ΜΕΡΟΣ 2ο.

Μία παρένθεση για να σχολιάσουμε εν συντομία την αναφορά ενός άρθρου του 1ου μέρους για τις πραξικοπηματικές απόπειρες κατάληψης της εξουσίας, όπως στις αρχές της δεκαετίας του '20 (Λένιν).

Στην Ρωσία είχαμε δυαδική εξουσία της προσωρινής κυβέρνησης και των Σοβιέτ.

Η εξουσία της προσωρινής κυβέρνησης στηριζότανε στην ανοχή των σοβιέτ επειδή στηριζόταν από τα κόμματα που είχαν την πλειοψηφία μέσα στα σοβιέτ.

Από την στιγμή που η πλειοψηφία μέσα στα σοβιέτ πέρασε στο μέρος των μπολσεβίκων, οι μπολσεβίκοι όπως είχαν κάθε δικαίωμα απέσυραν την ανοχή τους.

Πραξικόπημα θα ήταν αν ήταν μειοψηφία οι μπολσεβίκοι στα σοβιέτ και διέλυαν την προσωρινή κυβέρνηση.

Πραξικόπημα όμως κάλλιστα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε την προσωρινή κυβέρνηση που προήλθε από διάφορα άτομα της δούμας βασικά του κόμματος των Καντέτ με ηγέτη τον Γκεόργκι Λβοφ μετά την παραίτηση του Τσάρου.

Πολλά ακόμα μπορούν να ειπωθούν για την συντακτική συνέλευση της 12/25 Νοεμβρίου 1917 και την διάλυσή της αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτού του άρθρου.

Συνοψίζοντας, μετά το 1935 με την απόφαση του 7ου παγκόσμιου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς τα κομμουνιστικά κόμματα προχωρούν στην πολιτική των Λαϊκών Μετώπων.

Παρακάτω θα δούμε πως αυτό αποτυπώνετε στις αποφάσεις του ΚΚΕ.

ΚΚΕ. Επίσημα κείμενα, τόμος 5, Σελίδες 35- 40.

22 Ιουνίου 1941 έχουμε την επίθεση της χιτλερικής Γερμανίας εναντίον της ΕΣΣΔ. Σχέδιο Μπαρμπαρόσα.

Η 6η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΤΟΥ ΚΚΕ

Ή 6η 'Ολομέλεια συνήλθε στην 'Αθήνα στις 1-3 Ιούλη 1941.

Στίς έργασίες της πήραν μέρος οι Πέτρος Ρούσος, Χρύσα Χατζηβασιλείου. Παντελής Καραγκίτσης-Σίμος. Άνδρέας Τσίπας, έκλεγμένοι Από τό 6ο Συνέδριο.

Ή υπεράσπιση τής Σοβιετικής Ενωσης, ή ύποστήριξη τής νίκης της μέ όλα τά μέσα είναι ύψιστο καθήκον κάθε κομμουνιστή, κάθε έργαζόμενου, κάθε ανθρώπου πού θέλει τή λευτεριά τής χώρας του άπό τό φασιστικό ζυγό.

Τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής ' Ελλάδας καλεί τόν έλληνικό λαό, τά κόμματα καί τίς όργανώσεις του, σ'ένα έθνικό μέτωπο τής άπελευθέρωσης:

α) Γιά τό διώξιμο τής γερμανοιταλικής κατοχής άπό τήν 'Ελλάδα.

β) Γιά τήν άνατροπή τής κυβέρνησης-όργανέτου τους.

γ) Γιά τήν καθημερινή υποστήριξη καί υπεράσπιση τής Σοβιετικής Ενωσης.

δ) Γιά τήν υποστήριξη κάθε συνεπούς άντιφασιστικής δύναμης μέ όλα τά μέσα.

ε) Γιά τό σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης άπό όλα τά κόμματα, πού θά άποκαταστήσει τίς δημοκρατικές έλευθερίες τού λαού, θά τού έξασφαλίσει ψωμί καί δουλειά, θά συγκαλέσει συνταχτική έθνοσυνέλευση καί θά υπερασπίσει τήν άκεραιότητα καί τήν άνεξαρτησία τής Ελλάδας άπό κάθε ξενική ιμπεριαλιστική δύναμη.

8. — Ή συγκρότηση τού έθνικού μετώπου έπιβάλλει στόν κάθε

κομμουνιστή, στόν κάθε άντιφασίστα μιά έπίμονη καθημερινή δουλειά γιά τήν όργάνωση τής πάλης γιά τό ψωμί τού λαού πού λιμοκτονεί, γιά τήν αύξηση τού μεροκάματου καί των μισθών…

9.— 'Οργανώνοντας άκούραστα τόν αγώνα γιά τά καθημερινά ζητήματα όλων τών λαϊκών στρωμάτων καί τήν ένοπλη άντίσταση στούς καταχτητές…

Κάθε κομμουνιστής έχει χρέος νά δώσει όλες του τίς δυνάμεις γιά τή συγκρότηση τού έθνικού μετώπου, δουλεύοντας είλικρινά γι'αύτό τό σκοπό καί όργανώνοντας παντού έπιτροπές έθνικού μετώπου άπό πολίτες κάθε πολιτικής παράταξης, πού θέλουν τήν άνεξαρτησία τής ' Ελλάδας.

Εδώ πρέπει να προσέξουμε.

1. Την υπεράσπιση τής Σοβιετικής Ένωσης

2. τό σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης άπό όλα τά κόμματα.

Ας δούμε τώρα την τυπική νοοτροπία των κομμουνιστών απέναντι στην ΕΣΣΔ και τις αποφάσεις του Κόμματος.

Εκείνο τον καιρό απορούσα γιατί δε δέχτηκε να πάει στην κομματική σχολή στη Μόσχα, στην Κ.Ο.Υ.Τ.Β., που του είχε προτείνει ο Ζαχαριάδης.

Ακούς εκεί να υπάρχει τρόπος να πάει στην Κ.Ο.Υ.Τ.Β. και εκείνος να πει όχι!

Η Μόσχα ήταν για μας η Αιώνια Πόλη και η Κ.Ο.Υ.Τ.Β. το όνειρο κάθε κομμουνιστή.

Όχι, δεν καταλάβαινα, όπως δε θα τον καταλάβαιναν και πάρα πολλοί σαν και μένα τότε.

Εκεί ήταν το επίμαχο σημείο, εκεί που για μένα ήταν λυμένο το πρόβλημα-απόφαση του Κόμματος, ίσον θεία εντολή και με κλειστά μάτια αποδεκτή.

Από το βιβλίο Κώστας Καραγιώργης (1905-1955) της Μαρία Καραγιώργη.

Πάμε τώρα σε όλα τα απίστευτα που συνέβησαν στην Συμφωνία του Λιβάνου.

Συμφωνία Λιβάνου.

Νίκος Πελεκούδας

Τον Μάη του 1944 συγκλήθηκε στο Λίβανο το ομώνυμο συνέδριο από εκπροσώπους των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων -υπό την εποπτεία των Άγγλων- που θα καθόριζε την μεταπολεμική εξουσία στην Ελλάδα. Οι απαράδεκτες υποχωρήσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ παρά τη μεγαλειώδη αντίσταση στην κατοχή και την εξέγερση στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή άνοιξαν τον δρόμο στην αντίδραση, οδηγώντας στον ερχομό των Άγγλων και στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» στη μεταπολεμική Ελλάδα.

Χρονολόγιο

1941, 10 Οκτωβρίου – Ίδρυση Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης στη Μ. Ανατολή

1943, 28 Νοεμβρίου έως 1 Δεκεμβρίου – Διάσκεψη Τεχεράνης

1944, 10 Μαρτίου, Ίδρυση ΠΕΕΑ – «Κυβέρνηση του βουνού»

1944, 25 Μαρτίου έως 24 Απριλίου – Εξέγερση στις ένοπλες δυνάμεις της Μέσης Ανατολής

1944, 17 έως 20 Μαΐου 1944 – Συνέδριο του Λιβάνου

Από τις 17 έως τις 20 Μάη 1944 συνήλθε στη Βηρυτό, στο ξενοδοχείο «Δάσος της Βουλώνης», σύσκεψη των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων και αντιστασιακών οργανώσεων, γνωστή ως «Συνέδριο του Λιβάνου». Στη σύσκεψη, εκπροσωπήθηκαν, ουσιαστικά, δυο παρατάξεις. Από τη μια μεριά, ήταν η παράταξη του ΕΑΜικού κινήματος που εξέφραζε και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Τα ¾ της επικράτειας ελέγχονταν από την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης-ΠΕΕΑ, γνωστή ως «κυβέρνηση του βουνού», που είχε ιδρυθεί στις 10 Μάρτη 1944. Στη σύσκεψη εκπροσώπησαν την ΠΕΕΑ οι Αλέξανδρος Σβώλος (πρόεδρος), Άγγελος Αγγελόπουλος, Νικόλαος Ασκούτσης, από το ΕΑΜ οι Μιλτιάδης Πορφυρογέννης, Στέφανος Σαράφης, Δημήτρης Στρατής και από το ΚΚΕ ο Πέτρος Ρούσος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ.

Από την άλλη ο αστικός πολιτικός κόσμος, που αποτελούνταν από κόμματα – σφραγίδες και πολιτικούς που είχαν εγκαταλείψει την Ελλάδα με την είσοδο των δυνάμεων του άξονα ή που είχαν μείνει στη χώρα, χωρίς όμως ποτέ να συμμετάσχουν στο αντιστασιακό κίνημα. Οι μόνοι ίσως που είχαν κάποιο έρεισμα στο λαό, ήταν οι αντιπρόσωποι του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ. Την οργάνωση του συνεδρίου είχε αναλάβει ο Γεώργιος Παπανδρέου, μετά από παρέμβαση των Άγγλων, ως πρόεδρος της νέας εξόριστης κυβέρνησης από τις 26 Απριλίου 1944.

Βασικός της στόχος της σύσκεψης ήταν η δέσμευση όλων των παραγόντων -και του ΕΑΜ- για τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας αμέσως μετά την αποχώρηση των Ναζί από την Ελλάδα. Τις εργασίες παρακολούθησε βρετανική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον πρέσβη στην Ελλάδα Λίπερ.

Ο Γ. Παπανδρέου επιτέθηκε σφοδρά στο ΕΑΜ κατηγορώντας το πως φταίει για τις θηριωδίες των ναζί!

Με την έναρξη του Συνεδρίου ο Παπανδρέου επιτέθηκε σφοδρά στους εκπροσώπους του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ κατηγορώντας τους πως αυτοί φταίνε για τις θηριωδίες των ναζί την προηγούμενη χρονιά, γιατί τους προκάλεσαν με τη δράση τους! Ζητούσε τη διάλυση του ΕΛΑΣ και την απορρόφησή του σε έναν νέο εθνικό στρατό, την καταδίκη της εξέγερσης των ελληνικών στρατευμάτων της Μέσης Ανατολής και φυσικά τη δημιουργία εθνικής κυβέρνησης. Παρά τον εκνευρισμό και την αγανάκτηση των αντιπροσώπων του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ θα υπάρξει συμφωνία. Οι βασικές αποφάσεις της με την υπογραφή του λεγόμενου Εθνικού Συμβολαίου ήταν η «καταδίκη του στασιαστικού κινήματος, τιμωρία των υποκινητών, ανασύνταξις και πειθάρχησις των ενόπλων ελληνικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής», η δημιουργία εθνικού στρατού, «η κατάργησις της εαμικής τρομοκρατίας εις την ελληνικήν ύπαιθρον», «η εξασφάλισις κατά την προσεχή από κοινού μετά των Συμμαχικών δυνάμεων απελευθέρωσιν της πατρίδος, της τάξεως και της ελευθερίας, του ελληνικού λαού εις τρόπον ώστε απηλλαγμένος και υλικής και ψυχολογικής βίας, να αποφασίση κυριαρχικώς και δια το πολίτευμα, και δια το κοινωνικό καθεστώς, και δια την κυβέρνηση της αρεσκείας του». Προβλέπονταν επιβολή κυρώσεων κατά «των προδοτών της πατρίδας» γενικά.

Καμιά αναφορά δεν υπήρχε για τη μέχρι τότε Εθνική Αντίσταση, προφανώς γιατί αυτή είχε βασικά στηριχτεί στο ΕΑΜ το οποίο και καταγγέλλεται για τρομοκρατία, καμιά σαφής αναφορά επίσης για τα Τάγματα Ασφαλείας. Το ΕΑΜ θα έπαιρνε το 25% των υπουργείων και όχι το 50% όπως αρχικά διεκδικούσε.

Σε ό,τι όμως αφορά την εξέγερση των στρατιωτών και ναυτών της Μέσης Ανατολής χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Η εξέγερση διήρκεσε από τις 25 Μαρτίου μέχρι τις 24 Απριλίου, όταν και καταστέλλεται από τους Άγγλους και την κυβέρνηση Σ. Βενιζέλου. Η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) που έχει συγκροτηθεί τρία χρόνια πριν με παρακλάδια της την ΑΟΝ (Ναυτικό) και ΑΟΑ (Αεροπορία) είναι το κέντρο της εξέγερσης. «Μεταφράζει» με όρους μάχης τη συγκρότηση της κυβέρνησης του βουνού. Η συγκρότηση εθνικής κυβέρνησης με βάση την ΠΕΕΑ ήταν το κεντρικό της αίτημα, συνοδευόμενο και από τη διεκδίκηση ανέλιξης στην ιεραρχία δημοκρατικών αξιωματικών κ.τ.λ. Καταλήψεις κτιρίων, πολεμικών πλοίων, στρατοπέδων λαμβάνουν χώρα, οδηγούν στην παραίτηση Τσουδερού από την κυβέρνηση, ενώ το κίνημα στις διεκδικήσεις του ριζοσπαστικοποιείται ακόμα πιο πολύ. Στις αρχές Απρίλη ζητά κυβέρνηση ΠΕΕΑ.

Τέτοια ήταν η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί, ώστε ο Λίπερ στις 7 Απρίλη τηλεγραφούσε απόρρητα στο υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας ότι «τα όσα διαδραματίζονται μεταξύ των Ελλήνων δεν αποτελούν τίποτε λιγότερο από επανάσταση».

Οι μαζικές κινητοποιήσεις κι η εξέγερση στις Ένοπλες Δυνάμεις μακριά από το ελληνικό έδαφος, στην «έδρα» των Άγγλων και της βασιλικής ελληνικής κυβέρνησης, έδειχναν τι μπορούσε να επακολουθήσει στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Σε συνδυασμό με τη δύναμη της ΠΕΕΑ συνηγορούσε και ενίσχυε τις αντικειμενικές δυνατότητες για την ύπαρξη μιας άλλης εξουσίας.

Το ΕΑΜ, το ΚΚΕ συγκεκριμένα, οδηγήθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες ήττες του, με όλους τους πραγματικούς συσχετισμούς στο πεδίο της αντίστασης υπέρ του. Η αρχική οργή στην Ελλάδα για τις αποφάσεις του Λιβάνου θα μετατραπεί στη συνέχεια σε πλήρη αποδοχή των όρων. Το ίδιο το ΚΚΕ αργότερα μίλησε για λάθη, επιδερμικά και χωρίς σαφή αιτιολόγηση. Οι δεσμεύσεις της 6ης Ολομέλειας του 1934* για την ολοκλήρωση του αστικοδημοκρατικού σταδίου με «υγιείς» εθνικές δυνάμεις που επιβεβαιώθηκαν και μέσα στην κατοχή, είναι η βάση ερμηνείας όλης της πολιτικής του ΚΚΕ στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 1940. Η διεθνής κατάσταση με τη διάσκεψη της Τεχεράνης (Δεκέμβριος 1943), προπομπός της διάσκεψης της Γιάλτας, ήδη διαμόρφωνε μια κατάσταση συμβιβασμών για τους Έλληνες κομμουνιστές, όχι όμως νομοτελειακά όπως αποδείχτηκε και σε άλλα παρτιζάνικα κινήματα.

Το 1944 ήταν η χρονιά που κορυφώθηκε ο αγώνας ενάντια στους ναζί κατακτητές κι έμπαινε εμφατικά το ζήτημα της εξουσίας. Τι κοινωνικό σύστημα και πολίτευμα θα υπήρχε και ποιοι θα κυβερνούσαν στην απελευθερωμένη Ελλάδα; Αυτή την κατάσταση αντιμετώπισαν οι αστικές δυνάμεις αποτελεσματικά για τα δικά τους συμφέροντα με το Συνέδριο του Λιβάνου. Αυτή την ευκαιρία απαρνήθηκε το ΚΚΕ παρά τις αντικειμενικές δυνατότητες.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (25.05.24)

*Κακώς ο αρθογράφος θεωρεί την 6η Ολομέλεια του 1934 υπεύθυνη της όλης κατάστασης, αυτή που φταίει είναι η 6η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ του 1941 που αναφέραμε πιο πάνω.

Επειδή όμως ότι συνέβη στον Λίβανο ξεπερνάει την φαντασία και την λογική ξεσπάει η

Πολιτική κρίση Καΐρου (1944)

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%B7_%CE%9A%CE%B1%CE%90%CF%81%CE%BF%CF%85_(1944)

Και από εδώ και πέρα έχουμε την επιβεβαιωμένη άμεση ανάμιξη των σοβιετικών.

• Με την πρεσβεία της ΕΣΣΔ στο Κάιρο.
• Πέφτει με αλεξίπτωτα στην "ορεινή Ελλάδα" ομάδα 8 Ρώσων στις 26 Ιουλίου του 1944, με επικεφαλή το συνταγματάρχη Γκριγκόρι Ποπώφ που έχει μακρά συνομιλία με τον Σιάντο. Επίσης τις συζητήσεις του ρώσου Τσερνίτσεφ με τον Μπακιρτζή. Που ο τελευταίος ενημερώνει άμεσα τον Σιάντο.

Πιθανή νωρίτερα ανάμιξη των σοβιετικών δεν μπορεί να αποκλειστεί μιάς και όπως βλέπουμε υπήρχε κάποια δυνατότητα διαύλων επικοινωνίας.

Από τα αρχεία των μυστικών σοβιετικών υπηρεσιών του βιβλίου 1931-1944 ΦΑΚΕΛΟΣ ΕΑΜ –ΕΛΛΑΣ, σελίδες 74-75.

Κατόπιν έχουμε την διαφωνία Σιάντου με τον Ιωαννίδη που για να πειστεί ο δεύτερος παρόλο πού είναι κούτβης ο Σιάντος του κολλάει το περίστροφο στο κεφάλι.

Να πως μας το περιγράφει ο συγγραφέας Dominique Eudes – στο έργο του Οι καπετάνιοι.

Ο Σιάντος ανοίγει απότομα τη συζήτηση του Πολιτικού Γραφείου.

_Πρέπει να ξαναρχίσουμε τις διαπραγματεύσεις και να επικυρώσουμε τις συμφωνίες. [Του Λιβάνου].

Ο Ιωαννίδης αντιδρά.

_Όχι μόνο δεν πρέπει να τις επικυρώσουμε αλλά και να προετοιμαστούμε να χτυπήσουμε τους Άγγλους.

Ξεσπάει φοβερός καυγάς. Ο Σιάντος ο γλυκός, ο Σιάντος που του αρέσει να πείθει και να μην τρομοκρατεί, κάνει μια χειρονομία που αποτελεί παραφωνία με το κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του :

Βγάζει το πιστόλι και σημαδεύει τον Ιωαννίδη. Είναι η γραμμή. Δεν μπορεί να πει τίποτα περισσότερο.

Σελίς 141.

Έτσι επικυρώθηκε η συμφωνία του Λιβάνου.

Ενδιαφέρον προκαλεί η σύμπτωση του κούτβη και μέλος του ΚΚΣΕ Πέτρου Ρούσου να παρίσταται σε δύο καθοριστικές στιγμές του κινήματος.

Στην 6η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ του 1941

και στην Συμφωνία του Λιβάνου που στο Κάιρο αναζητά επαφή με την σοβιετική πρεσβεία.

Ας δούμε τι μας λέει και ο γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ Θανάσης Χατζής. Τη θέση αυτή διατήρησε μέχρι τον Αύγουστο του 1944, όταν διαφώνησε με τη Συνθήκη του Λιβάνου και αντικαταστάθηκε από τον Παρτσαλίδη.

Γενικά θεωρούμε πώς ή έαμική αντιπροσωπεία, στήν πρώτη της αποστολή στό έξωτερικό άπότυχε όλοκληρωτικά καί ζημίωσε σοβαρά τό έθνικο -απελευθερωτικό κίνημα τού ελληνικού λαού. Ή κύρια ευθύνη άνήκει, βέβαια, στήν ανώτατη ήγεσία τού κινήματος καί συγκεκριμένα στόν στενό ήγετικό πυρήνα τού ΚΚΕ.

Ή αντιπροσωπεία ακολούθησε τήν γραμμή πού είχε χαραχτεί μέ τό γράμμα τού ΚΚΕ πρός τά άστικά κόμματα γιά πανεθνική ένότητα καί στενή συνεργασία στό ζήτημα τής Απόσπασης δήλωσης τού βασιλιά πώς δέν θά γυρίσει στήν Ελλάδα πρίν νά γίνει δημοψήφισμα.

Ή ευθύνη όμως τής ήγεσίας δέν άπαλάσσει άπό εύθύνες τά μέλη τής αντιπροσωπείας πού πήγε στό Κάϊρο. Ήσαν ανώτατα στελέχη οί περισσότεροι καί έπρεπε νά προστατέψουν τά συμφέροντα τού λαού καί τού κινήματος.

ΧΑΤΖΗΣ . Η ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ. ΤΟΜΟΣ 2 - ΣΕΛΙΣ 328

Άλλο ένα ενδιαφέρον βιβλίο είναι το: Η Εθνική Αντίσταση στη Μέση Ανατολή του Βασίλη Νεφελούδη – Τόμος 1ος (1981, Θεμέλιο).

Να δούμε μερικά αποσπάσματα.

Σελίδα 131 εδώ ξαναβρίσκουμε τον Πέτρο Ρούσο.

Μία μέρα προτού ξεκινήσει το Συνέδριο του Λιβάνου.

Ή στροφή στήν «έλληνική πολιτική» τής Σοβιετικής Ενωσης, άρχίζει νά διαμορφώνεται μετά τήν άποστολή, στίς 16 Μαΐου 1944, τού τηλεγραφήματος πρός τόν Τσώρτσιλ, άπό τούς Π. Ρούσσο, Μ. Πορφυρογένη καί Άλ. Σβώλο, όπου οί τρεις προαναφερόμενοι, σάν «Αντιπρόσωποι τής μαχομένης Ελλάδος», έκφράζανε «εύσεβάστως τόν θαυμασμόν» τους καί τόν εύχαριστούσαν «διά τό ένδιαφέρον του ύπέρ τής χώρας μας καί τό μέλλον της».

Στό παράρτημα παραθέτουμε πλήρες τό κείμενο τού έπαίσχυντου αυτού τηλεγραφήματος, πού αποτελεί μνημείο δουλοφροσύνης καί ξεκάθαρο δείγμα πολιτικού αποπροσανατολισμού.

Τό τηλεγράφημα εκείνο (σωστό προσκυνοχάρτι), έκτός άπό τά άλλα, έδινε τήν είκόνα μιας πλήρους, χωρίς όρους καί χωρίς αρχές, «νομιμοφροσύνης» τών τριών έκπροσώπων τού έαμικού κινήματος απέναντι στήν αγγλική ήγεσία καί στήν «έλληνική πολιτική» της.

Και στις σελίδες 191-196 (αποσπάσματα) βλέπουμε την πραξικοπηματική ενέργεια της ηγεσίας του ΚΚΕ και ενάντια στις αποφάσεις του ίδιου του κόμματος για την καταστρατήγηση του Ιδρυτικού του ΕΑΜ.

Στην 8η όλομέλεια τής Κ.Ε. του ΚΚΕ, συνέρχεται τόν Δεκέμβριο τού 1942 ή δεύτερη πανελλαδική συνδιάσκεψη.

Αυτή ή δεύτερη πανελλαδική συνδιάσκεψη προσδιορίζει σάν φορέα πού θά διενεργήσει τό δημοψήφισμα καί τίς έκλογές γιά τή συντακτική συνέλευση, μιά «προσωρινή κυβέρνηση άπό τά κόμματα καί τίς όργανώσεις, πού άγωνίσθηκαν σύμφωνα μέ τούς σκοπούς τού 'Εθνικού 'Απελευθερωτικού Μετώπου». Αύτό ένα καί δεύτερο τό ότι τοποθετεί τό χρόνο συγκρότησης αύτής τής προσωρινής κυβέρνησης «άμέσως μετά τό διώξιμο τού ξένου καταχτητή.

Σχεδόν ταυτόχρονα μέ τήν εύθυγράμμιση στό θέμα τού χρόνου έπιστροφής τού βασιλιά, λίγο πρίν άπό τή μετάβαση τής έαμικής άντιπροσωπείας στό Κάιρο, σημειώνεται μέ τό «γράμμα τοΰ ΚΚΕ πρός τούς άρχηγούς τών κομμάτων» (24 ' Ιουνίου 1943) μιά άκόμα πολύ ούσιώδης υποχωρητική μετατόπιση σέ θεμελιώδεις προγραμματικές θέσεις τού ΚΚΕ καί τού ΕΑΜ, σ ' ό,τι άφορά κυρίως τήν προσωρινή μεταβατική κυβέρνηση.

Στό Ιδρυτικό τού ΕΑΜ, πού ύπογράφηκε στίς 28 Σεπτεμβρίου 1941 άπό τούς άντιπρόσωπους τού ΚΚΕ, τού ΣΚΕ, τής ΕΛΔ καί τού ΑΚΕ, όρίζεται σάν σκοπός τού Μετώπου: ...«β) Ό σχηματισμός προσωρινής Κυβερνήσεως τού ΕΑΜ, άμέσως μετά τήν έκδίωξιν τών ξένων κατακτητών, μοναδικός σκοπός τής όποιας θά είναι ή προκήρυξη έκλογών διά συντακτικήν έθνοσυνέλευσιν, μέ βάσιν τήν άναλογικήν, Για να ό λαός άποφανθή κυριαρχικώς έπί τού τρόπου τής διακυβερνήσεώς του. γ)' Η κατοχύρωσις τού κυριαρχικού τούτου δικαιώματος τού 'Ελληνικού Λαού, όπως άποφανθή περί τού τρόπου τής διακυβερνήσεώς του, άπό πάσαν άντιδραστικήν άπόπειραν, ήτις θά τείνη νά έπιβάλη είς τόν λαόν λύσεις άντιθέτους πρός τάς έπιθυμίας του καί ή έκμηδένισις δι ' όλων τών μέσων τοΰ ΕΑΜ καί τών όργάνων πού τό αποτελούν, πόσης τοιαύτης άποπείρας»... Είδαμε πώς ή ίδια θέση ούσιαστικά έπαναλαμβάνεται στήν πολιτική άπόφαση τής πανελλαδικής συνδιάσκεψης τού ΚΚΕ τόν Δεκέμβριο τοΰ 1942.

Τόν 'Ιούνιο τού 1943, μέ τό «γράμμα πρός τούς άρχηγούς τών κομμάτων», τό υπογραμμένο άπό τό γραμματέα τής Κεντρικής 'Επιτροπής τού ΚΚΕ Γεώργιο Σιάντο, έγκαταλείπεται ή προγραμμματική θέση τού ιδρυτικού τού ΕΑΜ καί δηλώνεται, έπίσημα, ότι τό ΚΚΕ προσχωρεί στίς θέσεις τού συμφώνου τών δημοκρατικών κομμάτων, πού είναι σαφώς διαφορετικές άπό εκείνες τού ΕΑΜ.

'Αντιγράφουμε:

«' Αξιότιμε Κύριε, έχομεν ύπ ' όψει τό σύμφωνον τών δημοκρατικών κομμάτων, πού άφορά τήν διευθέτησιν τού έσωτερικού ζητήματος. Φέρομεν είς γνώσιν σας, καθώς καί εις γνώσιν τών λοιπών δημοκρατικών κομμάτων ότι τό Πολιτικόν Γραφείον τής Κ.Ε. τοΰ ΚΚΕ δέχεται άνεπιφυλάκτως, άπό τό σύμφωνον αυτό, τά άκόλουθα σημεία: Τό πρώτον σημείον είναι εκείνο είς τό όποιον τό σύμφωνον άναφέρει ότι "άμα τή καταλλήλω στιγμή θέλει έπιδιωχθή ό σχηματισμός κυβερνήσεως έκ τών συνεργαζομένων κομμάτων καί άλλων τυχόν προσώπων, Για να λάβη αυτή τόν χαρακτήρα κυβερνήσεως έθνικής ένώσεως, ήτις θά έκπροσωπή, ούτω, είς τήν όλότητά του τόν έλληνικόν λαόν. ' Η κυβέρνησις αυτή θέλει έπιδιώξη τήν κατά τό δυνατόν ταχύτερον χρόνον λύσιν τού πολιτειακού ζητήματος, διά τής ένεργείας έλευθέρου δημοψηφίσματος, ύποχρεουμένων τών κομμάτων Γνα ταχθώσιν κατά τήν διενέργειάν του ύπέρ τής άβασιλεύτου δημοκρατίας". Τό δεύτερον σημείον είναι εκείνο είς τό όποιον άναφέρεται ότι "ή Κυβέρνησις θέλει προκηρύξη έκλογάς, κατά τόν πλέον δυνατόν ταχύτερον χρόνον, συντακτικής συνελεύσεως, διά τήν ψήφισιν τοΰ καταστατικού χάρτου τής χώρας". Τό τρίτον σημείον είναι ότι "τά κόμματα άναλαμβάνουν τήν ύποχρέωσιν ίνα αντιταχθούν κατά πάσης δικτατορικής βλέψεως όπουενδήποτε προερχομένης"... Διά νά πραγματοποιηθούν οί άνωτέρω σκοποί, τό Κομμουνιστικόν Κόμμα τής ' Ελλάδος είναι πρόθυμον νά διαθέση, είς μίαν είλικρινή συνεργασίαν μέ τά δημοκρατικά κόμματα, όλας του τάς υλικάς καί ήθικάς δυνάμεις»... (δ.π., σελ. 151-2).

Ή αντίφαση

Μέ τό γράμμα αύτό, πρός τούς άρχηγούς τών κομμάτων, τό ΚΚΕ προσχωρεί στή θέση τών άστικών κομμάτων, σύμφωνα μέ τήν όποια ή προσωρινή μεταβατική κυβέρνηση θά συγκροτηθεί άπό τά συνεργαζόμενα κόμματα καί άλλα τυχόν πρόσωπα. "Ας σημειωθεί ότι τό σύμφωνο ύπογράφηκε έρήμην τοΰ ΚΚΕ, χωρίς τή συμμετοχή του στίς διαπραγματεύσεις καί στίς έπεξεργασίες πού προηγήθηκαν. Καί, προπάντων, άς σημειωθεί, δτι τό σύμφωνο αγνοεί πλήρως τήν ύπαρξη καί τό ρόλο τών Αντιστασιακών όργανώσεων, ατό σύνολό τους, καί τίς άποκλείει έκ προοιμίου Ακόμα καί άπό τή συμμετοχή τους στήν προσωρινή κυβέρνηση.

Λίγους μήνες πρίν, τόν 'Απρίλιο του 1943, μέ άπόφασή του, τό

Πολιτικό Γραφείο τού ΚΚΕ ξεσκέπαζε καί στηλίτευε τήν άντιεαμική δραστηριότητα τής ήγεσίας των άστικών κομμάτων:

«ΟΙ λεγόμενοι πολιτικοί άρχηγοί βάλλουν κι αύτοί στόν Ίδιο στόχο μαζί μέ τόν καταχτητή, τόν Λογοθετόπουλο καί τόν παγκαλικό Ταβουλάρη. Άρνούνται τήν άποκατάσταση τής έθνικής ένότητας Εναντι τού καταχτητή, συκοφαντούν τήν έθνικο-απελευθερωτική δράση τού ΚΚΕ, τού ΕΑΜ καί των άνταρτικών δυνάμεών του, όργανώνουν άντιανταρτικά σώματα κατά των άνταρτών τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί σιωπούν Εγκληματικά γιά τόν βίαιο καί βάρβαρο έξανδραποδισμό τοΰ Ελληνικού λαού, τής Ελληνικής Μακεδονίας καί Θράκης, γιά τήν Εξόντωση των Εβραίων καί γιά τόν κίνδυνο τής γενικής πολιτικής Επιστράτευσης»... (δ.π., σελ. 138). Ή άντίφαση είναι κραυγαλέα.

Καί άκόμα, τέσσερις μήνες πιό πρίν, στήν πολιτική άπόφαση τής πανελλαδικής συνδιάσκεψης τού Δεκεμβρίου 1942, διαβάζουμε: «Μερικοί άρχηγοί καί παράγοντες παλιών άστικών κομμάτων καί Ιδιαίτερα τά υπολείμματα τής 4ης Αύγούστου καί τά κόμματα καί όργανώσεις πού συνδέονται μέ τόν Γλύξμπουργκ καί τήν κυβέρνησή του, Ενώ άρνούνται τήν Εθνική Ενότητα, συμφωνούν άπόλυτα στήν καταπολέμηση τοΰ 'Εθνικού 'Απελευθερωτικού Μετώπου καί τού Κομμουνιστικού Κόμματος. Φοβούμενοι τή θέση καί τά παλιά προνόμιά τους άπό τήν άποκατάσταση τών Ελευθεριών καί τών δικαιωμάτων τού Ελληνικού λαού, βάζουν πάνω άπό τά Εθνικά συμφέροντα τά Ιδιαίτερα πολιτικά καί κομματικά συμφέροντά τους, διασπούν τήν Εθνική μας Ενότητα καί τόν έθνικο-απελευθερωτικό μας άγώνα, πράγμα πού, άντικειμενικά, είναι σέ βάρος τής ' Ελλάδας καί πρός όφελος τών ξένων κατακτητών»...

Τί ήταν αύτό πού μεσολάβησε στό Εξάμηνο άπό τόν Δεκέμβριο τού 1942 ή στό τρίμηνο άπό τόν 'Απρίλιο τού 1943 μέχρι τόν 'Ιούνιο τοΰ 1943, καί πού δικαιολογεί ή πού Εξηγεί τή μετατόπιση τού ΚΚΕ πάνω σ' Ενα τόσο σοβαρό προγραμματικό θέμα; Κατά τίς διαπιστώσεις καί τίς όμολογίες φίλων καί Εχθρών, τό 1943, τό ΚΚΕ καί τό ΕΑΜ, όχι μόνο δέν Εχασαν θέσεις, άλλά, άντίθετα, άναπτύχθηκαν, σέ μεγάλο βαθμό όργανωτικά καί Εκαναν πιό αίσθητή τή μαζική πολιτική δραστηριότητα καί τή στρατιωτική άντιστασιακή δράση τους. Πρέπει, συνεπώς, νά αποκλειστεί ή Εκδοχή άτι λόγοι Εξασθένισης ή άδυναμίας όδήγησαν στήν Εγκατάλειψη τών άρχικών προγραμματικών

θέσεων. Λείπουν άκόμα πολλά άπό τά στοιχεία πού θά μπορούσαν νά φωτίσουν πλήρως τό πρόβλημα αυτό. Τό έρώτημα πάντως παραμένει καί τό ζήτημα είναι άνοιχτό γιά τήν ιστορική έρευνα.

Τό δεύτερο, τό σχετικό μέ τήν άλλαγή θέσης έρώτημα, τυπικό στή μορφή του άλλά πάρα πολύ ούσιώδες στό βάθος, είναι: Μέ ποιό δικαίωμα ή ήγεσία τού ΚΚΕ άλλαξε τίς προγραμματικές θέσεις πού περιέχονταν στό ιδρυτικό τού ΕΑΜ χωρίς τή συγκατάθεση τών άλλων κομμάτων πού υπέγραψαν τό Ιδρυτικό; Καί μέ ποιό δικαίωμα τό Πολιτικό Γραφείο άλλοίωσε καί ούσιαστικά έγκατέλειψε τίς θέσεις τής πανελλαδικής συνδιάσκεψης καί τής όλομέλειας τής Κεντρικής 'Επιτροπής;

Γιατί, πέρα άπό κάθε άμφισβήτηση, οί θέσεις τού γράμματος τού Σιάντου πρός τούς άρχηγούς τών κομμάτων άνατρέπουν εκείνες τίς συνδιάσκεψης καί τής Κεντρικής 'Επιτροπής στό ίδιο θέμα.

"Αν τήν άλλαγή αυτή στίς θέσεις, πάνω στό ζήτημα τής προσωρινής κυβέρνησης, τίς συνδυάσει κανείς καί μέ ένα άλλο σημαντικό γεγονός —πού χρονικά συμπίπτει μ' αύτή τήν άλλαγή— μέ τήν υπογραφή, δηλαδή, τού «συμφώνου ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί Στρατηγείου Μέσης 'Ανατολής» (5 'Ιουλίου 1943), πού πρόβλεπε τή δημιουργία «Κοινού Γενικού Στρατηγείου 'Ανταρτών» καί τήν υπαγωγή του στό Γενικό Στρατηγείο Μέσης 'Ανατολής, μπορεί νά αντιληφθεί τήν έκταση καί τό βάθος τής στροφής, πού άρχίζει νά συντελείται άπό τήν άνοιξη τού 1943, καί πού, αφού πέρασε άπό όρισμένες παλινδρομήσεις, άποκορυφώθηκε μετά ένα χρόνο, στή συμφωνία τού Λιβάνου.

'Όπως βλέπουμε, άλλαγή προγραμματικών έπιδιώξεων συντελείται μέσα στό 1943 καί μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο άντικανονικό καί αυθαίρετο, χωρίς νά αποφασιστεί ή άλλαγή άπό τά άρμόδια κομματικά καί έαμικά όργανα, δηλαδή έρήμην τής Κεντρικής 'Επιτροπής τού ΚΚΕ καί τής Κεντρικής 'Επιτροπής τού ΕΑΜ, πάνω στό θεμελιακά ούσιώδες θέμα τού ποιός είτε ποιοι καί μέ ποιά σύνθεση θά σχηματίσουν τήν προσωρινή μεταβατική κυβέρνηση.

Μέ τή συγκατάθεση τού Π.Γ. του, τό ΚΚΕ παραιτείται άπό τή διακηρυγμένη, μέ τό Ιδρυτικό τού ΕΑΜ καί μέ άλλεπάλληλες άποφάσεις τής Κεντρικής του ' Επιτροπής, έπιδίωξη τού σχηματισμού προσωρινής κυβέρνησης άπό τίς δυνάμεις πού διεξάγουν τόνέθνικο-απελευθερωτικό άγώνα.

Δέχεται νά σχηματιστεί ή προσωρινή κυβέρνηση άπό τά κόμματα καί «άλλα τυχόν πρόσωπα» καί ουσιαστικά, γλυστρά καί μετατοπίζεται άπό τήν άρχική θέση τής πάλης γιά τήν ένότητα των οργανώσεων καί των κομμάτων πού συμμετέχουν στόν Αγώνα έναντίον τών καταχτητών, στή θέση τής ένότητας των «έθνικών δυνάμεων», όπως αύτές έκφράζονται άπό τίς ήγεσίες τών κομμάτων, πού δέν κούνησαν ούτε τό δακτυλάκι τους έναντίον τού κατακτητή, πού κατά τήν έπίσημη όμολογία τού Γ. Παπανδρέου, στή Διάσκεψη τού Λιβάνου, ήταν οί άρνητές καί οί άπόντες τού έθνικο-απελευθερωτικού άγώνα.

Αύτό είναι τό μεγάλο θέμα πάνω στό όποιο έγινε ή ιστορική υποχώρηση άπό τήν κομματική ήγεσία, μιά υποχώρηση πού άρχισε άπό τό 1943 καί όλοκληρώθηκε μέ τίς συμφωνίες τού Λιβάνου, τής Καζέρτας καί τής Βάρκιζας.

Σέ σχέση μ ' αύτό τό βασικό θέμα τής σύνθεσης τής προσωρινής μεταβατικής κυβέρνησης, ό χρόνος έπιστροφής τοΰ βασιλιά στήν ' Ελλάδα είχε άσύγκριτα μικρότερη σημασία.

Ή εύθυγράμμιση τής ήγεσίας τού ΚΚΕ μέ τίς ήγεσίες τών άστικών κομμάτων στό θέμα τού χρόνου έπιστροφής τού βασιλιά, όταν οί ήγεσίες αύτές εξαντλούσαν τόν «δημοκρατικό ριζοσπαστισμό» τους στό θέμα αύτό καί άνέπτυσσαν άπροκάλυπτη άντιεαμική δράση, συντελούσε στόν άποπροσανατολισμό τού λαού μέ τήν άπόσπαση τής προσοχής του άπό τά πραγματικά κρίσιμα προβλήματα τού έθνικο-απελευθερωτικού άγώνα, άνάμεσα στά όποια τό πρόβλημα τής προσωρινής κυβέρνησης ήταν ζωτικής σπουδαιότητας, στήν περίοδο αύτή. Γιά τό ρόλο τών παλιών (τών παραδοσιακών) άστικών κομμάτων, στήν περίοδο αύτή, ιδιαίτερα ένδιαφέρουσα είναι ή μαρτυρία τού Κομνηνού Πυρομάγλου, όπως μάς τήν άφησε διατυπωμένη στό βιβλίο του «Ό Δούρειος "Ιππος», σελ. 196-197:

«..."Οπως άντιλαμβάνεται ό άναγνώστης, ή συμμαχία έναντίον όλοκλήρου τής 'Εθνικής 'Αντιστάσεως άρχίζει νά διαρθρώνεται. Καί όσο περισσότερο πλησιάζουμε πρός τό τέλος τού πολέμου, πρός τή νίκη τών Συμμάχων, τόσο καί περισσότερο ή συμμαχία θά γίνεται πιό μαχητική, πιό έπιθετική. Στήν άρχή τού εθνικού άγώνος, ή άντιδραστική, ή συντηρητική παράταξις είχε πανικοβληθή άπό τήν έθνική καί πολιτική έξόρμηση τού ' Ελληνικού Λαού. Τό ΕAM, ό ΕΔΕΣ, ή ΕΚΚΑ δέν έξέφρασαν μαχητικά μόνο τούς πόθους τής έθνικής άπελευθερώσεως. "Εγιναν καί οί φορείς καί οί δυναμικοί εκπρόσωποι καί άγωνιστές μιας πολιτικής άναγεννήσεως τής χωράς, μετά την άπελευθέρωσιν. Οι πολέμιοι τού προπολεμικού καθεστώτος, τής προπολεμικής πολιτικής καί κοινωνικής άποτελματώσεως. Φυσικόν ήταν, όλες αυτές οί άντιδραστικές ή συντηρητικές δυνάμεις νά καραδοκούν καί νά άρπάξουν τήν πρώτη ευκαιρία πού θά τούς έδίδετο γιά μιά άποτελεσματική άντεπίθεση έναντίον τής 'Εθνικής 'Αντιστάσεως. Καί έπειδή ήταν βέβαιοι δτι ή μεγίστη πλειοψηφία τού ' Ελληνικού Λαού άσπαζότανε καί ακολουθούσε τούς σκοπούς τής 'Εθνικής 'Αντιστάσεως, ή μόνη μορφή μάχης πού τούς άπέμενε ήταν ή μάχη τής διαβρώσεως καί τής συκοφαντήσεως, μέ συμμάχους "Ελληνες καί ξένους, έκείνους πού έπεδίωκαν τήν έπάνοδο στό προπολεμικό καθεστώς. Έτσι, όχι τά λάθη καί τά σφάλματα πού διέπραξαν οί ήγεσίες των διαφόρων 'Εθνικών 'Οργανώσεων, άλλά καί αυτή ή ίδια ή 'Εθνική 'Αντίστασις, χωρίς σφάλματα καί λάθη, ήταν γιά όλους αυτούς "έθνική προδοσία". Τούς χαρακτηρισμούς αυτούς, δέν τούς έδέχθη μόνον τό ΕΑΜ. Τούς δεχθήκαμε καί ημείς, ή ήγεσία τού ΕΔΕΣ άπό τήν άρχή τού 'Εθνικού Άγώνος, πολύ πρίν άκόμα μάς έπιτεθή ό ΕΛΑΣ. Ήταν, άλλωστε, ή καλλίτερη τακτική γιά νά διασπασθή ό δημοκρατικός κόσμος. Ηταν ό καλλίτερος τρόπος νά εξωθηθεί ή 'Εθνική Αντίστασις πρός τήν άλληλοεξόντωσίν της.

»Ό πολιτικός αυτός άντικειμενικός σκοπός δέν μπορούσε παρά νά ένώση, πρός τό τέλος τού πολέμου, δοσιλόγους, καιροσκόπους, άντιδραστικούς, βασιλόφρονες, δικτατορικούς, Γερμανούς, "Αγγλους, 'Αμερικανούς, καί τέλος όλους έκείνους, μεταξύ αυτών καί άλλων, πού προετοίμαζαν τήν έπάνοδο πρός τό προπολεμικό καθεστώς, λίγο πρίν άπό τήν τελική νίκη τών Δυτικών Δημοκρατιών. Τής προετοιμασίας αυτής θά ήγηθή ή Βρετανική πολιτική, σέ ό,τι άφορά τήν 'Ελλάδα, αφού έπιβάλη σιωπή καί υποταγή στούς υπευθύνους έκείνους Βρετανικούς παράγοντες, πού δέν συμφωνούν μέ τήν γραμμή πού έχάραξε καί αφού άπομονώση καί τήν υπεύθυνη γνώμη καί αυτών τών έκπροσώπων τού 'Αγγλικού 'Εργατικού Κόμματος στήν Βρετανικήν Κυβέρνησιν. ' Αφού παρέσυρε τό ΕΑΜ καί τό ΚΚΕ σ ' ένα πολιτικό άδιέξοδο, τό όποιον άπό κακήν έκτίμησιν καί έλλειψιν ψυχραιμίας, ήγαγε στήν άνάγκη μονοπωλήσεως τού 'Εθνικού Άγώνος, θά στραφή ύστερα πρός τίς άμυνόμενες 'Εθνικές 'Ομάδες Ελλήνων 'Ανταρτών καί τόν ΕΔΕΣ, γιά νά τούς δημιουργήση συνθήκες υποταγής καί, άν όχι, διαλύσεώς τους»...

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ.

Την ίδια πολιτική έχουμε και με την συμφωνία της βάρκιζας που δεν ήθελε η ηγεσία του ΚΚΕ την νίκη αλλά τον συμβιβασμό.

Όπως είχε γράψει και ο Παπανδρέου [Επιστολή του Γεωργίου Παπανδρέου στην «Καθημερινή» (δημοσιεύτηκε στις 2 Μαρτίου 1948)].

Η διαφωνία μου είναι απόλυτος. Οχι ότι δεν υπήρξε «δώρον του Υψίστου» ο Δεκέμβρης… Αλλά ότι «θα τους τα εδίναμε όλα…». Διότι συνέβαινεν ακριβώς το αντίθετον: «Τους τα επαίρναμεν όλα…»

Συμπληρώνω, τους έπαιρναν ακόμα και την φυσική παρουσία τους δηλαδή την ζωή τους.

Ό κύριος λόγος που εξωθήθηκε η κοινωνία στον εμφύλιο πόλεμο.

Έτσι βλέπουμε μία ηγετική ομάδα στο ΚΚΕ που θέλει να συμβιβαστεί πάση θυσία μέ το παλιό καθεστώς ανατρέποντας πραξικοπηματικά  αποφάσεις του ίδιου του κόμματος.

Στενομυαλιά; Ηλιθιότητα; Κάποιοι από αυτούς πράκτορες των άγγλων;  πράκτορες σοβιετικών; κάποια μείξη αυτών ή και όλων;

δεν έχουμε απάντηση από την ιστορία.

Πολιτική κρίση Καΐρου (1944)

Στη σύγχρονη ελληνική ιστορία και στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως πολιτική κρίση Καΐρου χαρακτηρίστηκε η περίοδος που ακολούθησε στο Κάιρο, μετά το Συνέδριο του Λιβάνου, χρονικής διάρκειας 2,5 μηνών και η οποία φέρεται να έληξε στις 17 Αυγούστου του 1944. Ουσιαστικά, επρόκειτο για υπαναχώρηση της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας στους όρους της Συμφωνίας του Λιβάνου, ή του Εθνικού Συμβολαίου, όπως αυτό είχε συνομολογηθεί για τη συμμετοχή της στη σχεδιαζόμενη κυβέρνηση εθνικής ενότητας, το οποίο στο μεταξύ είχε απορρίψει το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ στην Ελλάδα. Τελικά, η κρίση διευθετήθηκε από το ίδιο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ που συμφώνησαν με το αγγλικό βέτο για τη μη αλλαγή του Πρωθυπουργού.

Ιστορικό

Αμέσως μετά τη λήξη των εργασιών του Συνεδρίου του Λιβάνου και τη συνομολόγηση του λεγομένου Εθνικού Συμβολαίου, όλοι οι σύνεδροι αυτού, με μέριμνα των Άγγλων, μετέβησαν αεροπορικώς στο Κάιρο για τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας και εγκαταστάθηκαν στο ξενοδοχείο «Σέπερτ», που μετά τον πόλεμο κατεδαφίστηκε. Εκεί, η αντιπροσωπεία του ΕΑΜ περίμενε κάποιο μήνυμα από την Ελλάδα προκειμένου να εξουσιοδοτηθούν τα μέλη της για να ορκιστούν υπουργοί, χωρίς να γνωρίζουν την από 19 Μαΐου καταγγελία του Εθνικού Συμβουλίου που είχε σταλεί στο Συνέδριο και είχαν παρακρατήσει οι Άγγλοι.

Οργή στα «βουνά»

Το ιστορικό κτίριο που συνεδρίαζε το Εθνικό Συμβούλιο (ΠΕΕΑ) στους Κορυσχάδες Ευρυτανίας

Στην αναμονή αυτή, έφθασε από τα «βουνά» (τους Κορυσχάδες Ευρυτανίας, όπου συνεδρίαζε το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ), κάποιο τηλεγράφημα που ζητούσε εξηγήσεις για τις υποχωρήσεις της αντιπροσωπείας στο Συνέδριο, παρά τις εντολές που είχαν δοθεί, και που ουσιαστικά αποδοκίμαζε την αντιπροσωπεία για τις πράξεις της. Τότε, ο Αλέξανδρος Σβώλος, αρχηγός της αντιπροσωπείας, θεωρώντας ότι είχε θιγεί αποφάσισε να παραιτηθεί. Λόγω της άρνησης όμως των υπολοίπων να τη δεχτούν, αποφασίστηκε να επιστρέψει στην Ελλάδα ο Στέφανος Σαράφης προκειμένου να «διαφωτίσει» την ΠΕΕΑ επί των εργασιών και των αποφάσεων που λήφθηκαν στο Συνέδριο. Έτσι, επέστρεψε αεροπορικώς στο αεροδρόμιο Νεράιδας[1]. Στο ίδιο αεροδρόμιο έφθασε, μία ημέρα μετά, και ο εκπρόσωπος του ΕΔΕΣ στο Κάιρο, Κ. Πυρομάγλου.

Στις 28 Ιουνίου, μετά παρέλευση 40 ημερών από τη συνομολόγηση της Συμφωνίας του Λιβάνου, και λόγω της συνεχιζόμενης απραξίας εκ μέρους των ΕΑΜικών να προσέλθουν για συμμετοχή τους στη νέα κυβέρνηση, ο Γεώργιος Παπανδρέου σε ραδιοφωνική ομιλία του προς τον ελληνικό λαό καταγγέλλει ευθέως το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ για υπαναχώρηση θέτοντας το προ των ευθυνών του. Τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 2 Ιουλίου, αναλογιζόμενος τα της απελευθέρωσης της Ελλάδας, τηλεγραφεί στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου όπως ενημερώσει τη βρετανική κυβέρνηση περί της αναγκαιότητας παρουσίας βρετανικών στρατευμάτων, κατά την απελευθέρωση της χώρας, προς αποτροπή του ορατού πλέον κινδύνου ελληνικού εμφυλίου πολέμου[2].

Οι νέοι όροι

Τελικά, στις 2 Ιουλίου, την ίδια ημέρα της αποστολής του παραπάνω τηλεγραφήματος, φθάνει στο Κάιρο τηλεγράφημα[3] της κοινής επιτροπής του ΕΑΜ, της ΠΕΕΑ και του ΚΚΕ, προς την αντιπροσωπεία, και ξεκαθάριζε μεν τις θέσεις των παραπάνω πλην όμως έθετε όρους «έξι σημείων» που ουσιαστικά αποτελούσαν επανάληψη των αρχικών αξιώσεων που είχαν, όμως, απορριφθεί στο Συνέδριο.[4]

Τα έξι σημεία αυτά ήταν:

Πρώτον. Επανόρθωσις υπέρ μαχομένου έθνους λεχθέντων περί τρομοκρατίας κατά παραβίασιν συμφωνίας Λιβάνου Στοπ.

Δεύτερον. Ρητή αποσαφήνισις των εν Λιβάνω συμφωνηθέντων κατά δήλωσιν Σαράφη-Πορφυρογένη ότι σημερινός χαρακτήρ και οργάνωσις ΕΛΑΣ παραμείνη ως έχει μέχρις απελευθερώσεως, πράγμα όπερ εξυπηρετεί σημερινήν μορφή πολέμου και ανάγκην διατηρήσεως μαχητικότητος Στοπ. Φυσικά ΕΛΑΣ ενταχθή αμέσως, υπό ενιαίαν κυβέρνησιν και Αρχιστράτηγον και ενοποιηθή μετ΄ άλλων ανταρτικών ομάδων Στοπ.

Τρίτον. Αρχιστράτηγον αποδεχόμεθα τον (.......) στοπ. Αν ούτος παραμείνη εξωτερικόν, διοικητής ανταρτικών διορισθή αξιωματικός ΕΛΑΣ Στοπ. Αν εγκατασταθή Ελευθέραν Ελλάδα, επιτελάρχης διορισθή αξιωματικός ΕΛΑΣ Στοπ.

Τέταρτον. Αποφυγή πάσης θανατικής εκτελέσεως δια στάσιν Μέσης Ανατολής και χορήγησις αμνηστίας μετά ολοκλήρωσιν κυβερνήσεως Στοπ. Ανασυγκρότησις ενόπλων δυνάμεων Μέσης Ανατολής υπό ενιαίας κυβερνήσεως με κριτήριον ανάγκην υπάρξεως αξιομάχου στρατού πιστού σκοπού εθνικού και συμμαχικού πολέμου αποκλειομένων δεδηλωμένων πεμπτοφαλαγγιτών φασιστών Στοπ.

Πέμπτον. Επί αναλογίας 15 (δέκα πέντε) συνολικώς Υπουργείων και Υφυπουργείων πέντε Υπουργεία και εν Υφυπουργείον Στοπ. Υπουργείον Εσωτερικών και Υφυπουργείον Στρατιωτικών δια ΠΕΕΑ Στοπ. Επίσης Υπουργεία Δικαιοσύνης, Παιδείας, Γεωργίας, Εργασίας, Προνοίας Στοπ. Εν τούτων λάβη "Δημοκρατική Ένωσις" Στοπ.

Έκτον. Ρητή συμφωνία αμέσου ελεύσεως κλιμακίου Ελευθέραν Ελλάδα, οπότε διαλυθώσιν ΠΕΕΑ και Εθνικόν Συμβούλιον Στοπ".

Σημείωση: Οι παραπάνω όροι δίδονταν σε μορφή τελεσίγραφου καταλήγοντας πως αν δεν γίνουν δεκτοί η ΕΑΜική επιτροπή θα διατασσόταν να επιστρέψει στην Ελλάδα. Αρχιστράτηγος του τρίτου όρου προβαλλόταν ο Αλέξανδρος Οθωναίος. Παραμένει άγνωστος ο λόγος της απάλειψης του ονόματός του στο αρχειακό κείμενο του ΚΚΕ.

Διαπραγματεύσεις Παπανδρέου

Έτσι, στις 6 Ιουλίου, ο Γεώργιος Παπανδρέου φέρνει το θέμα προς συζήτηση στο υπουργικό συμβούλιο, που, στο μεταξύ, είχε σχηματίσει. Αφού έλαβε τη σύμφωνη γνώμη του, την επομένη 7 Ιουλίου, ανήγγειλε ραδιοφωνικά ότι οι νέοι όροι απορρίπτονται γιατί «ανατρέπουν την βάσιν της Συμφωνίας του Λιβάνου», λέγοντας μεταξύ άλλων και καταλήγοντας στο μήνυμά του:

.......Με τους νέους όρους ζητείται μεταξύ άλλων η κυβέρνησις να απαρτισθή από δεκαπέντε μέλη και εκ τούτων τα επτά να ανήκουν στο ΕΑΜ. Αλλά σημασίαν δεν έχει μόνο ο αριθμός. Ακόμη μεγαλυτέραν έχει το είδος των Υπουργείων. Ζητούνται: Υφυπουργείον Στρατιωτικών και Υπουργεία Εσωτερικών, Δικαιοσύνης, Παιδείας, Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας. Ο Στρατός, λοιπόν, με την αμετάβλητον διατήρησιν του ΕΛΑΣ, την οποίαν επίσης αξιώνουν, θα είναι ιδικός των. Αλλά δεν θα είναι μόνον ο Στρατός ιδικός των. Με το Υπουργείον Εσωτερικών, το οποίον διεκδικούν, θα έχουν επίσης τον έλεγχον της Χωροφυλακής και της Αστυνομίας. Θα έχουν επίσης τον έλεγχον όλης της Διοικήσεως και της Δικαιοσύνης. Και θα έχουν, προσθέτως, την ηγεσίαν της Παιδείας, δια να εμπνέουν διδασκάλους και νέαν γενεάν με τας ιδικάς των ιδέας. Αποδοχή, επομένως, των νέων όρων σημαίνει κατ΄ ουσίαν: άμεσον σχηματισμόν κυβερνήσεως του ΕΑΜ εις την ορεινήν Ελλάδα...

.......«Εκφράζομεν την ευγνωμοσύνην μας προς την επιτροπήν των βουνών διότι εγκατέλειψεν, επιτέλους, τας υπεκφυγάς και τας προτάσεις και απεκάλυψε τους αληθινούς της σκοπούς. [...] Μας ζητούν να παραδώσωμεν την Ελλάδα: Αρνούμεθα [...] Η αποστολή μας είναι να εντάξωμεν τας οργανώσεις εις το Έθνος, όχι να υποτάξωμεν το Έθνος εις τας οργανώσεις...» .

Αυτό είχε ως συνέπεια η κρίση να οξύνεται, ένα χάσμα απόψεων να ευρύνεται, ενώ κάποιος συμβιβασμός για συνύπαρξη να καταρρέει. Ακολούθησε ένας μήνας μακρών διαβουλεύσεων όταν, τελείως απροσδόκητα, στις 2 Αυγούστου, νέο κοινό τηλεγράφημα που φθάνει από τα βουνά (με ημερομηνία αποστολής 29 Ιουλίου) δίνει έγκριση στην αντιπροσωπεία για συμμετοχή στην κυβέρνηση, χωρίς όρους αυτή τη φορά, αλλά με την προϋπόθεση ότι πρωθυπουργός δε θα είναι ο Γ. Παπανδρέου.

Βασική παράγραφος του τηλεγραφήματος αυτού ήταν:

«Είμαστε υποχρεωμένοι να τονίσουμε ότι πραγματοποίηση της ενότητος υπό έναν τέτοιο πρωθυπουργό είναι αδύνατη. Κόμματα και οργανώσεις του αγωνιζόμενου έθνους, στην προσπάθειά τους να βρουν μια λύση και με έμμονη επιθυμία ν΄ αποφύγουν μια σύγκρουση αποφάσισαν τα εξής:

Είναι έτοιμες να εφαρμόσουν αμέσως τη Συμφωνία του Λιβάνου, συμμετέχοντας σε μια κυβέρνηση γενικού εθνικού συνασπισμού υπό έναν άλλο πρωθυπουργό, με τη βεβαιότητα ότι χάρη στη συνεργασία μέσα στην κυβέρνηση θα δημιουργηθεί ατμόσφαιρα αμοιβαίας κατανοήσεως και θα λυθεί κάθε πρόβλημα, έτσι ώστε να εκπληρωθούν οι παραπάνω όροι των διαπραγματεύσεων».

Αμέσως μετά από αυτή την απρόσμενη εξέλιξη, ο Γ. Παπανδρέου συγκαλεί τα μέλη της κυβέρνησης στην έπαυλη που εκείνος διέμενε, στο συνοικισμό Τζαμάλεκ, που ήταν άλλοτε ελληνική πρεσβεία και τώρα αποτελούσε την έδρα της ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης, όπου και αναγγέλλει την αποδοχή του της παραίτησης, αν θεωρείται αυτός εμπόδιο συμφιλίωσης. Την απόφαση αυτή ανέλαβε ο Σ. Βενιζέλος να γνωστοποιήσει στα βουνά στην Ελλάδα ως σχετική απάντηση στέλνοντας το ακόλουθο τηλεγράφημα[5]:

"Κατά σημερινόν Υπουργικόν Συμβούλιον Παπανδρέου έθεσε παραίτησίν του εις διάθεσιν κυβερνήσεως χάριν εθνικής ενότητας. Προς αποφυγήν κυβερνητικής κρίσεως μέχρις αφίξεως υμών εξεφράσθη εμπιστοσύνη μελών κυβερνήσεως προς Πρόεδρον αυτής, όστις ανέλαβε καλέση υμάς προς συμμετοχήν εις κυβέρνησιν και δηλώση ότι είναι έτοιμος αποχωρήση προεδρίας εφόσον αυτός θεωρείται εμπόδιον συμφιλιώσεως. Μη υπάρχοντος πλέον εμποδίου επιβάλλεται ταχεία αποστολή μελλόντων μετάσχουν κυβερνήσεως".

Κατόπιν όμως, προσωπικής παρέμβασης του Τσώρτσιλ για στήριξη του Γεωργίου Παπανδρέου, ο υπουργός Εξωτερικών Άντονυ Ήντεν ειδοποιεί περί μη αποδοχής της αλλαγής του προέδρου της κυβέρνησης. Τούτο μεταβιβάστηκε δια του Αγγλικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής στους Έλληνες υπουργούς και ΕΑΜικούς αντιπροσώπους στο Κάιρο, οπότε νέος σάλος και ανησυχία άρχισε να κυριαρχεί για το κατά πόσο το ΕΑΜ θα δεχόταν τη νέα αυτή αγγλική επιταγή ή αν η εξ αυτής ρήξη θα ήταν αναπόφευκτη. Στη διαμορφωθείσα τότε νέα κατάσταση οι Σοφοκλής Βενιζέλος, Κ. Ρέντης, Γ. Σακαλής και Γ. Μυλωνάς ανέλαβαν την πρωτοβουλία να ενημερώσουν την ΠΕΕΑ για το βέτο των Άγγλων με την έκκληση για συμμόρφωση στέλνοντας, στις 8 Αυγούστου, το ακόλουθο τηλεγράφημα:

«Συνεπεία επισήμου εμπιστευτικής ανακοινώσεως Αγγλικής κυβερνήσεως μη δεχομένης αλλαγήν προέδρου της κυβερνήσεως παραμονάς απελευθερώσεως, κόμματα Φιλελευθέρων, Προοδευτικών και Αγροτικόν Δημοκρατικόν ποιούνται τελευταίαν έκκλησιν όπως αποστείλητε αντιπροσώπους σας καταλάβουν θέσεις των εν τη κυβερνήσει, ως έχει σήμερον. Εν εναντία περιπτώσει αναλαμβάνετε τεραστίας ευθύνας απέναντι του Έθνους, εις στιγμήν που η εθνική ενότης είναι υπέρποτε ή άλλοτε απαραίτητος προς αντιμετώπισιν των μεταπολεμικών προβλημάτων και επίλυσιν των εκ του πολέμου πληγών».

Δίδυμη υποχώρηση

Τελικά, μετά από λίγες ημέρες σιγής και αγωνίας, στις 15 Αυγούστου του 1944, το ΚΚΕ και το ΕΑΜ ειδοποιούν τηλεγραφικά ότι αποδέχονται συμμετοχή τους στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας έστω και με πρωθυπουργό το Γ. Παπανδρέου. Το τηλεγράφημα αυτό λήφθηκε στο Κάιρο, στις 17 Αυγούστου του 1944, οπότε και η καταληκτική ημερομηνία της πολιτικής αυτής κρίσης.

Παραλειπόμενα

• Στις 26 Ιουλίου (1944), κατά το χρόνο που οι συνομιλίες στο Κάιρο δεν είχαν ακόμα κάποια ουσιαστική κατάληξη, πέφτει με αλεξίπτωτα στην ορεινή Ελλάδα 8μελής ρωσική ομάδα επικεφαλής της οποίας ήταν ο Ρώσος συνταγματάρχης Γκριγκόρι Ποπόφ, ο οποίος φέρεται να συναντήθηκε με τον τότε Γ.Γ. του ΚΚΕ Γ. Σιάντο, καθώς και με τον Ιωαννίδη. Ποτέ δε δημοσιεύτηκε το περιεχόμενο των συνομιλιών αυτών, καθώς επίσης, ο τόπος επιβίβασης και η εθνικότητα του αεροσκάφους που μετέφερε τους Ρώσους.[6][7] Φαίνεται πως οι Ρώσοι αρνούνταν να προφέρουν λέξη για πολιτική και οι προσπάθειες των αριστερών ηγετών να τους αποσπάσουν έστω κάποιο χρησμό υπήρξαν μάταιες.[8]

-

• Εκτός του παραπάνω γεγονότος, στο χρονικό διάστημα των μακρών διαβουλεύσεων στο Κάιρο, η ΕΑΜική επιτροπή προσπάθησε να έλθει σε επαφή με Ρώσους παράγοντες προκειμένου να λάβει κάποια εξ αυτών οδηγία. Την εποχή εκείνη, Ρώσος πρέσβης στο Κάιρο ήταν ο Νοβίκωφ, επιτετραμμένος και για την ελληνική κυβέρνηση, με πρώτο γραμματέα της πρεσβείας το Σολόντ. Ο Νοβίκωφ, αν και διατηρούσε επαφές με την ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση και το διάδοχο Παύλο, δε δέχθηκε καμία απευθείας επαφή με την ΕΑΜική επιτροπή, αφήνοντας αυτή για συνεννοήσεις με τον α΄ γραμματέα του, το Σολόντ.
  Χαρακτηριστική ήταν η έκθεση που έστειλε επ΄ αυτού από το Κάιρο στα «βουνά» ο Πέτρος Ρούσσος[9]:

"...Σε προσωπική επαφή με τον πρεσβευτή της ΕΣΣΔ δεν κατορθώσαμε να ρθούμε. Ζητήσαμε, αν είναι δυνατό, να έχουμε την άποψη της σοβιετικής κυβέρνησης πάνω στα ελληνικά ζητήματα από τον πρώτο σύμβουλο της πρεσβείας. Μετά δέκα περίπου μέρες, δηλαδή ένα μήνα μετά τη λήξη της διάσκεψης του Λιβάνου και μια βδομάδα μετά την αναχώρηση του Μιλτιάδη (Πορφυρογένη) ο α΄ σύμβουλος (της πρεσβείας) με κάλεσε και μου έκανε την ακόλουθη ανακοίνωση: Η σοβιετική κυβέρνηση δεν απάντησε επί του θέματος. Ο πρεσβευτής, όμως, (Νοβίκωφ) , σας διαβιβάζει την ακόλουθη προσωπική του γνώμη: α) Η συμφωνία του Λιβάνου ανταποκρίνεται στη σημερινή κατάσταση πραγμάτων. β) Η στάση της αντιπροσωπείας σας είναι η σωστή. γ) Πρέπει να μπείτε στην κυβέρνηση και δ) Να φροντίσετε να γίνει γνωστή η γνώμη αυτή στα βουνά."

-

• Λίγες ημέρες αργότερα, πριν όμως γίνει γνωστή η άρνηση των Άγγλων για την πρόθεση παραίτησης του Γ. Παπανδρέου, ο α΄ γραμματέας της ρωσικής πρεσβείας στο Κάιρο, Σολόντ, κάλεσε το μέλος της ΕΑΜικής αντιπροσωπείας, καθηγητή Άγ. Αγγελόπουλο, στον οποίο και συνέστησε η παράταξη του ΕΑΜ να συμμετάσχει στην ελληνική κυβέρνηση υπό το Γ. Παπανδρέου, εφόσον οι Άγγλοι επιμείνουν να διατηρηθεί στη θέση του. Τέλος, φέρεται να ζήτησε από τον καθηγητή τη σύσταση αυτή να την τηλεγραφήσει το ταχύτερο δυνατό στην Ελλάδα, στα βουνά, όπως πράγματι και ακολούθησε.[10]

-

• Όπως διαπιστώθηκε μετά τον πόλεμο, από τα αρχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας, όταν έγινε γνωστή στους Άγγλους η πρόθεση παραίτησης του Γ. Παπανδρέου, ο Τσώρτσιλ, στις 6 Αυγούστου, σημείωνε προς τον Ήντεν (Αριθμός αρχείου 3-212-1):

"Και βέβαια θα πρέπει να πούμε στον Παπανδρέου ότι οφείλει να παραμείνη πρωθυπουργός και να τους αψηφήσει όλους... Δεν μπορούμε να φέρνουμε έναν άνθρωπο στην εξουσία, όπως κάναμε με τον Παπανδρέου, και μετά να τον αφήνουμε να ριχθή στους λύκους με τα πρώτα ουρλιάσματα των αθλίων Ελλήνων ληστών...
Μου φαίνεται ότι το θέμα έφθασε στο εξής σημείο: Ή υποστηρίζουμε τον Παπανδρέου, στην ανάγκη χρησιμοποιώντας και βία, όπως έχουμε συμφωνήσει, ή παύουμε να ενδιαφερόμαστε εντελώς για την Ελλάδα".

• Τέλος, σημειώνεται ότι στις διαβουλεύσεις που έγιναν στο Κάιρο ενεργή συμμετοχή είχε και ο Αμερικανός πρέσβης που, ομοίως με τη ρωσική πρεσβεία, νουθετούσε την εαμική αντιπροσωπεία να συμμετάσχει στην κυβέρνηση Παπανδρέου.

Χρονολόγιο (1944)

• 5 Ιουνίου Ο Γ. Παπανδρέου καλεί εγγράφως τους Σβώλο, Πορφυρογένη και Π. Ρούσσο για πλήρωση κυβερνητικών θέσεων.
• 7 Ιουνίου Οι παραπάνω απαντούν ευγενέστατα στην πρόσκληση ότι αναμένουν οδηγίες από Ελλάδα.
• 8 Ιουνίου Ο Γ. Παπανδρέου ορκίζει το 2ο κλιμάκιο της νέας κυβέρνησης αφήνοντας κενές θέσεις πέντε υπουργείων, κατά συμφωνηθέντα στον Λίβανο, (Οικονομικών, Δημ. Έργων, Γεωργίας, Εθν. Οικονομίας και Εργασίας).
• 15 Ιουνίου Ο Γ. Παπανδρέου δηλώνει προς τους ΕΑΜικούς αντιπροσώπους ότι θα αναμένει για λίγες ημέρες ακόμα την προσέλευσή τους μετά τις οποίες θα προβεί σε ραδιοφωνική δήλωση προς τον ελληνικό λαό προκειμένου το Έθνος "να γνωρίζει ποίος έπταισε".
• 28 Ιουνίου Μετά παρέλευση σαράντα ημερών από συνομολόγησης του "Εθνικού Συμβολαίου", στο Συνέδριο του Λιβάνου, ο Γ. Παπανδρέου, μη έχοντας λάβει απάντηση από ΕΑΜικούς, προβαίνει σε ραδιοφωνικό μήνυμα προς τον ελληνικό λαό κατηγορώντας ευθέως το ΕΑΜ, θέτοντας τούτο προ των ευθυνών του ενώπιον του Έθνους.
• 2 Ιουλίου Ο Γ. Παπανδρέου τηλεγραφεί στη βρετανική κυβέρνηση, μέσω ελληνικής πρεσβείας Λονδίνου, περί αναγκαιότητας παρουσίας βρετανικών στρατευμάτων κατά την απελευθέρωση της Ελλάδας προς αποτροπή ορατού κινδύνου ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Ίδια ημέρα ΕΑΜ-ΠΕΕΑ-ΚΚΕ θέτουν νέους όρους "έξι σημείων".
• 7 Ιουλίου Ο Γ. Παπανδρέου απορρίπτει νέους όρους προβαίνοντας σε ραδιοφωνική αναγγελία προς ελληνικό λαό. Η κρίση οξύνεται.
• 26 Ιουλίου Πέφτει με αλεξίπτωτα στην "ορεινή Ελλάδα" ομάδα 8 Ρώσων, με επικεφαλή το συνταγματάρχη Γκριγκόρι Ποπώφ.
• 29 Ιουλίου Το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ τηλεγραφεί στο Κάϊρο για αποδοχή συμμετοχής στην κυβέρνηση, όχι όμως υπό το Γ. Παπανδρέου.
• 2 Αυγούστου Ο Γ. Παπανδρέου δηλώνει πρόθεση παραίτησης, η οποία και ανακοινώνεται στα "βουνά" στην Ελλάδα.
• 6 Αυγούστου Ο Τσώρτσιλ προβάλει βέτο κατά της πρόθεσης παραίτησης Παπανδρέου που ανακοινώνεται στην κυβέρνηση.
• 8 Αυγούστου Μέλη της Ελεύθερης ελληνικής κυβέρνησης ενημερώνουν τα "βουνά" περί της ανάγκης συμμόρφωσης στο αγγλικό βέτο. Την ίδια ημέρα, ο Δ. Παρτσαλίδης αντικαθιστά το Θ. Χατζή στην ηγεσία του ΕΑΜ.
• 15 Αυγούστου ΚΚΕ και ΕΑΜ τηλεγραφούν για αποδοχή συμμετοχής στην κυβέρνηση υπό το Γ. Παπανδρέου. Λήξη κρίσης.

Παραπομπές

1. 
   

• Στεφ. Σαράφης "Ο ΕΛΑΣ", σελ.349
• · Κ. Κορέσης "Γ. Παπανδρέου - Η ζωή του", σελ.202
• · . Στην ουσία ήταν δύο τηλεγραφήματα, με ίδια ημερομηνία, από την ηγεσία του ΕΑΜ που το μεν ένα υπέγραφε ο Σαράφης το δε άλλο οι Μπακιρτζής, Σιάντος και Χατζής. Το πρώτο αναφερόταν σε δήθεν «παραβάσεις» επί του εθνικού συμβολαίου, ζητώντας την άρση τους, το δε δεύτερο ήταν αυτό που έθετε τους νέους όρους
• · Σ. Γρηγοριάδης "Δεκέμβρος 1944, το ανεξήγητο λάθος" σελ.102
• · Γρ. Δαφνής "Σοφοκλής Βενιζέλος" σελ. 332
• · Ο Β. Ραφαηλίδης σημειώνει: ότι εύκολα υποθέτει κανείς το περιεχόμενο εκ της μετέπειτα υποταγής στο αγγλικό βέτο.("Ιστορία Κωμικοτραγική κ.π. σελ.179
• · Ο Σ. Γρηγοριάδης αναφέρει ημερομηνία άφιξης των Ρώσων 28 Ιουλίου, χωρίς να κάνει μνεία μέσου μεταφοράς.
• · Σ. Γρηγοριάδης "Δεκέμβριος 1944" σελ.105
• · "Επίσημα Κείμενα ΚΚΕ, 1944-45"

1. · Σ. Γρηγοριάδης "Δεκέμβριος 1944" σελ.109

Πηγές

• Ένθετο περιοδικό "Ιστορικά" (Ελευθεροτυπίας): "Κατοχή και Αντίσταση" τεύχος 208, 23 Οκτωβρίου 2003, σελ.17.
• Ευστ. Γεωργόπουλος "Εμφύλιος Πόλεμος 1942-1944" Έκδ. Περισκόπιο "Μονογραφίες Στρατ. Ιστορίας" Αθήναι 2010, σελ.80-81.
• Σόλων Γρηγοριάδης "Δεκέμβριος 1944 - το ανεξήγητο λάθος" (σειράς Φοβερά Ντοκουμέντα), εκδ. Τύπος, σελ.102-104
• Βασίλης Ραφαηλίδης "Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Κράτους 1830-1974", Αθήνα 1993, σελ.177-178.
• Κ. Κορέσης "Γ. Παπανδρέου - Η ζωή του" Εκδ. Καμαρινόπουλου - Αθήναι 1966.
• Σπύρος Θεοτόκης "Πολιτικαί αναμνήσεις" - Αθήναι 1986, σελ.85-89.
• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια"

Βιβλιογραφία

• Βλαντάς, Δημήτρης. Η προδομένη επανάσταση 1941-1944. Αθήνα: Ευαγγελίου, 1977.
• Woodhouse, Christopher M.Το μήλο της Έριδος. Αθήνα: Εξάντας, 1976.
• Hammond, Nicholas. Με τους αντάρτες 1943-1944. Αθήνα: Ελληνική Ευρωεκδοτική, [χ.χ.].
• Hammond, Nicholas. Στο: Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως. Επιμ. Κ. Πυρομάγλου. 2 τόμ. Αθήνα 1958-1965.
• Ιωάννου, Γιώργος. Το κατοχικό ημερολόγιο χωρίς περικοπές. Αθήνα: Εστία, 2000.
• Κέδρος, Ανδρέας. Η ελληνική αντίσταση 1940-1944. 2 τόμ. Αθήνα: Θεμέλιο, 1983.
• Μyers, Edmund. Ελληνική περιπλοκή. Αθήνα: Εξάντας, 1976.
• Πυρομάγλου, Κομνηνός. Η Εθνική Αντίστασις. 2 τόμ. 2η έκδ. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη, 1975.
• Ρούσσος, Πέτρος. Η μεγάλη πενταετία 1940-1945. 2 τόμ. Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή, 1978.
• Χατζής, Θανάσης. Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε (1941-1945). 3 τόμ. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1977-1979.
• Stafford, David. Britain and European Resistance, 1940-1945: a Survey of the Special Operations Executive, with Documents. Λονδίνο: Macmillan 1980.

ΤΕΛΟΣ.