνιστά το πολιτικό εκείνο μόρφωμα που διασφαλίζει τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό σταθεροποιώντας την αστική κοινωνική εξουσία. Κατά συνέπεια οι κτήσεις που θα δημιουργηθούν από τα τέλη του 15ου αιώνα από την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, τη Βρετανία, ή την Ολλανδία δεν αποτελούν μορφές φεουδαρχικής επέκτασης αλλά εκδοχές καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού. Η αποικιοκρατία, ως μορφή του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού, αποτέλεσε βασικό στοιχείο της πρωταρχικής συσσώρευσης του κεφαλαίου, διότι ήταν βασική προϋπόθεση για τη μετάβαση από τον προβιομηχανικό στο βιομηχανικό καπιταλισμό. Κατά συνέπεια η εξάπλωση των προβιομηχανικών καπιταλιστικών σχέσεων και η δημιουργία των αποικιών, διαμόρφωσαν για πρώτη φορά την ύπαρξη ενός διεθνούς συστήματος καπιταλιστικών σχέσεων, μιας «παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας».

Αν δεχτούμε τις παραπάνω θέσεις τότε μπορούμε να προσεγγίσουμε τη λενινιστική έννοια της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας κάτω από εντελώς διαφορετικό πνεύμα. Πρόκειται για μια έννοια που έρχεται σε ρήξη τόσο με τις θεωρήσεις του νέου ιμπεριαλισμού όσο και με τις απόψεις περί παγκοσμιοποίησης, ερμηνεύοντας τη διεθνή συνάρθρωση των εθνικών σχηματισμών, οι οποίες αναπτύσσονται ανισομερώς, ως αποτέλεσμα των ταξικών και πολιτικών συσχετισμών που αποκρυσταλλώνονται στο εσωτερικό της. Αυτό που πρέπει να υπογραμμισθεί είναι ότι η ύπαρξη της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας δεν καταργεί την αυτονομία των εθνικών κρίκων αλλά τη σχετικοποιεί. Έτσι «εάν ο ιμπεριαλισμός οριστεί ως η εκάστοτε μορφή των επεκτατικών τάσεων και πρακτικών κάθε συνολικού-κοινωνικού κεφαλαίου και κατά συνέπεια ιδωθεί σαν μια διαρκής δυνατότητα που προκύπτει από τη δομή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, η τελική ιστορική μορφή που θα αποκτήσει για έναν κοινωνικό σχηματισμό εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο η "εξωτερική" κατάσταση (δηλαδή ο διεθνής συσχετισμός δύναμης) επικαθορίζει αλλά και δεσμεύει σε κάποιο βαθμό τις πρακτικές που προκύπτουν από την εξέλιξη των "εσωτερικών" ταξικών συσχετισμών» (σ. 358).

Με βάση αυτή την κεντρικής θέση μπορούμε να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο συγκροτείται κάθε φορά η διεθνής συγκυρία: Οι εξωτερικοί (διεθνείς) παράγοντες εισρέουν στο εσωτερικό των εθνικών σχηματισμών με τη μορφή της δευτερεύουσας αντίθεσης. Αυτό σημαίνει πως η ισχύς του κάθε εθνικού σχηματισμού προσδιορίζεται από τους εσωτερικούς ταξικούς συσχετισμούς και επικαθορίζεται από τη διεθνή συγκυρία. Κατά συνέπεια οι διεθνείς οργανισμοί δεν αποτελούν μορφώματα μιας εκδοχής παγκόσμιας διακυβέρνησης, ούτε θεσμούς κυριαρχίας μιας παγκόσμιας υπερδύναμης. Η δομή των διεθνών οργανισμών αποτελεί συμπύκνωση του συσχετισμού δύναμης μεταξύ των κοινωνικών σχηματισμών που μετέχουν σε αυτούς. Ακόμα και διεθνικοί οργανισμοί που θεωρείται πως έχουν αποκτήσει υπερεθνικά χαρακτηριστικά (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση) δεν έχουν αποκτήσει ίδια συμφέροντα αλλά η πολιτική τους αντανακλά τη συμπύκνωση των συσχετισμών δύναμης των κρατών-μελών.

Τέλος, μέσα σε όλο αυτό το θεωρητικό πλαίσιο εξετάζεται η παρούσα κρίση και αναδεικνύονται οι στρατηγικές που έχει υιοθετήσει το κεφάλαιο για να την υπερβεί: Ανακατανομή εισοδήματος και εξουσίας υπέρ του κεφαλαίου, υποβάθμιση της εργασίας, απαξίωση των λιγότερο ανταγωνιστικών κεφαλαίων, εμβάθυνση του νεοφιλελεύθερου τρόπου ρύθμισης με καθοριστικό το ρόλο της χρηματοπιστωτικής σφαίρας.

3. Κριτική αποτίμηση του βιβλίου.

Η ανάγκη για μια νέα θεωρία του Ιμπεριαλισμού

Από όσα προηγήθηκαν είναι εμφανές πως το συγκεκριμένο βιβλίο παρουσιάζει μια σειρά από σημαντικές αρετές. Καταρχήν επαναφέρει τη συζήτηση στο πλαίσιο της έννοιας του Ιμπεριαλισμού απορρίπτοντας θεωρητικά σχήματα όπως η Παγκοσμιοποίηση και η Αυτοκρατορία, συντελώντας έτσι στη συστηματοποίηση της συζήτησης γύρω από τη σχέση του Ιμπεριαλισμού με τον καπιταλισμό. Η επιτυχία του βιβλίου είναι πως υπερβαίνει τις προσεγγίσεις του λεγόμενου νέου Ιμπεριαλισμού, οι οποίες σε αρκετές πλευρές τους αποτελούν ένα συνδυασμό της κλασικής μαρξιστικής θεωρίας για τον Ιμπεριαλισμό και μιας αριστερής προσέγγισης της διεθνούς γεωπολιτικής. Ταυτόχρονα ασκεί κριτική στα παραδοσιακά σχήματα που είτε υποτιμούν τη σημασία των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών αναφερόμενα στον καπιταλισμό ως παγκόσμιο σύστημα (Λούξεμπουργκ, Μπουχάριν), είτε συσχετίζουν τον ιμπεριαλισμό με τα μονοπώλια (Χίλφερντιγκ, Λένιν). Ταυτόχρονα αναδεικνύεται η ορθότητα της θέσης του Λένιν περί ιμπεριαλιστικής αλυσίδας ως της άνισης συνάρθρωσης των εθνικών κοινωνικών σχηματισμών στο διεθνές πεδίο. Άξια λόγου επίσης είναι η κριτική στις θεωρίες κέντρου-περιφέρειας και η υπογράμμιση της θεωρητικά εσφαλμένης αντίληψης περί της εκμετάλλευσης μιας περιφερειακής χώρας από τις αντίστοιχες μητροπολιτικές.

Στα παραπάνω οι Μηλιός - Σωτηρόπουλος αντιπαραθέτουν τη θέση πως για να μπορέσουμε να αποφύγουμε την προσέγγιση του ιμπεριαλισμού είτε ως αποτέλεσμα της δράσης κρατών-υποκειμένων με αυτόνομη βούληση, είτε ως συνέπεια της εξουσίας των μονοπωλίων πάνω στο κράτος το οποίο αποτελεί ένα ουδέτερο εργαλείο, χρειαζόμαστε μια θεωρία του συνολικού κοινωνικού κεφαλαίου. Σύμφωνα με αυτή, το κράτος είναι η συμπύκνωση των σχέσεων εξουσίας και εκμετάλλευσης και κατά συνέπεια λειτουργεί ως ο φορέας υπεράσπισης των αντικειμενικών ταξικών συμφερόντων του κεφαλαίου. Γι' αυτό το λόγο κάθε εθνικό κράτος, από τη στιγμή της συγκρότησής του, έχει δυνητικά ιμπεριαλιστικές στοχεύσεις ακριβώς επειδή κάτω από ορισμένες συνθήκες αυτό μπορεί να λειτουργήσει υπέρ των συμφερόντων των εθνικών του κεφαλαίων. Οι ιμπεριαλιστικές πρακτικές, αν και προκύπτουν από τον εσωτερικό ταξικό συσχετισμό δύναμης, επικαθορίζονται και από το συσχετισμό δύναμης εντός της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας.

Στη συνέχεια του παρόντος άρθρου θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε όψεις των ανοικτών ζητημάτων της μαρξιστικής συζήτησης για τον Ιμπεριαλισμό. Είναι προφανές πως πολλά σημεία της προβληματικής μας είναι σαφώς επηρεασμένα όχι μόνο από το βιβλίο των Μηλιού - Σωτηρόπουλου αλλά και από τη γενικότερη προσφορά της επιθεώρησης Θέσεις. Υπάρχουν βεβαίως και σημεία στα οποία παρατηρούνται αποκλίσεις, αλλά αυτό είναι φυσικό στο πλαίσιο μιας διαλεκτικής συζήτησης

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε στο νου μας, είναι πως μια θεωρία του Ιμπεριαλισμού θα πρέπει να μπορεί να απαντά με επάρκεια σε μια σειρά από σημαντικά ερωτήματα:

α) Το ερώτημα της εδαφικής επέκτασης. Ο Ιμπεριαλισμός της σύγχρονης εποχής ξεκίνησε αρχικά ως γεωγραφικός επεκτατισμός, κυρίως με τη μορφή της αποικιοκρατίας. Ωστόσο οι εξελίξεις που ακολούθησαν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σφραγίστηκαν από το τέλος της αποικιοκρατίας και το σχηματισμό ενός συστήματος ανεξάρτητων γεωγραφικά κρατών ως τη νέα βάση του Ιμπεριαλισμού.

β) Το ζήτημα του χαρακτήρα της καπιταλιστικής επέκτασης. Πρόκειται για μια μορφή άμυνας απέναντι στην τάση του καπιταλισμού για στασιμότητα και κρίση που οφείλεται στην υποκατανάλωση και στην έλλειψη περιοχών κατάλληλων για κεφαλαιακή συσσώρευση; Ή αντιθέτως αποτελεί μια μορφή επιθετικής επέκτασης της κεφαλαιακής συσσώρευσης, των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, μια απόδειξη δυναμισμού και όχι εξασθένησης;

γ) Το θέμα των ενδο-ιμπεριαλιστικών αντιπαλοτήτων: Ποιο είναι το κυρίαρχο, η τάση για σύγκρουση και αντιπαλότητα ή η τάση για ειρηνικό ανταγωνισμό και συνεργασία;

δ) Το ερώτημα της ιεραρχίας στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Βασίζεται στην κυριαρχία ή στην ηγεμονία;

ε) Το ζήτημα της σχέσης του οικονομικού με το πολιτικό επίπεδο. Αυτό επίσης διαπλέκεται με ζητήματα σχετικά με την ανάδυση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, και ιδιαίτερα με το ερώτημα του ρόλου του εμπορίου και/ή της γεωγραφικής επέκτασης σε προκαπιταλιστικούς σχηματισμούς.

Βεβαίως για να μπορέσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα θα πρέπει να προσδιορίσουμε όχι το πότε εμφανίζονται στοιχεία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, είτε σε υποτελή μορφή είτε σε μορφή θυλάκων, αλλά το πότε, μέσω μιας ιδιόμορφης σχέσης συνάρθρωσης με άλλους τρόπους παραγωγής, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής μεταβάλλεται σε κυρίαρχο. Κι εδώ είναι ένα πρώτο σημείο όπου διαφοροποιούμαστε από την άποψη των Μηλιού - Σωτηρόπουλου. Πράγματι ήδη από τον 12ο και τον 13ο αιώνα εμφανίζονται τα πρώτα στοιχεία καπιταλιστικής οργάνωσης του εμπορίου. Ωστόσο απέχουμε πολύ από το να γίνει αυτό κυρίαρχο και πολιτικά να εκφραστεί μέσω του καπιταλιστικού κράτους. Χρειαζόταν πολύς ιστορικός χρόνος ακόμα. Μια συνάντηση (για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση με την οποία ο Althusser περιέγραψε με ένα μη- ιστορικιστικό τρόπο τη συνάρθρωση μεταξύ διαφορετικών στοιχείων [Althusser 1982; Althusser 1994a]) έπρεπε να πραγματοποιηθεί μεταξύ βρετανικού αγροτικού καπιταλισμού, βρετανικού κοινοβουλευτικού τρόπου λήψης αποφάσεων, ιταλικών τραπεζικών πρακτικών, γαλλικής κεντρικής εξουσίας και ύστερου ρεπουμπλικανισμού, καθώς και ευρωπαϊκής ηπειρωτικής αστικής κουλτούρας. Κι όλα αυτά σε συνδυασμό με τα βασικά στοιχεία της πρωταρχικής συσσώρευσης όπως τα περιγράφει ο Μαρξ στο Κεφάλαιο: Την ανακάλυψη των χρυσοφόρων και ασημοφόρων περιοχών στην Αμερική, την εξόντωση, το σκλάβωμα και το παράχωμα του ιθαγενούς πληθυσμού στα μεταλλεία, την έναρξη της κατάκτησης και της λεηλασίας των Ανατολικών Ινδιών, τη μετατροπή της Αφρικής σε περιφραγμένη περιοχή κυνηγιού Μαύρων για το δουλεμπόριο (Μαρξ 1983: 775).

Από εκεί και πέρα, το θέμα με τη διαδικασία μετάβασης στον καπιταλισμό είναι πως από πολλές πλευρές, και από τον ίδιο τον Μαρξ, τίθεται σε αμφισβήτηση το κατά πόσο υπήρξε ένας ενιαίος δρόμος. Συγκεκριμένα στο Κεφάλαιο αναφέρεται πως ο ένας δρόμος είναι αυτός του έμπορου βιομήχανου όπου ο έμπορος καπιταλιστής υποτάσσει τους μικροπαραγωγούς. Υπάρχει όμως και ο δρόμος του παραγωγού εμπόρου (καπιταλιστή), όπου οι μικροπαραγωγοί τείνουν να ανεξαρτητοποιηθούν και να μεταβληθούν σε βιομήχανους καπιταλιστές υπερβαίνοντας τον έλεγχο του εμπορικού κεφαλαίου. Στην πρώτη περίπτωση ο παραγωγός καπιταλιστής παρήγαγε για την αγορά και κατά συνέπεια αποσκοπούσε στη μεγέθυνσή της, για τη μείωση του κόστους παραγωγής, ανεξαρτητοποιούμενος από το εμπορικό κεφάλαιο. Στη δεύτερη περίπτωση ο έμπορος καπιταλιστής παρήγαγε τόσο όσο του επέτρεπε η εμπορική του δραστηριότητα, εξαρτώντας την παραγωγή του από τα εμπορικά του συμφέροντα, έτσι ώστε το εμπορικό κεφάλαιο να συνεχίζει να κυριαρχεί απέναντι στο βιομηχανικό.

Σε ό,τι αφορά το σχηματισμό του αστικού κράτους, αυτό που υποστηρίζουμε είναι πως η αναπαραγωγή των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων απαιτεί την ανάδυση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και την αναπαραγωγή του σε ιδιαίτερους κοινωνικούς σχηματισμούς. Το εθνικό κράτος ήταν η συγκεκριμένη πολιτική μορφή που έδειξε ότι είναι πιο αποτελεσματική από άλλες που δοκιμάστηκαν, όπως η αποικιακή εμπορική εταιρεία, η αυτοκρατορία, η αποικιοκρατική αυτοκρατορία, ην πόλη - κράτος, το δίκτυο εμπορικών πόλεων, η συνομοσπονδία επαρχιών. Αυτό συνέβη γιατί η πολιτική μορφή του εθνικού κράτους επέτρεπε την αστική κυριαρχία απέναντι σε ετερόκλητους ταξικούς αγώνες και, σε προέκταση, την ανάδυση διαφορετικών αστικών μερίδων οι οποίες συναρθρώνονταν γύρω από την άσκηση ενός σχεδίου οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ηγεμονίας ικανού να διασφαλίζει την αναπαραγωγή τους ως κυρίαρχων τάξεων. Η συνάντηση αστικής τάξης και εθνικών σχηματισμών θα διαμορφώσει τελικά μια σχέση αμοιβαιότητας σε μια διαδικασία που στην πραγματικότητα ήταν χωρίς υποκείμενο (Balibar - Wallerstein 1990: 122- 123)

Από εκεί και πέρα, το πρόβλημα της σχέσης ανάμεσα στην ανάδυση του καπιταλισμού και την επεκτατικότητα έχει να κάνει με το γεγονός πως σε πρώτο στάδιο η εξέλιξη του καπιταλισμού συνέπεσε με το φαινόμενο της γεωγραφικής επέκτασης με τη μορφή της δημιουργίας των Αυτοκρατοριών. Πάνω σε αυτό θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τέσσερα στοιχεία:

α) Σε σημαντικό βαθμό η πρώτη περίοδος της Αποικιοκρατίας (ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον πορτογαλικό και το ισπανικό κράτος), είχε κυρίως να κάνει με προκαπιταλιστικές μορφές απόσπασης πλεονάσματος από τους αγρότες, πράγμα που βασιζόταν στη γαιοκτησία καθώς και σε εξω-οικονομικές μορφές εκμετάλλευσης (Γουντ 2008). Το γεγονός πως αυτή η μορφή του επεκτατισμού έλαβε χώρα ταυτόχρονα με την ανάδυση του καπιταλισμού σε άλλες περιοχές, ή ότι η εισροή πρώτων υλών από τις αποικίες ενδυνάμωσε την καπιταλιστική παραγωγή στην Ευρώπη, δε σημαίνει πως η φύση των κοινωνικών σχέσεων στην οποία βασίστηκε ήταν ουσιαστικά καπιταλιστική.

β) Παράλληλα, υπάρχει πληθώρα ιστορικού υλικού που αποδεικνύει πως πλευρές αυτού που συνήθως ονομάζουμε πρωταρχική συσσώρευση οδήγησαν σε μορφές αποικιακής εδαφικής επέκτασης. Ο Μαρξ στο Κεφάλαιο παρουσιάζει με σαφήνεια τον τρόπο με τον οποίο η αποικιοκρατική εξουσία ήταν απαραίτητη προϋπόθεση (προμήθεια πρώτων υλών, πλούτου και σκλάβων), για τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, χωρίς όμως να αποτελεί μορφή καπιταλιστικής εκμετάλλευσης: «Οι διάφορες μέθοδες της πρωταρχικής συσσώρευσης κατανέμονται λοιπόν σε λίγο-πολύ διαδοχική σειρά, ιδίως στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Στα τέλη του 17ου αιώνα συνοψίζονται συστηματικά στο αποικιοκρατικό σύστημα, στο σύστημα δημοσίων χρεών, στο σύγχρονο φορολογικό σύστημα και στο προστατευτικό σύστημα. Οι μέθοδες αυτές στηρίζονται εν μέρει στην πιο ωμή βία, όπως είναι λ.χ. το αποικιακό σύστημα. Όλες όμως χρησιμοποιούν την κρατική εξουσία, τη συγκεντρωμένη και οργανωμένη βία της κοινωνίας για να επιταχύνουν σαν σε θερμοκήπιο το προτσές της μετατροπής του φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής σε κεφαλαιοκρατικό. Η βία είναι η μαμή κάθε παλιάς κοινωνίας που κυοφορεί μια καινούρια. Η ίδια η βία είναι οικονομική δύναμη» (Μαρξ 1983: 775- 776).

γ) Είναι απαραίτητο να γίνει ένας διαχωρισμός μεταξύ των προκαπιταλιστικών και των καπιταλιστικών εμπορευματικών μορφών, ακόμα και αν σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρείται η συνύπαρξη και των δύο μορφών στην πρώιμη αποικιοκρατική περίοδο. Το καπιταλιστικό εμπόριο αυξάνει την πίεση για απόσπαση υπερεργασίας κατά τη διάρκεια του εργασιακού προτσές. Αντίθετα το προκαπιταλιστικό εμπόριο συνδέει το κέντρο της παραγωγής με τις απομακρυσμένες αγορές και αποσπά κέρδη διαθέτοντας το μονοπώλιο της προμήθειας των προϊόντων. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κερδοφορία του προκαπιταλιστικού εμπορίου ήταν ο απευθείας φυσικός έλεγχος ο οποίος βασιζόταν στην άμεση στρατιωτική βία (Rosenberg 1994, Γουντ 2003).

δ) Μολονότι η αποικιακή επέκταση ήταν αρχικά απαραίτητη και ως μέσο για τη βίαιη διάδοση των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων στις μη καπιταλιστικοποιημένες περιοχές του κόσμου, στη διάρκεια του 20ού αιώνα η επεκτατική αποικιοκρατία έπαψε να είναι αναγκαία για την εκτεταμένη αναπαραγωγή της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης. Τον 19ο αιώνα η αναπτυγμένη καπιταλιστική βιομηχανία χρησιμοποιούσε τις αποικίες ως εξαγωγικό προορισμό. Κατά την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η βιομηχανική ανεξαρτησία των χωρών του κέντρου είχε ολοκληρωθεί. Σχεδόν το σύνολο των πρώτων υλών που χρησιμοποιούσαν οι αναπτυγμένες χώρες προερχόταν από τις ίδιες (Bairoch 1986). Αυτή η ανεξαρτησία έγινε ακόμα πιο εμφανής στο Μεσοπόλεμο. Η άνοδος των δασμών οδήγησε τις αναπτυγμένες χώρες να βρουν υποκατάστατα για τις εισαγόμενες πρώτες ύλες μέσω της εφεύρεσης μιας σειράς τεχνικών προϊόντων (π.χ. χημικά λιπάσματα, συνθετικό καουτσούκ, νάιλον, και μια ευρεία γκάμα πλαστικών, τεχνητό μετάξι) (Harman 2003). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η αδυναμία των αποικιών να αναπτύξουν τη δική τους βιομηχανία συνδυάστηκε με τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης του '29 και τελικά υποχρεώθηκαν να αυξήσουν τους δασμούς στα εισαγόμενα βιομηχανικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έρχονταν από τις Μητροπόλεις (Χομπσμπάουμ 1999: 266-267). Το αποτέλεσμα ήταν η υιοθέτηση μιας πολιτικής υποκατάστασης εισαγωγών και η δημιουργία μιας ενδογενούς βιομηχανίας (Tomlinson 1996: 150-153), γεγονός που οδήγησε στο σχηματισμό μιας εγχώριας αστικής τάξης. Οι αλλαγές αυτές σε συνδυασμό με την άνοδο των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων και τις οικονομικές επιπτώσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησαν στο τέλος της αποικιοκρατίας, επειδή οι χώρες του κέντρου από ένα σημείο και ύστερα δεν είχαν κανένα λόγο στο να συνεχίσουν να διατηρούν τα αποικιακά καθεστώτα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να προσεγγίσουμε την προσπάθεια του Λένιν για ορισμό του διεθνούς συστήματος ως μιας πολύπλοκης ενότητας οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών αντιφάσεων, ως μιας ιεραρχίας κοινωνικών σχηματισμών που βασίζεται όχι μόνο στον οικονομικό αλλά και στον πολιτικό και τον στρατιωτικό ανταγωνισμό. Πρόκειται για τη διατύπωση της θεωρίας της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας και του αδύναμου κρίκου. Χαρακτηριστική από αυτή την άποψη είναι η έμφαση που έδωσε ο Λένιν στην ανισόμετρη ανάπτυξη ως χαρακτηριστικό του σύγχρονου Ιμπεριαλισμού (Lenin 1915: 342), η επιμονή του στη σημασία των εθνικών ανταγωνισμών, η περιγραφή των εθνικών ανταγωνισμών στην εναρκτήρια ομιλία του στο Δεύτερο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Lenin 1920).

Εμβαθύνοντας στην παραπάνω αντίληψη, ο Λένιν υποστήριξε πως οι κοινωνικές σχέσεις έχουν, σε αναλυτικό επίπεδο, την προτεραιότητα απέναντι στις διακρατικές σχέσεις. Η συμπεριφορά των κρατών στο διεθνές πεδίο προσδιορίζεται από την κοινωνική τους διάρθρωση και τον εσωτερικό ταξικό συσχετισμό. Ο Ιμπεριαλισμός δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα μιας τάσης για επέκταση, αλλά το απότοκο ενός ιδιαίτερου σταδίου, κι αυτό είναι ένα δεύτερο σημείο διαφοροποίησής μας από τους Μηλιό - Σωτηρόπουλο, στην ανάπτυξη της κεφαλαιακής συσσώρευσης (σχετική υπεραξία ως κυρίαρχη μορφή της απόσπασης υπεραξίας, πραγματική υπαγωγή της εργασίας στο κεφάλαιο, συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου), καθώς και των αντιθέσεων που προκύπτουν από την ταξικά ανταγωνιστική του φύση. Η διεθνοποίηση του κεφαλαίου δεν αποτελεί την έκφραση μιας καπιταλιστικής στασιμότητας αλλά την επιθετική τάση που προκύπτει από τη διευρυμένη αναπαραγωγή του καπιταλισμού, την παγίωση του συνασπισμού εξουσίας και την ηγεμονική θέση του καπιταλιστικού έναντι των μη καπιταλιστικών τρόπων παραγωγής.

Με αυτή την έννοια το βασικό ζήτημα για τον Λένιν δεν ήταν αυτές καθ' αυτές οι εξαγωγές κεφαλαίων αλλά οι εξαγωγές κεφαλαίων ως μέρους μιας γενικότερης τάσης: Της επέκτασης των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων σε παγκόσμια κλίμακα, των πολιτικών και στρατιωτικών συγκρούσεων που ακολούθησαν αυτή την επέκταση και των αντίστοιχων προκλήσεων για το επαναστατικό κίνημα. Από την άλλη ο ανταγωνισμός μεταξύ κεφαλαίων σε διεθνές πεδίο είναι αναγκαστικά διαμεσολαβούμενος από το κράτος, ο ρόλος του κράτους είναι η διασφάλιση του συνολικού καπιταλιστικού συμφέροντος - κι αυτό είναι που οδηγεί σε ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιπαλότητες και πολέμους.

Γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους θεωρούμε πως ο Ιμπεριαλισμός αποτελεί πρώτα απ' όλα μια πολιτική στρατηγική. Έτσι η θεωρητική παρέμβαση του Λένιν αποδίδει ένα εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο στην έννοια Ιμπεριαλισμός: Παύει η συσχέτισή του με τη δημιουργία των Αυτοκρατοριών και μεταβάλλεται σε κάτι διαφορετικό, στην ειδική καπιταλιστική τάση για διεθνοποίηση του κεφαλαίου και επέκταση των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων σε ολόκληρο τον κόσμο, και στους πολιτικούς και στρατιωτικούς ανταγωνισμούς που κάνουν δυνατή τη διευρυμένη αναπαραγωγή αυτών των τάσεων. Αυτό σημαίνει πως η θέση ενός κοινωνικού σχηματισμού στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το βαθμό της οικονομικής του ανάπτυξης αλλά και από το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής του ισχύος.

Κατά συνέπεια η ιμπεριαλιστική αλυσίδα δεν αποτελείται από ένα άθροισμα κρατών, αλλά συγκροτεί μια αντιφατική συνάρθρωση κοινωνικών σχηματισμών που προσδιορίζεται από τον ανταγωνισμό μεταξύ ατομικών κεφαλαίων, εθνικών κεφαλαίων, κρατών (ως συλλογικών καπιταλιστών) καθώς και συνασπισμών κρατών. Αυτοί οι συνασπισμοί αποτελούν συμμαχίες που δημιουργούνται κάτω από την ηγεσία μιας ηγεμονικής δύναμης η οποία διαθέτει τέτοια οικονομική όσο και πολιτική ισχύ που να μπορεί να διασφαλίσει τα ειδικά συμφέροντα αυτών των εθνικών σχηματισμών.

Αυτή η προβληματική αποδίδει ένα διαφορετικό περιεχόμενο στον Ιμπεριαλισμό, αποσυνδέοντάς τον από την γεωγραφική επέκταση, πράγμα που έγινε ιδιαίτερα αισθητό μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το τέλος της Αποικιοκρατίας και την ανάδυση των ΗΠΑ ως της ηγεμονικής ιμπεριαλιστικής δύναμης. Η αμερικάνικη άρχουσα τάξη συνειδητοποίησε πως η εδαφική επέκταση ήταν αναγκαία μόνο ως μέσο για να αυξηθεί η πρωτογενής συσσώρευση. Γι' αυτό υιοθετήθηκε η στρατηγική της εξωγενούς οικονομικής επέκτασης υποστηριζόμενης από τις στρατιωτικές βάσεις, σε αντίθεση με απόψεις που ευνοούσαν εκδοχές αποικιοκρατίας (όπως έγινε στις Φιλιππίνες, στο Πουέρτο Ρίκο και στις Παρθένες Νήσους) (Tully 2005, Parrini/ Sclar 1993). Αυτή η αλλαγή αντανακλούσε την ανάγκη για μια νέα στρατηγική που να ανταποκρίνεται στη νέα εποχή. Η Βρετανία και οι άλλες αποικιοκρατικές δυνάμεις παγιδεύτηκαν σε μια στρατηγική που αφορούσε ένα προηγούμενο στάδιο καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτό δε σημαίνει πως ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ακόμα και στα πρώτα του βήματα ήταν λιγότερο βίαιος, αλλά η εξάσκηση της βίας αποτελούσε βασικό χαρακτηριστικό μιας άλλης μορφής ιμπεριαλισμού.

Συμπερασματικά, αυτό που υποστηρίζουμε είναι πως η απευθείας επικρατειακή κυριαρχία και επέκταση αποτελεί χαρακτηριστικό των προκαπιταλιστικών τρόπων παραγωγής. Σε αυτούς η άμεση πρόσβαση και κατοχή της γης και των σπάνιων πόρων καθώς και η ικανότητα άσκησης άμεσης φυσικής βίας σε πληθυσμούς με σκοπό την απόσπαση πλεονασμάτων, συνιστούσαν δομικές πλευρές της κοινωνικής αναπαραγωγής. Αντίθετα, η ανάδυση του καπιταλισμού ως κυρίαρχου τρόπου παραγωγής και ενός διεθνούς συστήματος που βασίζεται σε γεωγραφικά κυρίαρχα εθνικά κράτη, σήμαινε πως λόγω της παραγωγικότητας, των τεχνολογικών αλλαγών, της πραγματικής υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο, τα κέρδη που έφεραν οι αποικιακές κτήσεις δεν αποτελούσε πια σημαντική προϋπόθεση για την αναπαραγωγή του συστήματος. Αυτό που αναδεικνυόταν ως η βασική όψη του σύγχρονου καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού ήταν η διεθνοποίηση του κεφαλαίου.

Βεβαίως η έμφαση που δίνουμε στον μη επικρατειακό χαρακτήρα του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού δεν θα πρέπει να ιδωθεί ως μια άρνηση των αναγκαστικά εδαφικών και χωρικών όψεων της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Ούτε θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια θεωρία ελεύθερης ροής κεφαλαίων σε ένα ομογενοποιημένο και από-εδαφικοποιημένο διεθνές πεδίο. Η μη εδαφικότητα του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού είναι ακριβώς το αποτέλεσμα της εδαφικής κυριαρχίας των σύγχρονων εθνικών κρατών ως βασικής πολιτικής μορφής για την αναπαραγωγή των καπιταλιστικών σχέσεων εκμετάλλευσης. Τα εθνικά κράτη παραμένουν οι βασικοί τόποι για την εκτεταμένη αναπαραγωγή της καπιταλιστικής συσσώρευσης, μετατρεπόμενα έτσι στους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τη χωρική διαμόρφωση και την τρέχουσα εδαφικότητα του σύγχρονου Ιμπεριαλισμού.

Βιβλιογραφία

Althusser L., 1982, "Le courant souterrain du matérialisme de la rencontre", in Althusser 1994b: 539-579.

Althusser L., 1994a, Sur la philosophie, Paris: Gallimard

Althusser L., 1994b, Écrits philosophiques et politiques, T. I, Paris : STOCK / IMEC.

Bairoch P., 1986, "Historical Roots of Economic Underdevelopment: Myths and Realities", in Imperialism After Empire: Continuities and Discontinuities, edited by Wolfang Mommsen and Jurgen Osterhammel,. Allen and Unwin, London, σσ. 191-216.

Balibar É. et I. Wallerstein, 1990, Race, Nation, Classe, Paris: Découverte.

Γουντ Μέικσινς Ε, 2008, Η Αυτοκρατορία του Κεφαλαίου, Αθήνα: ΚΨΜ

Harman C., 2003, "Analysing Imperialism", International Socialism 99, https://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj99/harman.htm.

Lenin V. I., 1915 [1964], "On the Slogan for a United States of Europe", in V.I. Lenin, Collected Works vol. 21, Moscow: Progress Publishers, σσ. 339-342.

Lenin, Vladimir Illich 1920 [1966], "The Second Congress of the Communist International", in V.I. Lenin, Collected Works, vol 31, Moscow: Progress Publishers, σσ. 213-263.

Μαρξ Κ., 1983, Το Κεφάλαιο, τ. 1, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.

Parrini Carl and Martin Sclar, 1993, "New Thinking About the Market, 1896 - 1904: Some American Economists on Investment and the Theory of Surplus Capital", Journal of Economic History, XLIII: 3, 559- 578.

Rosenberg J., 1994, The Empire of Civil Society. A Critique of the Realist Theory of International Relations, London: Verso.

Tomlinson B. R., 1996, "Imperial Power and Foreign Trade: Britain and India (1900- 1970)" in Peter Mathias and John Davis (eds), International Trade and British Economic Growth. From the 18th Century to the Present Day, Oxford: Blackwell, σσ. 146- 162.

Tully James, 2005, On Law, Democracy, and Imperialism, http//web.univ.polisci/tuly/publications/Tully.

Χομπσμπάουμ Ε., 1999, Η Εποχή των Άκρων. Ο σύντομος εικοστός αιώνας 1914 - 1991, Αθήνα: Θεμέλιο.